بي‌دقتي يکي از رايج‌ترين مسائل بين دانش‌آموزان است. بارها اتفاق افتاده است که دانش‌آموزان به دليل بي‌دقتي (عليرغم داشتن اطلاعات بالا) در امتحانات نمره از دست داده‌اند. قطعاً براي شما هم اتفاق افتاده است که بعد از امتحان، افسوس سؤالات را بخوريد که عليرغم آن‌که پاسخ آن‌ها را مي‌دانستيد، به دليل (بي‌دقتي) نتوانستيد به آن‌ها پاسخ دهيد. البته بي‌دقتي انواع متفاوتي دارد؛ نديدن قسمت‌هايي از صورت سؤال، اشتباهات محاسباتي و... برخي از انواع بي‌دقتي است. يادمان باشد که براي موفقيت در تحصيل، داشتن اطلاعات علمي کافي نيست. استفاده از مهارت‌هايي که بتواند ميزان بهره‌وري ما از اين اطلاعات را افزايش دهد نيز امري بسيار مهم است. اما از آن‌جايي‌که تعريف دقت در شناخت راه‌هاي افزايش آن بسيار مؤثر است، ابتدا مي‌خواهيم دقت را تعريف کنيم.

 دقت به معني توجه غير ارادي از طريق حواس 5گانه است. براي اين‌که بتوانيد معني و مفهوم دقت را بهتر لمس کنيد، به اطراف خود نگاه کنيد. سعي کنيد تمام اجسام و وسايلي که را که (مثلاً به رنگ آبي) هستند به خاطر بسپاريد.

 اکنون چشمان خود را ببنديد و سعي کنيد اجسام و وسائل را که به رنگ ديگري (مثلاً سفيد) هستند، يادآوري کنيد! اين کار قطعاً دشوار خواهد بود. توانايي حفظ توجه (ارادي) به موضوعي بدون اين‌که موضوعات ديگر توجه ما را از بين ببرد، به معني تمرکز است. اما دقت به‌معني توجه غيرارادي است. در مثالي که زده شد، رنگي که آگاهانه به خاطر سپرده مي‌شود (رنگ آبي)، نمادي از مطالب مهم و يا قسمت‌هايي از سؤال است که ما مي‌دانيم بايد به آن توجه کنيم و رنگ ديگر (رنگ سفيد در اين تمرين) نماد مطالب و قسمت‌هايي است که ما فکر مي‌کنيم مهم نيستند و به همين دليل به آن بي‌توجهي مي‌کنيم. اگر در هنگام حل سؤال (يا مطالعه) اهميت مطلبي را بدانيم، قطعاً به آن توجه خواهيم کرد و بي‌دقتي زماني رخ مي‌دهد که ما از کنار مطلبي مي‌گذريم (به‌صورت ناآگاهانه) پس براي تقويت دقت بايد (توجه غيرارادي) خود را تقويت نماييم. طبق تحقيقات صورت‌گرفته، 75درصد از اطلاعات از طريق حس بينايي (قوه‌ي باصره) وارد حافظه‌ي ما مي‌شود. اين موضوع نشان از ميزان اهميت حس بينايي دارد. جدول درصد ورود اطلاعات از طريق حواس 5گانه به حافظه‌ي انسان در زير آمده است. البته اين موضوع به منزله‌ي بي‌اهميت بودن حواس ديگر نيست. ولي مي‌تواند کمک قابل توجهي در روش‌هاي افزايش دقت داشته باشد.

درصد ورود اطلاعات از طريق حس هاي مختلف : بيناي%75  ، شنوايي ، %13 بويايي%6 ،  چشايي و لامسه هر کدام %3

دو نکته‌ي مهم :

1-دقت، ذاتي نيست: دقت، يک مهارت است نه يک دانش و هر مهارتي با تمرين، قابل پرورش است. بنابراين يقين داشته باشيد که خواهيد توانست دقت خود را با انجام تمرينات زير افزايش دهيد.

