مردم استان ایلام عمدتا کرد و در بعضی مناطق لک یا  لر هستند که در یک کلام مهمان نوازی مهم ترین خصوصیت آنهاست. بنابر این در سفر به این استان ممکن است با سه گویش کردی، لکی و لری مواجه شوید.در این مقاله قصد داریم شما را با گوشه ای از جذابیت های این استان آشنا کنیم و توصیه می کنیم سفر به این استان زیبا را حتما در برنامه نوروزی تان مد نظر قرار دهید.

قلعه والی (موزه مردم شناسی ایلام)

قلعه والی یکی از بناهای فرهنگی-تاریخی مشهور است که در سال ۱۳۲۶ به دستور غلامرضا خان والی فیلی در محله ای که به ده بالا مشهور بوده، ساخته شده است. غلامرضا خان والی این محل و بنا را برای اسکان خود و همسرانش در فصل تابستان انتخاب کرد و آن را روی تپه ای نه چندان بلند احداث کرد.امروزه موزه مردم شناسی شهر ایلام در قلعه والی قرار دارد.

تنگه ارغوان

این تنگه فوق العاده زیبا و رویایی در سه کیلومتری شمال شرقی ایلام ، زادگاه اصلی درختچه ارغوان به حساب می آید. در سرتاسر این تنگه می توانید درختچه های ارغوان با گل های ارغوانی رنگ را در فصل بهار مشاهده کنید. این منطقه در گذشته به «گاوز» معروف بوده و محل رشد گونه های متنوع گیاهی از جمله بلوط ، دافنه ، کیکم و زالزالک بوده است. متاسفانه اصلی ترین گونه گیاهی این منطقه که درختچه ارغوان است در حال انقراض است. 

تالاب «چکر»

تالاب «چکر» درغرب شهرستان ایلام ودر منطقه «بولی» و در ناحیه «چکر» قرار دارد و مساحت آن در حدود 3 هکتار است. عمق آن هم در حدود 5/2 متر است . این تالاب در منطقه گرمسیری قرار دارد ولی آب آن دایمی است. اطراف تالاب را نیزار فرا گرفته است و مأمن و مأوای مناسبی برای زمستان گذرانی تعداد زیادی از پرندگان مهاجر آبزی و كنار آبزی به شمار می رود.

آبشار «سرطاف»

آبشار سرطاف یکی از جلوه‌های زیبای طبیعت در شهرستان ایلام است که در شرق روستای شهید کشوری و جنوب شهرستان ایلام قرار دارد. این آبشار چند پله‌ای محوطه وسیعی را دربر می‌گیرد و یکی از تفرجگاه‌های شهرستان ایلام محسوب می‌شود که همواره بازدیدکنندگان بسیاری از دور و نزدیک به این منطقه مراجعه می‌کنند.

آبشار «اَما»

آبشار اَما با ارتفاع حدود 20 متر در نزدیکی روستای اَما در 25 کیلومتری جنوب ایلام و پشت سد ایلام واقع شده است. برای دسترسی به این محل باید از میدان قرآن ایلام به سمت ملکشاهی حرکت کنید. بعد از روستای چشمه کبود یک مسیر فرعی بسیار زیبا وجود دارد که دارای جنگل زیبایی از درختان بلوط است. آبشار روستای اما در میان دره‌ای واقع شده و آب آن به سمت دریاچه سد ایلام جریان دارد. ادامه مسیر فوق به روستای مهر و در نهایت به شهر ملکشاهی منتهی می‌شود.

غار زینگان

اگر از شهر ایلام خارج شوید و به سمت صالح آباد حرکت کنید، غار شگفت انگیز زینه گان در ۵ کیلومترى جنوب شرقى شهر صالح آباد و در فاصله ۵۲ کیلومترى شهر ایلام قرار دارد. این غار روباز که بیش از یک کیلومتر طول دارد، داراى آب فراوان، دهلیزهاى آبگیر، قندیل هاى متعدد و آبچک هاى طبیعى و بسیار جالب مى باشد. در واقع این غار، تنگه ای است که از ابتدا تا انتهای آن با مناظر شگفتی روبرو می شوید.

