اصل خدمت به همسر در خانواده اسلامی

یکی از شاخصه‌های حسن معاشرت خدمت به همسر ، همکاری زن و شوهر و اعضای خانواده با همدیگر هست.

جایگاه خدمت به همسر از دیدگاه پیامبر اکرم(ص)

پیامبر اکرم(ص): « يَا عَلِيُّ لَا يَخْدُمُ الْعِيَالَ إِلَّا صِدِّيقٌ أَوْ شَهِيدٌ أَوْ رَجُلٌ يُرِيدُ اللَّهُ بِهِ خَيْرَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَة ؛ يا على: به خانواده خود خدمت نمى‌كند مگر صدّيق يا شهيد يا مردى كه خداوند خير دنيا و آخرت را براى او می‌خواهد». کمک کردن به خانم خانواده، زن‌ذلیلی نیست، بلکه نشانه این است که انسان در مسیر شهدا و در مسیر کسانیست که، خداوند خیر دنیا و آخرت آن‌ها را می‌خواهد. بر اساس یک منطق عقلانی کارهای زن و شوهر تقسیم‌شده است و اساس بر این است که کارهای منزل با خانواده و کارهای بیرونِ منزل با مرد باشد. امّا باز در همین صورت هم روایت به آقایان می‌فرماید شما هم به کمک همسرت بپرداز.

جایگاه خدمت به همسر در سیره حضرت علی(ع)

روایت می‌فرماید، امیرالمؤمنین(ع) در نظافت منزل به حضرت زهرا(س) کمک می‌کردند، در پخت‌وپز منزل و نان درست کردن کمک می‌کردند، در آرد کردن، در خمیر کردن، در عدس پاک کردن که همه این‌ها در روایات متعددی واردشده است. این جزء دین ماست که مرد در منزل کمک به همسرش بکند.

ثواب همسر حضرت ایّوب برای زنی است که …

پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «أَيُّمَا امْرَأَةٍ أَعَانَتْ زَوْجَهَا عَلَى الْحَجِّ وَ الْجِهَادِ أَوْ طَلَبِ الْعِلْمِ أَعْطَاهَا اللَّهُ مِنَ الثَّوَابِ مَا يُعْطِي امْرَأَةَ أَيُّوب‏»

هر زني كه شوهر خود را دررفتن به حج يا جهاد يا تحصيل علم ياري دهد خداوند اجر و ثواب همسر حضرت ايوب پيغمبر عليه‌السلام را به وي عطا مي‌فرمايد.

خانم خانواده هم اگر بتواند به همسرش کمک کند بدون اینکه اشتغال بیش از حدّ داشته باشد که از منزل غفلت کند، او هم به کمک خانواده بیاید. البته کمک بی منّت. خانم وظیفه شرعی و حقوقی ندارد که لباس بشوید، ظرف بشوید یا غذا درست کند. اصولاً جز وظیفه تمکین خاص وظیفه دیگری ندارد ازنظر شرع و قانون. اما همین شرع همان‌طور که به مرد خانواده می‌گوید شما تا می‌توانید برای اهل‌وعیال خود گشاده‌دستی و کار بکن و کار تو همچون جهاد درراه خداست، به خانم هم می‌گوید «جِهَادُ الْمَرْأَةِ حُسْنُ التَّبَعُّل‏»  جهاد خانم‌ها این هست که خوب شوهرداری کنند. در مسائل دینی و دنیوی زن و مرد باید کمک‌کار همدیگر باشند.

علامّه طباطبايی و قدرشناسی از زحمات همسر

وقتی علامه طباطبائی(ره) این مفسّر و فیلسوف ارزشمند دید همسرش مریض شده، اصلاً اجازه نمی‌داد خانمش از بسترش بلند شود و کاری انجام دهد و در این مدت، لحظه‌ای هم از کنار همسرش جدا نمی‌شد، تمام‌کارهای خودش رو  تعطیل کرده بود، و به مراقبت از همسرش می‌پرداخت.

بعد از مدتی همسر علامه طباطبائی از دنیا رفتند. ایشان بسیار متأثر شدند.

وقتی یکی از شاگردان علامه پیام تسلیتی برای استاد فرستادند، ایشان در پاسخ شاگردش، نوشته بودند:

«با رفتن او برای همیشه خط بطلانی به زندگانی خوش و آرامی که داشتیم، کشیده شد.»

علامه طباطبایی تا سه چهار سال پس از فوت همسرشان هرروز سر قبرش می‌رفتند و بعدازآن هم که فرصت کمتری داشتند، به‌طور مرتب دو روز در هفته، یعنی دوشنبه‌ها و پنج‌شنبه‌ها، بر سر مزارش حاضر می‌شدند و امکان نداشت این برنامه را ترک کنند، و می‌گفتند:

بنده‌ی خدا می‌بایستی حق‌شناس باشد؛ اگر آدام حق مردم را نتواند ادا کند، حق خدا را هم نمی‌تواند ادا نماید.»

آیت‌الله امینی، نقل می‌کند زندگی خانوادگی او بسیار باصفا و صمیمیت بود، در فوت همسرش برخلاف انتظار ما بسیار اشک می‌ریخت و محزون و متأثر بود، روزی به ایشان عرض کردم: ما صبر و بردباری و تحمل مصائب را باید از شما بیاموزیم، چرا این‌چنین متأثر هستید؟

در جواب فرمود:

آقای امینی مرگ حق است، همه باید بمیریم! من برای مرگ همسرم گریه نمی‌کنم، گریه‌ی من از صفا و کدبانوگری و محبت‌های خانم است، من زندگی پرفرازونشیبی داشته‌ام، در نجف اشرف با سختی‌هایی مواجه می‌شدم، من از حوایج زندگی و چگونگی اداره‌ی آن بی‌اطلاع بودم، اداره‌ی زندگی به عهده‌ی خانم بود.

در طول مدت زندگی ما، هیچ‌گاه نشد که خانم کاری بکند که من حداقل در دلم بگویم، کاش این کار را نمی‌کرد یا کاری را ترک کند که من بگویم کاش این عمل را انجام داده بود!

در تمام دوران زندگی هیچ‌گاه به من نگفت، چرا فلان عمل را انجام دادی؟ یا چرا ترک کردی؟

شما می‌دانید که کار من در منزل است و همیشه مشغول نوشتن یا مطالعه هستم، معلوم است که خسته می‌شوم و احتیاج به استراحت و تجدید نیرو دارم.

خانم به این موضوع توجه داشت، سماور ما همیشه روشن بود و چای درست، هر ساعت یک فنجان چای می‌ریخت و می‌آورد و در اتاق کار من می‌گذاشت و دوباره دنبال کارش می‌رفت تا ساعت دیگر… من این‌همه محبت و صفا را چگونه می‌توانم فراموش کنم؟!