2-دقت، اولين مرحله از مراحل انتقال اطلاعات به حافظه‌ي بلندمدت است: اولين شرط انتقال اطلاعات (توجه يا دقت) است. شاهد اين مدعي، مطالب بسيار زيادي است که ما در طول روز مي‌بينيم، مي‌شنويم و... ولي فقط آن‌هايي وارد حافظه‌ي بلند مدت مي‌شود که ما به آن‌ها دقت مي‌کنيم، پس (دقت) موضوع بسيار مهمي است چراکه اگر به موضوعي دقت نکنيم، اصلاً وارد مراحل انتقال مطلب به حافظه‌ي بلندمدت نخواهد شد.

انواع بي‌دقتي: دانش‌آموزان و داوطلبان کنکوري، بيشتر در سه زمان (مطالعه- کلاس- آزمون) بي‌دقتي مي‌کنند. در زير به دلايل بي‌دقتي در اين سه مورد و نيز راهبردهاي ذهني براي افزايش دقت مي‌پردازيم ولي قبل از آن مي‌خواهيم ببينيم که چرا بي‌دقتي مي‌کنيم. روان‌شناسان و متخصصان مطالعه و يادگيري بر اين باورند که بي‌دقتي در هنگام (مطالعه و آزمون) به 3دليل رخ مي‌دهد:

1-داشتن عجله:حتماً براي شما رخ داده است که مي‌خواستيد در مدت‌زمان کوتاهي کاري را انجام دهيد (مثلاً لحظه‌ي آخر که از منزل خارج مي‌شويم خيلي هم عجله داريم. يادمان مي‌افتد که بايد به کسي تلفن کنيم) در اين مواقع ما معمولاً بي‌دقتي مي‌کنيم و به برخي از موارد مهم توجه نمي‌کنيم اين مورد در آزمون نيز رخ‌مي‌دهد. عموماً داوطلباني که در حل سؤالات يا خواندن سؤال عجله مي‌کنند، از ضريب دقت بسيار پاييني برخوردارند.

2-سرگرداني چشم بين خطوط و برگشت‌هاي غير ارادي چشم به عقب: حتماً در هنگام مطالعه (و يا آزمون) براي شما اتفاق افتاده است که خطوط را گم کرده‌ايد و حتي گاهي چشم‌هاي شما چند کلمه عقب‌تر را نگاه کرده است.

3-کاهش غير ارادي توجه: تحقيقات نشان مي‌دهد بيشترين بي‌دقتي در جلسه‌ي آزمون، مربوط به سؤالات ساده است. اين موضوع اشاره به کاهش ناآگاهانه‌ي توجه دارد.

در جلسه‌ي آزمون، زماني که ما با يک تست (سؤال) ساده مواجه مي‌شويم، احساس خوشايند موفقيت و رضايت دروني سبب مي‌شود تا تصورکنيم پاسخ دادن به اين سؤال، بسيار ساده است. اين فرآيند پيچيده‌ي ذهني حتي گاهي سبب مي‌شود تا ما سؤال بعدي را بخوانيم. در اصل ضمير ناخودآگاه ما با خود مي‌گويد: «اين سؤال که ساده است، سؤال بعدي را هم مي‌توانم جواب دهم) بنابراين ميزان توجه ما کاهش مي‌يابد.

اکنون مي‌خواهيم روش‌هاي ذهني افزايش دقت و کاهش‌ بي‌دقتي را مورد بررسي قرار دهيم:

راهبردهاي ذهني افزايش دقت

1)افزايش هوشياري در هنگام مواجهه با سؤالات ساده: همان‌طور که گفته شد، عمده‌ترين دليل بي‌دقتي، کاهش غيرارادي توجه در هنگام حل سؤالات ساده است. مؤثرترين راه حل مقابله با اين مورد، افزايش هوشياري در هنگام مواجه با سؤالات ساده است. بسيار ساده است. کافي است هر وقت که سؤال ساده ديديد... حالات جسماني‌تان تغيير کند گويي موضوع بسيار مهم و خطرناکي را ديده‌ايد چراکه در اين لحظات، احتمال بي‌دقتي بسيار زياد وجود دارد و شما در خطر آن قرار داريد

2) خواندن کامل هم‌ضربيات

يکي ديگر از دلايل بي‌دقتي در مطالعه و آزمون، توجه نکردن به جزئيات هماهنگ نبودن سرعت چشم با ذهن است. براي رفع اين مشکل بايد از روش خط‌براستفاده کنيد. در اين روش، مداد (يا انگشت اشاره‌ي) خود را زير خطوطي که مطالعه مي‌کنيد، حرکت دهيد و هماهنگ با آن، چشمان خود را حرکت دهيد.

