در بسياري از موازد ريشه اختلافات زناشويي در تفاوتهاي جسمي و رواني زن و مرد نهفته است. بنابر اين شناخت بهتر زن و مرد از خود و از يکديگر مبناي صحيح تفاهم بين آن دو است. لازمه داشتن ارتباط و مناسبات مطلوب شناخت کيفيتها و خصوصيات زن و مرد است. جنسيت زن و مرد موضوعي است که داراي عناصر متشکله بيولوژيکي و روانشناختي است که در قسمتهاي بعدي به طور مختصر مورد بررسي قرار مي گيرند.
عامل ارثي و ژنتيکي جنسيت
در انسانهاي بهنجار و سالم تقريباً هر سلول بدن شامل 23 جفت کروموزوم يا مجموع 46 کروموزوم است که از اين مجموع 22 جفت حامل هزاران ژن است که خصوصيات بدن انسان چون رنگ مو، نوع خون و ديگر ويژگيها را تعيين مي کند. و يک جفت باقيمانده کروموزوم جنسي است که تعيين کننده جنسيت زن و مرد است. جنس مؤنث داراي يک جفت کروموزوم جنسي به نام . . و جنس مذکر داراي يک جفت کروموزوم جنسي به نام . . است. همچنين جنسيت قبل از تولد تعيين مي شود. تحقيقات بسياري در زمينه جنسيت نوزاد درباره اين موضوع که مبناي تفاوت جنسيت بيولوژيکي در طبيعت است يا حاصل تجارب گوناگون تربيتي و پرورشي دختر و پسر است، صورت گرفته است. نتايج اين مطالعات نشان مي دهد که در رشد نوع جنسيت، عامل تربيت و پرورش از اهميت به سزايي برخوردار است.
توانايي هاي شناختي
زن و مرد در هوش کلي مانند توانايي يادگيري، حافظه، مفهوم سازي، استدلال، حل مسأله و خلاقيت بيشتر به يکديگر شباهت دارند تا اينکه تفاوت داشته باشند. با اين همه بعضي از استدلالهاي خاص در يکي از دو جنس قوي تر و رشديافته تر از ديگري است که به مهمترين آنها اشاره مي شود:
1) توانايي کلامي: برتري دختران در توانايي کلامي نسبت به پسران يکي از زمينه هاي بارز تفاوت بين دو جنس است. اين تفاوت از دوران طفوليت شکل مي گيرد. دختر بچه ها زودتر از پسر بچه ها فرا ميگيرند و داراي خزانه لغات بيشتري هستند و صداهاي مربوط به زبان را نيز سريعتر ياد مي گيرند. در حدود نوجواني از نظر ديکته نويسي، دقيقتر نوشتن، درک مفاهيم دشوارتر و حرف زدن، دختران عملکرد بهتري نسبت به پسران دارند. همچنين در مهارتهاي خواندن که آشکارا با مهارتهاي کلامي در ارتباط است، مشکلات پسران به مراتب از دختران بيشتر است.
: 2) توانايي هاي فضايي توانايي هاي فضايي شامل مهارت در مشاهده کردن و دست کاري کردن اشکال و ارقام، تصور شي پس از جابه جا کردن ذهني آن، تشخيص اشکال مختلف، خواندن نقشه و نظاير آن مي باشد. از آغاز دوره نوجواني تا بزرگسالي، پسران در تست هاي مختلف توانايي فضايي، عملکرد بهتري در مقايسه با دختران دارند.
3) توانايي هاي رياضي:به طور نسبي مردان از نظر توانايي رياضي قويترند. اين برتري در آزمونهايي است که استدلال رياضي جاي محاسبات ساده را مي گيرد و از حدود 11 سالگي نمايان مي شود. بر اساس بيشتر تحقيقات، پسران و دختران از نظر رياضيات تا پايان کودکي شبيه يکديگرند اما در نوجواني پسران بر دختران پيشي مي گيرند.
4) عوامل زيباشناسي: در اين دسته مي توان موردي چون تشخيص رنگها، مشخص کردن سنين ، عوامل ظاهري و نظاير آن قرار داد که زنان نسبت به مردان داراي برتري هستند.
