فرزندان در خانواده جایگاه مهمی دارند و و احکام و حقوق مخصوصی برای آنان وضع شده است. فرزندان امانت الهی و نعمت و نشانه های خدا هستند و والدین درباره آنان مسئول اند.در آموزه های اسلامی برای نوزادان نیز حقوقی بیان شده است که به تعدادی از آنها اشاره می شود.

1- انتخاب نام شایسته برای نوزاد انتخاب نام شایسته و خوب برای نوزاد، اولین نیکی والدین به فرزند است. توصیه شده است که از دوران بارداری، کودک نامگذاری شود. نام فرد تاثیر تربیتی ویژه ای بر او دارد. نام هرکس نمادی از شخصیت و بیان گر هویت او برای دیگران است. نام نیک احترام به شخصیت فرد است و احترام دیگران را نیز برمی انگیزد. حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: نخستین هدیه هر کسی به فرزندش نام نیکو بر وی نهادن است پس هرکدام از شما باید نام نیکو برای فرزند خود انتخاب کند.(النوادر،ص6) 

2- اذان و اقامه گفتن در گوش نوزاد گفتن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ نوزاد، او را از اولین ساعات زندگی در دنیا با ذکر خدا و شهادت به وحدانیت خدا و رسالت پیامبر آشنا و همراه می کند و از عوامل پیشگیری معنوی برای کودک است.

حضرت رسول اکرم فرمودند: هرگاه صاحب پسر یا دختری شدی در گوش راستش اذان و در گوش چپ او اقامه بگو که شیطان با این کار به وی زیانی نمی رساند.(تحف العقول،ص13) 

3- تغذیه با شیر مادر از عوامل موثر بر رشد جسمانی، روانی و اخلاقی نوزاد، تغذیه با شیر مادر است، به گونه ای که غذایی مناسب تر از شیر مادر، برایش وجود ندارد. این نکته را پیامبر فرموده اند و هر روز شواهد علمی بیشتری آن را تایید می کند. در قرآن کریم آمده است: مادران فرزندان خود را دو سال تمام شیر می دهند.(سوره بقره،آیه 233)

امام على علیه السّلام فرمودند:هیچ شیرى براى تغذیه كودك از شیر مادرش با بركت تر نیست.( الكافى ، ج 6، ص 40) 

4- عقیقه یكی از مستحبات موکد در اسلام عقیقه كردن برای تولد فرزند است.عقیقه كه به معنی قربانی كرن با آداب خاصی می‌باشد، مستحب است كه در روز هفتم پس از تولد فرزند، بر كسی كه قدرت مالی بر آن داشته باشد، انجام گیرد. مستحب است براى پسر، گوسفند نر عقیقه شود و براى دختر، گوسفند ماده. اگر به هر دلیلی در روز هفتم عقیقه انجام نگرفت تا هنگام بلوغ فرزند بر پدر مستحب است كه عقیقه نماید و اگر انجام نداد بعد از بالغ شدن فرزند، بر خودش مستحب می‌باشد.عقیقه در حقیقت هم شكر است و هم بیمه كردن فرزند از بلاها، همانطوری كه در روایت هست هر فرزندی در گرو عقیقه است. اگر حیوانی برای عقیقه یافت نشد، مستحب است صبر كنند تا بدست آمده و سپس عقیقه كنند.
مستحب است كه گوشت عقیقه را میان مومنان تقسیم كنند و از آنان بخواهند براى نوزاد ، دعا كنند ؛ ولى بهتر است عقیقه را بپزند و حدّاقل ، ده نفر از اهل ایمان را براى خوردن آن ، دعوت كنند تا از آن بخورند و براى نوزاد، دعا نمایند. براى پدر و مادر نوزاد و عائله پدر، مكروه است از عقیقه نوزادشان بخورند.

5- ولیمه یکی از رسم‏ها و سنت‏های اسلامی «ولیمه دادن» در زمان تولد نوزاد است. ولیمه یعنی اطعام عده ای از مومنین. ولیمه علاوه بر آثار اجتماعی؛ مانند اطعام فقراء و مومنین، برای کودک نیز موثر است؛ زیرا از طرفی نشانه احترام والدین به کودک است و از طرف دیگر به منزله تأمین و حفظ سلامتی فرزند است.حضرت رسول اکرم فرمودند:در پنج چیز ولیمه داده می شود؛ ازدواج، تولد فرزند، خرید خانه، ختنه و بازگشت از سفر حج.

6- صدقه دادن از دیگر آداب و سننی که پیامبر اکرم در روز هفتم ولادت کودک انجام می داد، تراشیدن موی سر نوزاد و صدقه دادن به وزن آن است. امام صادق (علیه السلام) از پدرش نقل کرد که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) برای حسن و حسین (علیهماالسلام)، هر کدام یک قوچ عقیقه کرد و مقداری از آن را به قابله داد و سر آن دو را در روز هفتم ولادت تراشید و به وزن موی سر آنان نقره صدقه داد. (کافی، ج 6، ص 33)

7- بهداشت نوزاد بهداشت و نظافت نوزاد نقش مهمی در تامین سلامتی او دارد و با توجه به ناتوانی او در رعایت بهداشت خود، وظیفه والدین دربرابر فرزندشان سنگین تر می شود.پیامبر گرامی اسلام فرمودند: کودکانتان را از آلودگی بشویید زیرا شیطان آلودگی را می بوید و موجب ترس کودک در خواب و نیز آزار فرشتگان همراه کودک می شود.(عیون اخبار الرضا،ج2،ص69). همچنین رسول اکرم فرمودند: نوزادان پسر خود را در روز هفتم تولدشان ختنه کنید تا پاک باشند.(کافی،ج6،ص35).
 
8- از دیگر آدابی که معصومان (علیهم السلام) در آغاز تولد فرزند رعایت کرده اند، برداشتن کام نوزاد است. کام برداشتن بدین معناست که مقداری خرما، شیرینی یا چیز دیگری را نرم و ملایم کرده، به صورت مایع در آورند و آن را در کام کودک بریزند.کام برداشتن با چیزهای مختلفی از قبیل خرما، آب (در صورت امکان آب فرات و پس از آن آب باران) (کافی ج 6، ص 24)، تربت امام حسین (علیه السلام)، عسل یا هر نوع شیرینی دیگر انجام می شده است. در روایات، برای کام برداشتن با برخی از این چیزها، فوائدی نیز ذکر شده است. برای مثال، امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: کام فرزندان خود را با تربت امام حسین بردارید زیرا که موجب امان کودک است. (مستدرک الوسائل،ج 15، ص 138).

منابع:

مفاتیح الحیات، آیت الله جوادی آملی

درآمدی بر نظام خانواده در اسلام، سالاری فر

حکمت نامه کودک، محمدی ری شهری

سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت، دکتر داوودی و دکتر حسینی زاده

اسلام پدیا