به پیشگیری بیندیشیم

اعتیاد به یکی از معضلات جدی در جامعه ما تبدیل شده است که عوامل متعددی در ابتلا به آن، نقش دارند. موضوع بسیار مهم این است که به شناسایی این عوامل بپردازیم و با شناخت این عوامل، گامی در جهت پیشگیری از اعتیاد برداریم.

دلایل مختلفی وجود دارند که می توانند بر اعتیاد موثر باشند اما آنچه مهمتر است اینکه عوامل موثر بر فرد و محیطی که فرد در آن قرار دارد، می توانند با یکدیگر تعامل درهم یافته ای پیدا کنند که بر یکدیگر تاثیر می گذارند. اما نکته مهم این است که به درک کلیه علل و عوامل زمینه ای، بپردازیم تا روند پیشگیری، شناسایی، درمان و پیگیری از اعتیاد را به طور هدفمند طرح ریزی کنیم. 

 بنابر این، بسیار مهم است که با عوامل زمینه ساز مستعدکننده اعتیاد، آشنا باشیم. این مهم با شناسایی افراد در معرض خطر اعتیاد و اقدامهای پیشگیرانه لازم برای آنان، محقق می شود.

از طرف دیگر،انتخاب نوع درمان و اقدامهای خدماتی، حمایتی و مشاوره ای لازم برای معتادان هم، بسیار مهم است.(1)

شناخت مخاطره آمیزترین دوران برای ابتلا به اعتیاد

مخاطره آمیزترین دوران زندگی از نظر شروع به مصرف مواد دوره نوجوانی است. نوجوانی دوره انتقال از کودکی به بزرگسالی و کسب هویت فردی و اجتماعی است. دراین دوره، میل به استقلال و مخالفت با والدین به اوج می رسد و نوجوان برای اثبات بلوغ و فردیت خود، ارزشهای خانواده را زیرسؤال می برد و سعی در ایجاد و تحلیل ارزشهای جدید خود دارد. مجموعه این عوامل، علاوه بر حس کنجکاوی و نیاز به تحرک، تنوع و هیجان، فرد را مستعد مصرف مواد می نماید.

باید رویکرد اجتماعی شدن مبارزه با اعتیاد را در پیش گرفت

استاد دانشگاه علوم اجتماعی تهران در رابطه با رویکرد اجتماعی شدن مبارزه با مواد مخدر بر این باور است که سلامت خانواده از جمله کودکان، نوجوانان و جوانان علیه آسیب زایی اعتیاد باید اصلی ترین هدف مبارزه اجتماعی با مواد مخدر قرار گیرد.

رکسانا صادقی افزود: اصلی ترین بخش از فعالیت در زمینه پدیده اعتیاد به مصرف مواد مخدر صنعتی و شیمیایی، اقداماتی اساسی در جهت پیشگیری از پیوستن افراد جدید به جرگه معتادان است، همان گونه که در شرایط بروز همه گیری یک بیماری، افراد سالم واکسینه می شوند ، امروز اعتیاد در جامعه ما چنین نقشی را باز می کند، لذا برای سلامت خانواده ها و جامعه، باید کودکان ، نوجوانان و جوانان علیه آسیب زایی اعتیاد مصون شوند.(2)
وی با بیان اینکه الگوی مصرف مواد مخدر در کشور تغییر کرده است، ادامه داد: در حال حاضر معضل مواد مخدر کشور استفاده از شیشه و قرص‌های روان‌گردان است که بیشترین تاثیر منفی را در جوانان دارد.