ويژگي هاي رواني
همانگونه که ميان دو جنس از نظر ساختمان بدني تفاوت وجود دارد، از لحاظ ويژگي هاي رواني نيز تفاوتهايي بين زن و مرد مشاهده مي شود که بعضي از آنها در اين قسمت مطرح مي گردند:
1- اعتماد به نفس: تحقيقات انجام شده حاکي از اين است که زنان در قياس با مردان از اعتماد به نفس کمتري برخوردار هستند. حتي تحقيقاا انجام شده در مورد کودکان پيش دبستاني در مقطع سني 4 - 4/5 سالگي نيز نتايج مشابهي را به دست آورده است. به عبارت ديگر جنس مؤنث تلقي چندان مثبتي از کارکردهاي خويش ندارد. البته نکات چندي در اين رابطه حائز اهميت است.
اول اينکه زنان در مقوله هاي وابسته به جنسيت خود اعتماد به نفس بيشتري نشان مي دهند. دوم زنان به هنگام مقايسه با ديگران اعتماد به نفس کمتري نشان مي دهند و سوم اينکه به دليل هنجارهاي فرهنگي، بسياري از اوقات رفتار حاکي از اعتماد به نفس براي زنان ممکن است لاف زني تلقي گردد و پسنديده نيست.
2- عزت نفس عزت نفس ارزش و احترامي است که فرد براي خود قائل است. در سنين کودکي از اين لحاظ تفاوتي بين پسر و دختر مشاهده نمي شود اما در سنين نوجواني دختران نسبت به پسران از عزت نفس ضعيفتري برخوردارند.
3- سبک زندگي مجموعه عادتها و رفتارها در زندگي و چگونگي زيستن را سبک زندگي گويند. بر اساس مطالعات، در مجموع سبک زندگي زنان سالمتر و مثبت تر از شيوه زندگي مردان است. زنان به تغذيه مناسب، خواب به موقع و رعايت بهداشت فردي و اجتماعي پايبندتر از مردان هستند و رفتارهايي که به آسيب هاي جسمي و رواني مي انجامد مانند استفاده از مواد مخدر و الکل، در مردان شيوع بيشتري دارد.
4- پرخاشگري پرخاشگري رفتاري است که با انگيزه آسيب رساندن به ديگران انجام مي شود. مطالعات نشان مي دهد که جنس مذکر پرخاشگرتر از جنس مؤنث مي باشد. بسياري از مطالعات نشان مي دهند که پسران از کودکي پرخاشگرتر و تندخوتر از دختران هستند و در مقابل دختران رفتار ملايم تر و صلح آميزتري از خود بروز مي دهند. همچنين شيوه هاي خشونت نيز در ميان دو جنس متفاوت است. در جنس مرد پرخاشگري بدني بيشتري و در جنس زن پرخاشگري اغلب به صورت کلامي است.
5- يادگيري مطالعات نشان مي دهد که ميزان يادگيري مردان بيشتر از زنان است. اين ممکن است تعجب انگيز باشد زيرا انتظار داريم که زنان از ماهيت ياري رساني و غمخوارگي بيشتري برخوردار باشند. تحقيقات نشان مي دهد که ميزان ياري رساني مردان و زنان در موقعيتهاي خاص با يکديگر متفاوت است.
مثلاً مردان در موقعيت قهرمانانه مانند نجات يک انسان از خطر به ويژه در حضور ديگران ايفاي نقش مي کنند، حال آنکه زنان در رابطه با غمخواري براي ديگران و همدردي با آنان بهتر عمل مي کنند.
6- احساسات و عواطف:در اين زمينه تفاوتهاي محسوسي بين دو جنس مشاهده مي شود. زنان از مردان عاطفي تر هستند. سريعتر تحت تأثير عواطف قرار مي گيرند و راحت تر از مردان عواطف خود را آشکار مي سازند.
علائق و انگيزه ها
مطالعات نشان مي دهد که از لحاظ علائق و انگيزه ها نيز ميان دو جنس تفاوت به چشم مي خورد. احتمالاً مقدار زيادي از آن ناشي از عوامل فرهنگي و اجتماعي باشد. برخي از آنها احتمالاً مورد اشاره قرار مي گيرند:
1) رهبري تحقيقات سنتي مويد بر آن است که مردان نقشهاي رهبري را بهتر ايفا مي کنند. با اين وجود با توجه به اينکه امروزه زنان بيشتري وارد تشکيلات و سازمانهاي سياسي و اقتصادي مي شوند، تحقيقات جديدتر حاکي از دو نوع سبک رهبري زنانه و مردانه مي باشد به نظر مي رسد که زنان گرايشات قوي تري نسبت به رهبري دموکراتيک و ليبراليستي دارند.