تنگه بهرام چوبین

اگر مسیرتان را به سمت دره شهر کج کنید، در ۸ کیلومتری جاده دره شهر – پلدختر و در دل یکی از دره های باریک کبیر کوه، به تنگه باستانی و شگفت انگیزی می رسید که تاریخ نویسان و اهالی منطقه آن را شکارگاه ییلاقی و بنا به روایاتی مخفیگاه سردار ایرانی « بهرام چوبین» می دانند . تنگه یا دژ چوبینه یکی از پدیده های زیبای طبیعی شهرستان دره شهر است که در نوع خود بی نظیر است.

اتاق ها و آب انبارهای حجاری شده در دل کوه هنوز هم باقی مانده و دیدنی است. برج های دیدبانی بالای کوه هم باقی مانده و همین مورد نشان می دهد که اینجا قرارگاه و مخفیگاه ارتش بهرام چوبین بوده است. «بهرام مهران» معروف به بهرام چوبین به دلیل اندام عضلانی و قد بلندی که داشته است به "چوبین " معروف شده و یکی از سرداران ساسانی بوده است.

دریاچه دوقلوی سیاه گاو

یکی از نادرترین پدیده‌های طبیعی كشور که همواره مورد توجه بسیاری از گردشگران است، دریاچه دوقلوی سیاه گاو است که به عنوان تنها دریاچه دوقلوی كشور به شمار می رود و دارای جلوه‌های بهاری و پاییزی جذاب و دیدنی است. این دریاچه در روستایی به همین نام در شهرستان آبدانان واقع شده است و دریاچه ای زیباست كه به طور كاملا اتفاقی به شكلی خاص به دو قسمت شبیه به هم كه به دوقلو تعبیر می شود، تبدیل شده است.

برای رسیدن به این دریاچه باید بعد از شهرستان دره شهر ، وارد شهرستان آبدانان شوید و بعد از رسیدن به این شهرستان، از طریق جاده اصلی آبدانان به شهرستان دهلران و در بین جاده ی روستاهای شوشه گل به سیاه گاو، به دریاچه دوقلوی سیاه گاو برسید و این اثر طبیعی زیبا به وسعت سه هكتار را مشاهده كنید. نام اصلی این دریاچه به دلیل سیاهی آب، سیاه آب است. البته شاید به دلیل هلالی شكل بودن (شاخ گاوی) بودن شكل دریاچه، از آن به عنوان دریاچه سیاه گاو نیز یاد كرده اند.

چشمه های آبگرم دهلران

حالا که تا اینجا آمده اید، مسیرتان را به سمت دهلران ادامه دهید و در چشمه های آبگرم آن تنی به آب بزنید. چشمه های آبگرم با خواص درمانی و گوگردی، در فاصله 3 کیلومتری از شهر دهلران در دامنه کوه سیاه کوه و نزدیک به غار خفاش قراردارد.

این چشمه های آب گرم، با دمای حدود 50 درجه سانتیگراد دارای چشمه های بهداشتی آب گرم و استخرهای لجن درمانی است که از اهمیت درمانی خاصی برخوردار است و آب این چشمه ها در طول روز با توجه به انعکاس نورخورشید به صورت هفت رنگ خود را نشان می دهد.

مجموعه چشمه های آبگرم، چشمه های قیر و غار خفاش، در 5 کیلومتری شمال شرقی دهلران، مجتمع آثار طبیعی و ملی دهلران نامیده می‌شود. 

چه سوغاتی بخریم؟

مهمترین سوغات محلی استان ایلام روغن حیوانی و کره محلی با طعم بسیار لذیذ، عسل کوهی و ناب مناطق سورگه و شلم ، کشک، کنجد، گردو، ترخینه که با توجه به مواد به کار رفته در آن درمان بسیار خوبی برای سرما خوردگی است، سقز محلی (شیره درخت بنه) که به وفور در کوه های استان وجود دارد ، شیرینی پژی برساق، شیرینی کله کنجی، شیرینی کاک،حلوائی بگل (ترکیبی از پودر کشک و خرما) هستند.

مهم ترین صنایع دستی استان ایلام هم شامل گلیم نقش برجسته، کله کنجی، گمکه، جاجیم، نمد، سیاه چادر، نمد مالی، گیوه، فرنجی مالی، قتره بافی و صنایع چوبی که از جمله ملزومات ورزشی و خانگی است که بدست هنرمندان ایلامی ها ساخته می شود.