مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله خامنه ‌ای در دیدار پر شور هزاران نفر از مردم آذربایجان با اشاره به آیه 60 سوره انفال به این مطلب اشاره داشتند که این آیه شریف تنها ناظر به تقویت قوه نظامی نیست، بلکه به این مطلب نیز اشاره دارد که هرچه می توانید، درون خودتان را قوی کنید. معنای این استحکامِ ساختِ داخلیِ کشور که بنده مکرّر می گویم، این است، از لحاظ علمی خودتان را قوی کنید، از لحاظ فنّاوری خودتان را قوی کنید، از لحاظ تولید داخلی قوی کنید، از لحاظ نفوذ در بازارهای خارجی خودتان را قوی کنید، از لحاظ کشف ظرفیّت های فراوانی که در این کشور هست و هنوز استفاده نشده است، خودتان را قوی کنید و این ظرفیّت ها را به کار بگیرید.[1] در این نوشتار سعی داریم جنبه های مختلف آیه «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّة» را مورد واکاوی قرار دهیم. 

کلید اول: تقویت نیروی تقوا و بصیرت

همان طور که از بیان شیوا و روشن گرانه رهبری به دست می آید، آیه 60 سوره مبارکه انفال دارای جوانب مختلف و فراوانی است، به همین جهت نباید توجه به یک جنبه افراد را از جنبه های دیگر این آیه غافل سازد.

یکی از برداشت هایی که می شود از آیه داشت، این است که، افراد تا می توانند خود را به قوه تقوا و بصیرت مجهز کنند، اهمیت این شاخص زمانی روشن می شود که بدانیم حتی اگر صاحب قدرت نظامی برتر منطقه باشیم، ولی اگر از نیرو و توان تقوا و بصیرت، بهره ای نداشته باشیم به قلّه های پیشرفت و شکوفایی دست نخواهیم یافت، چه بسیار کشورهای قدرتمندی که با داشتن قدرت و توانایی نظامی به خاطر فقدان عناصری همچون بی تقوایی و بی بصیرتی با شکست سنگین مواجه شده اند.

نمونه بارز آن را می توان در سال های نه چندان دور رژیم ستم شاهی مشاهده کرد، رژیم شاهنشاهی با وجود داشتن ارتشی قدرتمند، نتوانست با آوردن تانک و ادوات نظامی در برابر اقتدار ملت ایستادگی کند؛ چرا که سران آن نظام فاقد تقوا و بصیرت کافی بودند. در نظام اسلامی نیز کسانی که مسئولیت های مختلف اجرایی و قانونگذاری را در کشور برعهده دارند، بدون داشتن تقوای الهی نمی توانند به اهداف الهی نظام، دست یابند و از طرفی بی بصیرتی شان می تواند کشور را تسلیم ابرقدرت های دنیا کند. در اهمیت و تأثیر تقوا ورزی و پیدا کردن راه رشد و سعادت خدای متعال می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ یُؤْتِكُمْ كِفْلَیْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَ یَجْعَلْ لَكُمْ نُوراً تَمْشُون؛[حدید،آیه28] اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! تقواى الهى پیشه كنید و به رسولش ایمان بیاورید تا دو سهم از رحمتش به شما ببخشد و براى شما نورى قرار دهد كه با آن (در میان مردم و در مسیر زندگى خود) راه بروید.» 

کلید دوم: تقویت نیرو و توان علمی کشور

در دنیای مدرن و رو به پیشرفت امروزی، دور ماندن از توان و قدرت علمی و فناوری روز دنیا، نوعی شکست و ضعف در برابر کشورهای استعماری است. بر اساس روایات اسلامی کسانی که دارای توان و قدرت علمی هستند، سلطنت و قدرت می یابند، و کسانی که از آن بهره ای ندارند مورد هجمه و حمله ابرقدرت ها قرار خواهند داشت: «العِلمُ سُلطانٌ ، مَن وَجَدَهُ صالَ بِهِ، ومَن لَم یَجِدهُ صیلَ عَلَیهِ؛[2] امام علی(علیه‌ السلام) فرمودند: دانش، سلطنت و قدرت است، هر كه آن را بیابد با آن یورش برد و هر كه آن را از دست بدهد بر او یورش برند.»

خدای متعال نیز در قرآن کریم درجات عالی و رفیع را از آن اهل علم و دانش معرفی می فرماید: «یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ الَّذینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجات؛[مجادله، آیه11] خداوند كسانى را كه ایمان آورده ‏اند و كسانى را كه علم به آنان داده شده درجات عظیمى مى‏بخشد.»