2) دوستي دوستان مؤنث بيشتر بر روي حرف زدن و سهيم گشتن عاطفي تکيه مي کنند، حال آنکه دوستان مذکر بر روي فعاليتها و انجام کارهاي مشترک تأکيد مي ورزند. گذشته از اين نحوه صحبت کردن دو جنس با هم تفاوت دارد. مردان صميمي عمدتاً راجع به مسائل روز و بيروني حرف مي زنند در حالي که زنان عمدتاً مسايل و احساسات شخصي را مطرح مي کنند.
3) مذهب و دينداري گرايش به دين در ميان زنان بيشتر از مردان است و آنها در امور ديني فعاليت بيشتري دارند. مطابق تحقيقات، زنان در ارزشهاي ذوقي، اجتماعي و ديني نمره بهتري مي گيرند و پسران در ارزشهاي اقتصادي، سياسي و نظري نمرات بالاتري مي گيرند.
4) عشق عشق از زيباترين مفاهيم زندگيست که همه آدميان با اين واژه آشنايند. تفاوتهاي جنسي در اين زمينه وجود دارد. بر اساس تحقيقات عشق براي زنان يک ارزش است. در روابط جنسي آنان به آغوش گرم و آکنده از محبت نياز دارند. پوست زنان 10بار حساس تر از پوست مردان است و با نوازش نشاط رواني مي يابند. به طور کلي جنس زن به عشق و ارتباط و زيبايي بها مي دهد. به حمايت و کمک و پرورش ديگران مي پردازد و کمال را در سهيم بودن و روابط داشتن تجربه مي کند.
بر اساس يک تحقيق، علايق زيباشناختي، اجتماعي و مذهبي در زنان بيشتر است. آنان به زيبايي و هنر، معاشرت با مردم و تجربه هاي عرفاني گرايش شديدتري دارند، در حالي که مردان به امور سياسي و تئوريک علاقمندند و به قدرت يا نفوذ بر مردم و پيگيري حقيقت با ابراز عقل و خود گرايش دارند. از ديگر علاقه ها در زنان، گرايش به کارهاي خانه، اشيا و کارهاي ذوقي است و نيز مشاغلي که نياز به تحريک کم داشته باشند و کارهايي که مواظبت و دلسوزي بسيار بخواهد مثل مراقبت از کودکان و سالمندان. از آن سوي مردان به داد و ستد و فعاليتهايي چون شکار، ماهيگيري، اتومبيل راني و اخبار علاقمند هستند.
مهارتهاي ارتباطي
به نظر مي رسد که زنان و مردان همواره از شيوه هاي ارتباطي يکساني استفاده نمي کنند و به همين خاطر گرفتار مشکلات ارتباطي مي شوند. مردان بيشتر از اظهارات قاطع، آمرانه و قدرت نمايانه استفاده مي کنند و اطلاعات فردي خود را ارائه مي کنند و هدف آنان از گفتگو حفظ پايگاه شخصي است در حالي که زنان بيشتر از کلمات آزمايشي و تأييدجويي استفاده مي کنند.حمايت عاطفي ارائه مي دهند و هدف آنان از گفتگو برقراري و حفظ ارتباط است. زنان بيشتر از الگوي آهنگي، تعجب، بشاشت و ادب استفاده مي کنند و ميزان پايبندي آنان به درستي کلمات بيشتر است. مردان بيشتر از زنان صحبت شخص مقابل را قطع مي کنند. زنان به اندازه مردان حرف هم جنسهاي خود را قطع مي کنند اما به ندرت حرف مردان را قطع مي کنند. همينطور با کمال تعجب مردان بيشتر از زنان در گروه صحبت مي کنند.زنان نسبت به پيامهاي غير کلامي حساس تر هستند و پيام هاي صميمانه تري را منتقل مي کنند.
زن و مرد از ديدگاه اسلام
در ديدگاه اسلام زن و مرد علي رغم تفاوتهايي که دارند در اصل و حقيقت انسانيت يکي هستند و فرق و تفاوتي بين ماهيت زن و مرد وجود ندارد. آيا بسياري گوياي آن هستند که گوهر وجودي زن و مرد يکي است و زوج آدم از جنس خود او آفريده شده است. بر اسن اساس زن و مرد هر دو قابليت دارند تا مورد خطاب ربوبيت قرار گيرند. هر دو قابليت انجام اعمال نيک و بد دارند و هر کس عمل صالح انجام دهد خواه مرد باشد يا زن، پاداش عمل خود را خواهد ديد.
نور پرتال