آيا استرس هميشه در زندگي ما موجود نبوده است؟ اگر به تاريخ حيات نگاه کنيم، ديده مي‌شود که انسان‌ها حتي زير فشار بيشتري هم بوده‌اند، اين فشار بيشتر در مورد ابقاء کردن، يعني به‌دنبال تغذيه و دنبال تهيه مکان زندگي بوده که براي خود و همبستگان خود امکان سکونت برقرار کنند. از اين موارد مي‌توان متوجه شد که استرس هميشه بخش مهمي در زندگي ما داشته، البته به انحاء مختلف.
استرس در حقيقت چيست؟
در روانشناسي استرس را به‌عنوان يک فشار روحي و فيزيکي تعريف مي‌کنند. کلمه استرس بيشتر براي فشارهاي بي‌نهايت و حداکثر تشخيص داده مي‌شود که انسان امروزه به آن برخورد کرده است. علامت‌هايش به‌صورت خستگي، عصبانيت، فشار روحي، عجله کردن، زودخشمي، ترس و... بروز مي‌کند.
با اين همه تعريف کلام، باز هم علما مي‌گويند که استرس نمک زندگي ما است، اين را حداقل يکي از معروفترين جستجوگرهاي استرس عصر ما مي‌گويد. هانس سليه از کانادا که البته همزمان هم ما را به اين امر متوجه مي‌سازد که استرس زيادي به‌خصوص به مدت طولاني انسان را بيمار مي‌کند.
چطور مي‌توانيم تناقض ظاهري را حل کنيم؟
اول از بررسي‌هاي ورزشي اثبات مي‌کنيم: مقدار حداکثر گنجايش بار و فشار هر ورزش متفاوت است، يعني بايد هر ورزشکار در حد خود ورزش کند و به خود فشار آورد. در نتيجه گذشتن از اين حد و مرز، موجب فروريختن تعادل کلي بدن مي‌گردد. به‌عنوان مثال در فوتبال اين موضوع ممکن است اعمال غيرقابل کنترل و همين‌طور ناپايداري يا ترس از موفق نشدن در بازي را ايجاد کند.
و از طرف ديگر عملکرد ناکافي در ورزش مي‌تواند جرأت يک ورزشکار را ضعيف کند و بي‌ميلي و بي‌انگيزگي ايجاد کند که باعث کمبود حرکت و بروز بيماري خواهد گرديد.
از اين جهت براي يک ورزشکار و بازيکن، فوتبالي مطلوب است که ميزان فشار و استرس و تحرک در آن متعادل باشد تا بازيکن به نيرو و قدرت برتري برسد. در ذيل چندين دستور روانشناسي است که انشاءالله براي موفقيت شما عزيزان مفيد واقع گردد:
سعي کن خود را با انتقاد سالم تحت کنترل درآوري.
بعد از مراحل کوشش و تقلا، دوره استراحتي براي خود در نظر بگير و از وقت آزاد خود خلاقانه استفاده کن.
با خود صبور باش. به فن‌ها و استعدادهاي خود اعتماد داشته باش زندگي خود را از بابت بدني و روحي قابل انعطاف کن.
اين ليست مي‌تواند با افزودن مواد مورد علاقه خود به آن ادامه يابد. هدف مورد نظر اين است که افکار خود و حد و مرز خود را بهتر بشناسيم. البته در روانشناسي درماني با ورزشکار، از اين مثال‌ها کمتر استفاده مي‌شود. چون در آن جلسات بيشتر روان خود ورزشکار را بررسي مي‌کنند. يک ورزشکار مي‌تواند تمرين کند، در مراحل استرسي خود را کنترل کند و ياد بگيرد استرسش را در دست بگيرد.
در دنياي امروز دانستن راه و روش زندگي و پيشرفت عملاً بدون استرس امکان‌پذير نيست و در بين جوامع بشر به‌صورت قانون درآمده است. نظام پيچيده کنوني ما چنان است که دستگاه عصبي ما در طي روز دائماً از سوي تکان‌هاي استرس‌زاي کوچک و بزرگ بسيار زياد بمباران مي‌شود و دستگاه‌هاي عصبي ـ عضلاني ما دائماً در حالت تنش به‌سر مي‌برند. در نتيجه استرس يکي از عمومي‌ترين مشکلاتي است که افراد با آن روبه‌رو هستند و از آنجائي که امروزه مسئله سالم زيستن و رابطه آن با فعاليت‌هاي بدني اهميتي اساسي يافته است، تمرين و ورزش يکي از ساده‌ترين ابزاري است که استرس را کنترل مي‌کند.
استرس و روش‌هاي کنترل آن با ورزش
ما مي‌دانيم که ورزش مداوم بدني در صورتي که به درستي انجام شود و با بيماري شخص در تضاد نباشد، در نگهداري سلامت جسم و روان و بهزيستي فرد و پيشگيري از بسياري از بيماري‌ها، يکي از مهمترين عوامل به‌شمار مي‌رود و اين واقعيتي است که فعاليت بدني، استرس عاطفي را به‌طور مؤثر مي‌نشاند و بسياري از پيامدهاي ناخوشايند آن را خنثي مي‌کند. اگرچه ورزش مشکلات موجود در کار را حل نمي‌کند و يا وقتي در ترافيک قرار گرفته‌ايد، کار پليس راهنمائي را انجام نمي‌دهد و راه را براي شما باز نمي‌کند ولي مطمئناً به‌دليل فعل و انفعالاتي که در بدن صورت مي‌گيرد؛ به شما کمک مي‌کند که از عهده فشار روحي برآييد و از تبديل آن به يک مسئله مزمن جلوگيري کنيد.
