مالی که انفاق می‌شود، چند برابر می‌شود

در باب انفاق مثال بسیاری زیبایی قرآن کریم می زند و می فرماید: «مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ کَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنْبَتَتْ سَبْعَ سَنابِلَ فِی کُلِّ سُنْبُلَةٍ مِأئَةُ حَبَّةٍ وَ اللّهُ یُضاعِفُ لِمَنْ یَشاءُ وَ اللّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ: کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، بسان بذری هستند که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه یک صد دانه باشد، و خداوند برای هر کسی بخواهد دو یا چند برابر می کند (رحمت) خدا وسیع و او دانا است.» (بقره، 261)

معتدل باشد

قرآن می ‌گوید: «الَّذِینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ‏ یَقْتُرُوا وَ كانَ بَیْنَ ذلِكَ قَواماً» (فرقان/6) در انفاق باید معتدل بود. شخصی تمام اموالش را وقف کرد، پیغمبر فرمود: بسیار کار بدی کرده است. اگر به من می ‌گفتید، اجازه نمی ‌دادم او را در قبرستان مسلمان‌ها دفن کنید. 

آیه‌ ی دیگری داریم که می فرماید: «وَ لا تَجْعَلْ یَدَكَ مَغْلُولَةً إِلى‏ عُنُقِكَ‏ وَ لا تَبْسُطْها كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُوماً مَحْسُوراً» (اسراء/29)  اگر کسی دستش به گردنش قفل شود دیگر در جیب نمی ‌رود. یعنی اینطور نباشد که هیچ وقت دستش در جیبش نرود. از آن طرف هم می‌گوید: «وَ لا تَبْسُطْها كُلَّ الْبَسْطِ» خیلی هم باز نکنی.

انفاق و صدقه دادن زمان دارد

بعضی داروها مثل واکسن برای پیشگیری است. صدقه دفع بلا می‌کند، منتهی باید مصرفش به وقت باشد؛ بعضی داروها را باید ناشتا خورد. بعضی داروها را باید بعد از غذا خورد. بعضی داروها را باید هر چهار ساعت یکبار خورد. برای صدقه هم سفارش شده که شب جمعه بدهید. در روز جمعه، در روز چهارشنبه، هنگام سفر، صدقه ساعت خاصی دارد. هر دارویی اثر ندارد. گاهی دارو می‌ خوری و فایده ندارد. 

از حلال‌ها انفاق کنیم

حدیث داریم اگر مال حلال نباشد صدقه بدهی، اثر ندارد. بعضی ‌ها صدقه می‌ دهند و کمک به فقرا می ‌کنند اما اصل درآمدشان اختلاس است؛ از غذای حلال باید صدقه داده شود. گاهی دیده می شود فردی کم فروشی می ‌کند و بعد هم صدقه می ‌دهد؛ «مِنْ طَیِّباتِ ما كَسَبْتُم‏» (بقره/267) قرآن می‌گوید: مال حلال بدهید. «إِنَّما یَتَقَبَّلُ‏ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِین‏» (مائده/27)

اولویت‌ها را در نظر بگیریم

اگر شما به بیگانه صدقه بدهی، حال آنکه در فامیل خودت محتاج هست، صدقه شما ارزشی ندارد؛ امام على (علیه السلام) به نقل از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) ‏فرمود: «شروع كن از كسى كه مخارج ایشان را تأمین می ‌كنى؛ مادرت، پدرت، خواهرت، برادرت. سپس هر كه نزدیک ‌تر است و صدقه پذیرفته نیست در حالى كه یكى از بستگان، فقیر و محتاج باشد.» (شیخ مفید، الإختصاص، ص 219)

چه چیزی انفاق کنیم؟

«وَ یَسْئَلُونَكَ ماذا یُنْفِقُون‏» (بقره/219) می ‌آمدند می‌گفتند: یا رسول الله چه چیزی انفاق کنیم؟ می فرماید: قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَیْر: «هر خیر و نیكی (و سرمایه سودمند مادی و معنوی) كه انفاق می‏كنید.

در جایی دیگر داریم که می فرمایند: «مِمَّا تُحِبُّون‏» (آل‌عمران/92) باشد. یک چیز ارزشی را بدهیم نه چیزی که می‌ خواهی دور بیاندازی. لباست تنگ و کوتاه شده، از مد افتاده است، رنگش را دوست نداری، چیزی که دوست داری را بده نه چیزی که می‌ خواهی دور بیاندازی: «لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّون‏» قرآن می ‌گوید: اگر می ‌خواهی به درجات بالا برسی چیزی را بده که مورد علاقه تو باشد. چیزی بده که دل بکنی. چون هدف از انفاق تنها سیر شدن طرف مقابل نیست، خوب شدن تو هم هست.

بی‌منت باشد

«الَّذِینَ یُنْفِقُؤنَ أَمْوالَهُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ ثُمَّ لا یُتْبِعُونَ ما أَنْفَقُوا مَنَّا وَ لا أَذیً لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون: کسانی که اموال خود را در راه خدا، انفاق می کنند، و پس از انفاق نه منت می گذارند و نه آزاری می رسانند، برای آنان پاداش است نزد پروردگارشان، نه ترسی دارند و نه غمگین می شوند.»(بقره، 266)

کلام آخر

این نکته را فراموش نکنیم که؛ «إِنْ أَحْسَنْتُمْ‏ أَحْسَنْتُمْ‏ لِأَنْفُسِكُم‏» (اسراء/7) اگر به کسی خیری رسانده ایم در حقیقت به خودمان خیر و نیکی کرده ایم اما این انعکاس خیر به خودمان شکلش ممکن است عوض شود؛ کسی خدمت امام آمد، گفت: قرآن می‌گوید اگر بدهی، مالتن را انفاق کنی و ببخشی من جایش را پر می ‌کنم. من می‌ دهم و انفاق می کنم اما جایش پر نمی‌شود. 

 امام فرمود: اگر از حلال دادی و کسی هم که گرفت در راه حلال خرج کرد، جایش پر می‌شود؛ گاهی با فاصله جایش پر می ‌شود. گاهی به نسل انسان داده می ‌شود. گاهی به قیامت داده می ‌شود. گاهی جبران می‌ شود منتهی با مال جبران نمی ‌شود، با آبرو جبران می‌شود، با شفای یک بیمار جبران می ‌شود.

منابع:

نکاتی در مورد انفاق و صدقه؛ بیانات حجت الاسلام والمسلمین قرائتی، برنامه سمت خدا
مطلب انفاق؛ سایت قرآن پویان
سایت راز ماندگاری
بی ‌ریا و بی ‌منت انفاق کن؛ شرح دعای ابوحمزه ثمالی آیت ‌الله قرهی به نقل از سایت تسنیم