این استاد دانشگاه با تاکید بر آموزش پیشگیری و اطلاع رسانی در مورد بحث مبارزه اجتماعی با مواد مخدر در محیط‌های کاری و مدارس، ارایه خدمات مشاوره‌ای در مراکز مختلف از جمله مدارس ، دانشگاه‌ها، کانون ها و غیره ، فعالیت کمیته اشتغال و حرفه‌آموزی برای پشتیبانی از معتادانی که ترک کرده‌اند، گفت: جوانان به دلیل داشتن ویژگی‌هایی همچون استقلال طلبی، کنجکاوی، هیجان خواهی و پیروی از همسالان، بیشتر در معرض خطر مصرف مواد مخدر هستند و هدف اصلی توزیع کنندگان مواد قرار می گیرند.

صادقی افزود: در حقیقت می توان گفت جوانان جزء آسیب پذیرترین گروه های سنی محسوب می شوند ، بهترین راه حل مبارزه با مصرف مواد مخدر، پیشگری از اعتیاد است.

وی توضیح داد: یکی از روش های مهم پیشگیری از اعتیاد، آگاه بودن مردم از خطرات و مضرات مصرف مواد است. اگر هر فرد از تاثیر مواد مخدر بر سلامت جسمی و روانی و کارکرد شغلی و اجتماعی خود و خانواده اش مطلع بوده و آن را باور داشته باشد کمتر ممکن است به این کار دست بزند.

این استاد دانشگاه علوم اجتماعی اظهار تاسف کرد که در حال حاضر مشاهده می شود بسیاری از والدین خودشان هنوز اطلاع کافی از انواع مواد و آسیب های جسمی و روانی آن بر روی افراد معتاد ندارند.

صادقی تصریح کرد: برقرای ارتباط مثبت، قوی و فراهم آوردن محیط سالم و آموزش های مناسب می تواند روی فرزندان تاثیرگذار باشد و از آسیب های بیشتر پیشگیری کند.

وی افزود: والدین همچنین باید بر روی مشکلات زندگی و امکانات واقعی تاکید کنند و راهکارهای کمک به یکدیگر در خانواده را جستجو کرده، هنگام بحث با فرزندتان، خشم و عصبانیت خود را کاملا کنترل کرده و از بوجود آمدن تضاد و تعارض جلوگیری کنند و نگذارند که مذاکره به مشاجره تبدیل شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه خانواده ها رفتار منطقی و درست را با فرزندان داشته باشند، اظهار کرد: زمان و وقت مناسب و کافی را برای گفتگو با فرزندانشان انتخاب کنند و در صحبت با فرزندانشان رعایت احترام و و حفظ ارزش ها را حتما داشته باشند.

به گزارش روابط عمومی ستاد مبارزه با مواد مخدر، وی توصیه کرد: همواره مراودات فرزندتان را تحت نظر قرار دهید و از معاشرت آنان با افراد ناباب جلوگیری کنید چرا که دسترسی به مواد مخدر آسان است و پیشنهاد و عرضه مواد مخدر ممکن است از طریق دوستان، همسالان، فروشندگان، بزرگسالان مصرف کننده و حتی افراد قابل اعتماد باشد.

صادقی تاکید کرد: متاسفانه ضعف‌های فرهنگی، اقتصادی و عدم ایجاد امنیت شغلی از دیگر مواردی است که بر معضل اعتیاد به مصرف مواد مخدر صنعتی بیشتر دامن می زند. 

به نظر می رسد با توجه به هزینه های سرسام آور اعتیاد، بهترین راهکار همان طور که گفته شد، اقدام در جهت پیشگیری از اعتیاد است که این کار با همکاری و مشارکت نهاد خانواده و اجتماع، میسر می شود. اما نقش خانواده مهم تر است چرا که می تواند به عنوان نهادی بنیادی که در رشد و تربیت موثر است، بر رفتارها و افکار فرزندان موثر باشد و رفتارهای آسی زای آنها را کنترل کند.

پی نوشت:

1- "عوامل موثر در گرفتاری جوانان به مواد مخدر مسیر پرخطر اعتیاد"، افتاب نیوز، 1390

2- " معضلاتی که بر اعتیاد دامن می زنند" ، ایسنا، 1395