بدن انسان متناسب با جنسیت به میزان مشخصی آهن در روز نیاز دارد. اما میزان نیاز آهن روزانه مقدار زیادی نیست و برای یک فرد بالغ نرمال بین 10 تا 15 میلی گرم تخمین زده شده است. برخلاف خیل عظیمی از افراد که دچار کمبود آهن هستند کم نیست تعداد افرادی که به مشکل هموکروماتوز دچار هستند. این مشکل همان ازدیاد آهن بدن است که می تواند منجر به آسیب‌های جدی به قلب و کبد شود. در این مطلب شما را با این مشکل بیشتر آشنا کرده و روش هایی را برای کاهش مصرف آهن پیشنهاد می دهیم. لطفاً با ما همراه باشید.

دو منبع مختلف آهن

بدن ما از دو نوع آهن استفاده می کند که عبارت است از آهن هِم و آهن غیر هِم. نوع اول از منابع حیوانی و نوع دوم از منابع غیرحیوانی و گیاهی تأمین می شود. بدن انسان قادر است که 20 تا 30 درصد آهن هم را جذب کند در حالی که حدود 5 تا 10 درصد آهن غیر هم را جذب می کند.

زمانی که ذخیره آهن بدن کم باشد جذب آهن غیرهم افزایش می یابد. باید بدانید که مصرف سبزیجات سرشار از آهن با گوشت یا یک منبع خوب ویتامین C باعث تحریک جذب میزان آهن غیرهم می شود. حتماً می دانید که ترکیباتی مانند چای باعث کاهش میزان جذب این ماده معدنی می شود.

جذب آهن در افراد مختلف

عوامل ژنتیکی نقش مهمی در جذب آهن دارند. حدود 10 درصد مردم اهل قفقاز و 30 درصد اهالی آفریقا ژنی دارند که آنها را قادر می کند بیش از مردم دیگر آهن جذب کند. البته داشتن یک ژن واحد مشکل چندانی ایجاد نمی کند. اما اگر فردی این ژن را از هر دو والدین به ارث ببرد ممکن است بیشتر در خطر ازدیاد آهن یا بیماری هموکروماتوز قرار گیرد.

خانم‌ها و آقایانی که در دوره بعد از یائسگی قرار دارند بیشتر در معرض این مشکل قرار می گیرد. توجه داشته باشید که علائم ازدیاد آهن در بدن علائم بسیار دیرهنگامی بروز می دهد. یعنی بعد از اینکه میزان زیاد و آسیب رسان آهن در بدن و بافت های عضلانی (حتی قلب)، کبد، مغز استخوان، طحال و دیگر ارگان ها تجمع کرده است علائمی بروز می دهد. این علائم معمولاً در دوران 40 سالگی یا بعد از آن بروز می کنند. یکی از نخستین علائم ازدیاد آهن در بدن برنزه شدن بیش از معمول رنگ پوست است. بیماری که دچار ازدیاد آهن است احساس خستگی بیشتری می کند و از دردهای مفصلی، درد در روده ها و همچنین ضربان قلب نامنظم شکایت می کند.

به تدریج که کبد تحت تأثیر قرار می گیرد و آسیب می بیند نیز مشکل زردی بیشتر می‌شود. تشخیص این مشکل نیز با انجام آزمایش خون و گاه با کمک نمونه برداری از کبد امکان پذیر است.

خطر ازدیاد آهن برای سلامتی و روش‌های درمانی

متأسفانه ازدیاد آهن در بدن زمینه را برای بروز بیماری قلبی فراهم می کند. نتایج برخی پژوهش ها نشان می‌دهد افرادی که ذخیره آهن بالایی دارند در مقایسه با افرادی که ذخیره آهن کمتری دارند بیشتر در معرض بیماری کرونری قرار می گیرند.

به عقیده متخصصان ازدیاد آهن می تواند باعث آسیب به رگ‌های خونی شده و زمینه تشکیل ضایعات چربی را فراهم کند. این مسئله نیز از قدرت آهن در تسریع روند اکسیداسیون ناشی می شود. نتایج بررسی ها نشان می دهد که صرفاً آهن هِم می تواند باعث بروز مشکلات و بیماری های قلبی شود. با این حال بررسی های دیگر ارتباطی بین این دو مسئله نیافته اند. برخی محققان به این نتیجه رسیده اند که آهن می تواند باعث ایجاد دردها و آسیب‌های مفصلی در بین خانم‌ها بعد از یائسگی شود.

درمان این مشکل نیز شامل گرفتن تدریجی حدود نیم لیتر خون است. این کار باعث کاهش فریتینین شده و بدن را مجبور می کند که گلبول های قرمز جدیدی تولید کند.

چگونه می توان از بروز ازدیاد آهن پیشگیری کرد؟

مواد غذایی سرشار از ویتامین C باعث بهبود جذب آهن می شوند. بنابراین افرادی که از مشکل ازدیاد آهن رنج می برند نباید مواد غذایی سرشار از ویتامین C را با مواد غذایی گیاهی حاوی آهن مصرف کنند.

اگر پزشک دستور نداده باشد مصرف مکمل آهن یا مکمل های ویتامین C با دوز بالا توصیه نمی شود. برخی از متخصصان بر این عقیده هستند که تمام افرادی که قصد مصرف مکمل ویتامین C دارند باید ابتدا میزان فریتین بدنشان را چک کنند. برای این کار آزمایش خون لازم است.

از زیاده روی در مصرف این مواد غذایی بپرهیزید

اگر دچار مشکل آهن زیاد در بدن هستید از مصرف مواد غذایی سرشار از این ماده معدنی خودداری کنید. این مواد غذایی عبارتند از:

جگر

گوشت های قرمز و بخصوص گوشت گاو

غلات غنی شده از آهن

لوبیا، حبوبات و غلات کامل

تخم مرغ بخصوص زرده آن

میوه های خشک از قبیل زردآلوی خشک، کشمش، پسته و غیره

سبزیجات برگ سبز تیره

یادتان باشد زمانی مجاز به مصرف مکمل آهن هستید که آزمایش خون داده باشید و بدنتان به این مکمل ها نیاز داشته باشد. در غیر این صورت مصرف مکمل آهن به تدریج می تواند بدن را دچار مشکل کند.