مقام معظم رهبری در یکی از رهنمودهای ارزشمند خود در خصوص اهمیت توان علمی می فرمایند: «کسی که این قدرت را پیدا کند، دست برتر را دارد و آن کسی که نتواند قدرت علمی را به دست بیاورد، زیر دست باقی می ماند و دیگران بر او دست برتر را خواهند داشت. علم و فناوری یک چنین خصوصیتی دارد. امروز حرکت کشور در جهت به دست آوردن دانش و فناوری در بسیاری از رشته ‌ها، بخصوص در رشته‌ های بسیار نو و برترِ کشور مشهود است.[3]

کلید سوم: تقویت نیرو و توان اقتصادی کشور

از جمله نیرو و لوازمی که نظام اسلامی می بایست خود را به آن مجهز نمایند، تقویت بنیه و توان اقتصادی است. اقتصاد بنیان زندگی را شکل می دهد و در ترقی و انحطاط جامعه نقش بسزایی دارد؛ به همین جهت تلاش در جهت تقویت و امنیت اقتصادی امری لازم و ضروری است.[4] چه بسا بتوان اهمیت توجه به این امور را به خوبی از آیات الهی بدست آورد؛ چرا که قرآن در نگرش جامع قرآنی افزون بر زندگی معنوی، به زندگی مادی نیز توجه و اهتمام خاص شده است: «وَ ابْتَغِ فیما آتاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ وَ لا تَنْسَ نَصیبَكَ مِنَ الدُّنْیا؛[قصص، آیه77] و در آنچه خدا به تو داده، سراى آخرت را بطلب و بهره‏ات را از دنیا فراموش مكن.»

راهکارهای دست یابی به پیشرفت مادی در کلام رهبری

معظم له در سخنانی، پیشرفت کشور را در درجه‏ی اول، متوقف بر دو عنصر معرفی می کنند: یک عنصر، عنصر علم است؛ یک عنصر، عنصر تولید است. اگر علم نباشد، تولید هم صدمه می‏بیند؛ کشور با علم پیش می‏رود. اگر علم باشد، امّا بر اساس این علم و بر بنیاد دانش، تولید تحول و تکامل و افزایش پیدا نکند، باز کشور درجا می ‏زند. عیب کار ما در دوران حکومت طواغیت این بود که نه علم داشتیم، و چون علم نبود، نه تولید متکی بر پایه ‏ی علم و پیشرونده و رشد یابنده داشتیم.[5]

کلید چهارم: تقویت نیرو و توان فرهنگی کشور 

فرهنگ اسلامی از جمله اموری است که همواره مورد هجمه و فتنه معاندان بوده است. به جرأت می توان گفت در طول تاریخ نظام اسلامی دشمنان بیشترین هزینه و تلاش را در جهت اضمحلال فرهنگ اسلامی در جامعه به کار گرفته اند. به واقع اگر فرهنگ دینی و ارزش های اسلامی در جامعه رو به انحطاط رود همه دستاوردهای نظام اسلامی (نظامی، اقتصادی، علمی) دست خوش سستی و تباهی خواهد شد و زمینه تسلط و نفوذ نظامی، اقتصادی، و امنیتی دشمنان را بر این سرزمین هموار خواهد ساخت.

فرهنگ غربی و غیر اسلامی همواره سعی دارد با تبلیغات و نشان دادن هیمنه و شوکت خود بلاد اسلامی را مجذوب خود نماید، ولی این مسلمانان فهیم هستند که هیچ گاه فریب ظاهر سازی و قوت و زیبایی های پوشالی آنان را نمی خورد و پابند آرمان های ارزشی و دینی خود هستند، خدای متعال با عبارتی زیبا همگان را از تحرکات اجانب این چنین باخبر می سازد: «لا یَغُرَّنَّكَ تَقَلُّبُ الَّذینَ كَفَرُوا فِی الْبِلادِ، مَتاعٌ قَلیلٌ ثُمَّ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمِهادُ ؛مبادا رفت و آمد [و جنب و جوش‏] كافران در شهرها تو را دستخوش فریب كند. [این‏] كالاى ناچیز [و برخوردارىِ اندكى‏] است سپس جایگاهشان دوزخ است، و چه بد قرارگاهى است.»

سخن آخر

برای قطع نفوذ و تسلط دشمن بر کیان اسلامی، در کنار تقویت قوه نظامی و تسلیحاتی، توجه به توانمند سازی نیروی داخلی از جهت فرهنگی، دینی و مذهبی، همچنین اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است.

پی‎نوشت‎ها: 

[1]. دیدار مردم آذربایجان شرقی با رهبر انقلاب:  27/11/۱۳۹۵. 

[2]. شرح‏ نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج ۲۰، ص ۳۱۹. 

[3]. بیانات رهبری در حرم مطهر رضوی در آغاز سال ۹۰. 

[4]. فرهنگ روابط اجتماعی، در آموزه های اسلامی، گروه پژوهشی، علو قرآن و حدیث، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ج1، ص 363. 
[5]. بیانات رهبری در دیدار کارگران نمونه سراسر کشور: 8/2/۱۳۸۹.