دو نکته‌ي مهم :

1)     اگر چشمان شما با حرکت انگشت خط‌بر هماهنگ نيست، تمرين زير را انجام دهيد:
کتاب درسي خود را وارانه بگيريد و از اولين کلمه‌ي بالاي صفحه، سمت راست شروع کنيد و انگشت خط‌بر خود را از زير خطوط حرکت دهيد و سعي کنيد چشمان خود را با آن هماهنگ کنيد. هدف از اين تمرين، فقط هماهنگي چشم شما با انگشت خط‌بر است و نيازي به فهميدن مطالب نيست .

2)      در آزمون‌ها و امتحانات، خواندن کامل صورت سؤال، موضوع بسيار مهمي است که ما معمولاً به آن توجهي نمي‌کنيم.  در اين‌جا ذکر 2نکته لازم است:

 اولاً يادمان باشد که در هر امتحاني، فرصت براي خواندن سؤال براي ما در نظر گرفته شده است. معمولاً تصور ما بر اين است که زماني که 10 سؤال داريم و 20 دقيقه وقت يعني براي پاسخگويي به هر سؤال، 2دقيقه وقت داريم در حالي‌که براي خواندن و پاسخ‌دادن به هر سؤال، 2دقيقه وقت داريم. دوماً در امتحانات سعي‌کنيد زير کلمات مهم در صورت سؤال حتماً خط بکشيد مثل (نيست، ندارد و…

3- فعال بودن

نمودار شکل مقابل نشان مي‌دهد که با افزايش سرعت مطالعه (حل کردن سؤال)، دقت بيشتر مي‌شود تا زماني‌که به ناحيه‌ي مطالعه فعال برسيم.  پس از آن با افزايش سرعت، دقت کاهش يابد. علت بي‌دقتي در هنگام (حل سؤالات ساده، مطالعه‌ي دروس عمومي، کلاس‌هايي که معلم آرام و بدون شور) صحبت مي‌کند کاملاً به فعال‌نبودن‌ما، مربوط مي‌شود. براي افزايش دقت از طريق (فعال‌بودن) کافي است از تکنيک يادداشت برداري استفاده کنيم. يعني در آزمون با يادداشت‌کردن محاسبات و در هنگام مطالعه با يادداشت کردن کلمات و نکات کليدي که در مقاله‌ي حافظه براي‌تان توضيح دادم.

 4-تنظيم وقت

همان‌طور که گفته شد، (عجله) يکي ديگر از عوامل بي‌دقتي است. براي حذف اين مورد در امتحانات با استفاده از تکنيک‌هاي مديريت زمان، وقت خود را تنظيم کنيد و در هر درس فقط به اندازه‌ي همان درس وقت بگذاريد.
در هنگام مطالعه نيز در هدف‌گذاري هر زنگ مطالعه دقت کنيد تا بر مبناي سرعت واقعي خود پيش‌بيني نماييد چراکه اگر بيشتر معين کنيد قطعاً عجله خواهيد کرد و اگر کمتر معين کنيد قطعاً با فعال‌نبودن مطالعه، باز هم بي‌دقتي خواهيد کرد. توصيه مي‌کنم حتماً هر شب 30 دقيقه به زدن تست زماندار اختصاص دهيد، اين کار تأثير بسيار زيادي در کنترل بر زمان و درنتيجه کاهش بي‌دقتي خواهد شد. اين کار را حتماً هر روز به مدت 30 دقيقه (10سؤال عمومي و 10سؤال اختصاصي) انجام دهيد .