?. به پاهاي خودتان نگاه کنيد. پنجه پا را جمع کنيد و انقباض عضلاني را بررسي کنيد. سپس پنجه پا را به حالت اوليه برگردانيد و يک بار ديگر اين کار را تکرار کنيد. سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
?. پاها را به‌طرف بالا، به‌طرف صورت ببريد و سپس انقباض عضلاني را در پاها و عضلات مشاهده نموده و آن را در همان وضع نگه داريد و سپس به حالت اول برگردانده و آن را دوباره تکرار کنيد، سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
?. همانند حالتي که پاشنه‌ها را در شن فرو مي‌بريد، آنها را روي کف زمين فشار دهيد. آنها را در آن وضع نگه داشته و انقباض پشت ران را بررسي کنيد. سپس به حالت اوليه برگردانده و تمرين را يک بار ديگر تکرار کنيد، سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
?. ران را منقبض مي‌کنيم و ساق پا را به ملايمت بلند مي‌کنيم، آن را نگه داشته و انقباض را بررسي مي‌کنيم. سپس آن را به حالت اوليه برمي‌گردانيم، آنگاه با پاي چپ اين تمرين را تکرار مي‌کنيم، دوباره اين عمل را با هر دو پا تکرار مي‌کنيم. سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط مي‌دهيم.
?. نشيمنگاه را منقبض کنيد و آنگاه آن را خيلي ملايم کمي از زمين بلند کنيد. آن را مدتي به همين وضعيت نگه داشته و انقباض آن را مورد توجه قرار دهيد. سپس به حالت اوليه برمي‌گردانيد. تمرين را دوباره تکرار کنيد. سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
?. عضلات شکم را منقبض کرده و آن را مدتي در حال انقباض نگه داريد. سپس وضعيت انقباض را بررسي کنيد. بعد به حالت اوليه برگردانده و تمرين را دوباره تکرار کنيد. سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
?. عضلات شکم را به‌طرف داخل ببريد (نفس عميق بکشيد) سپس قسمت پائيني پشت را روي زمين بخوابانيد و آن را به همان حالت نگه داشته تا فشار وارده به معده و قسمت پائيني‌ پشت را احساس کنيد. بعد به حالت اوليه برگردانيد. عمل را دوباره تکرار کنيد. سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
?. نفس عميق بکشيد و آن را در سينه نگه داشته و سپس آن را بيرون دهيد. اين عمل را تکرار کنيد. بايد توجه داشته باشيد که هوا را به حالت آرام بيرون داده و خيلي آرام به حالت اوليه برگردانيد. سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
?. بازوهايتان را کنار بدنتان قرار داده و هر دو مشت را محکم جمع کرده و آن را به همين حالت نگه داريد. سپس حالت انقباض را بررسي کرده و بعد به حالت اوليه برگردانيد. عمل را يک بار ديگر تکرار کنيد. سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
??. با بالا بردن دست‌ها به‌طرف شانه‌ها آرنج را خم کنيد و آنها را همين‌طور محکم به حالت انقباض نگه داريد به حالت اول برگردانده و عمل را دوباره تکرار کنيد. آنگاه به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
??. طوري که کف دست بالا باشد، بازوها را روي زمين بخوابانيد و عضلات قسمت عقب بازو را روي زمين فشار دهيد. حالت انقباض عضلات مربوطه را بررسي کنيد. آن را منقبض کرده و آنگاه به حالت اوليه برگردانده، تمرين را تکرار کنيد. سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
??. شانه‌ها را نخست کمي بلند کنيد و سپس آن را تا جاي ممکن بالا نگه داريد و در همان وضع بمانيد. وضعيت انقباض را بررسي کنيد و سپس به حالت اوليه برگردانيد و عمل را دوباره تکرار کنيد. پس از آن به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
??. سر را به ملايمت به عقب بکشيد و به وضعيت انقباضي پشت گردن توجه کنيد و آن را در همان وضع نگه داريد و سپس به حالت اوليه برگردانيد. عمل را يک بار ديگر تکرار کنيد. سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
??. سر را به ملايمت به طرف سينه خم کنيد و در همان وضعيت نگه داشته و انقباض گردن را مورد توجه قرار دهيد. بعد به حالت اوليه برگردانده و عمل را يک بار ديگر انجام دهيد. سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
??. زبانتان را به سقف دهان فشار داده و آن را در همان وضع نگه داريد. حالا به حالت اوليه برگردانده و عمل را دوباره تکرار کنيد. سپس به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
??. چشم‌هايتان را محکم ببنديد و آنها را کاملاً بسته نگه داشته و وضعيت انقباضي را مورد توجه قرار دهيد. سپس به حالت اوليه برگردانيد و توجه داشته باشيد که چشم‌ها پس از توجه به حالت انقباضي با ملايمت بسته باشد. سپس عمل را دوباره تکرار کنيد. آنگاه به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.
??. پيشاني‌تان را چروک داده و وضعيت آن را مورد توجه قرار دهيد، سپس آن را براي مدت کمي به همان حال نگه داشته و بعد به حالت اوليه برگردانيد. عمل را تکرار کنيد. پس از آن به مدت ?? ثانيه تمام بدن را شل کرده و عضلات را انبساط دهيد.