واژه زیارت

واژه معروف و محبوب «زیارت» از ماده «زور»، با توجّه به مشتقّات آن درمعانی مختلفی بکار رفته که از آن جمله است:

دیدار، پیشوا، بزرگ، دوست ومحبوب، تمایل، احسان، مایه صلاح و پاکی، نیروی مقاومت، مهیای سفر و گرامیداشت.

از دیگر معانی آن: اصلاح و تقویت خویشتن عزیمت بسوی کعبه مقصود جهت گرامیداشت او و شرکت در محفل انس او.

جالب است که همه این معانی با زائران ارض اقدس و راهیان مشهد مقدّس، کمال انطباق را دارد.

 زیارت، دیدار مشتاقانه‌ای است با مقام خلافت کلیه الهی و اسمای حسنای خداوندی و مقام مشیت پروردگاری.

و زیارت، حضور آگاهانه‌ای است در محضر جلوه جمال حق و کمال مطلق.

زیارت، ترنّم شیوا و رسای عاشقانه‌ای است برای کسب فیوضات سرمدی، با واسطه فیض میان ربّ و مربوب، خالق و مخلوق و آفریدگار و آفریده.

زیارت، ارتباط معنوی و ملکوتی است با انسان کامل که سلطه قدرت او به اذن خدا، تمام هستی و ماسوی اللّه را فراگرفته.

زیارت، نشانه وفاداری صادقانه هر مأموم است به امام ورهبر خویش که سازندگی ابعاد وجودی وتأمین سعادت دوسرای خود را در گرو و رهنمود الهی او می‌بیند.

زیارت، ابراز علاقه فطری و ذاتی هر انسان آزاد و مسئول ومتعهّد است، در برابر انسان کامل الهی که مظهر اسماء جمال و کمال خداوندی است.

زیارت در احادیث اهل سنت

موضوع زیارت قبر رسول اکرم و ائمّه گرامی (علیهم السلام) اختصاص به مذهب شیعه ندارد و تنها در منابع روایی شیعی از آن سخن به میان نیامده؛ بلکه این موضوع دربسیاری از منابع و مآخذ اهل سنّت نیز مطرح شده و روایات متعدّدی با تعبیرهای مختلف از حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و اله وسلم) نقل شده که فرموده است:

«هر کس بعد از وفات من، قبر مرا زیارت کند همانند کسی است که در زمان حیات مرا زیارت نموده است.»

مرحوم علاّمه امینی احادیث مربوط به زیارت قبر رسول اکرم (صلی الله علیه و اله وسلم) را در کتاب گرانقدر «الغدیر» از منابع متعدّد اهل سنّت نقل نموده:

حدیث «من زار قبری وجبت له شفاعتی.» را از 41 کتاب و حدیث «من حجّ وزار قبری بعد وفاتی کمن زارنی فی حیاتی.» را از 25 مأخذ از مآخذ اهل سنّت آورده است.

تا آنجا که 22 روایت با تعابیر مختلف در این زمینه از منابع متعدد اهل سنّت، ذکرنموده است.

پس از ذکر احادیث یاد شده، مطالبی از 41 نفر از شخصیتها و علمای بزرگ اهل سنّت، در رابطه با فضیلت و پاداش زیارت قبر حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و اله وسلم) نقل کرده است.

آنگاه به آداب زیارت از دیدگاه علمای اهل سنّت پرداخته و در پایان کیفیت زیارت قبر رسول اکرم و ائمّه بقیع (علیهم السلام) وشهدای احد و دیگر افراد و همچنین توسّل و استشفاع وتبرّک به قبر مطهّر رسول اکرم (صلی الله علیه و اله وسلم) را از منابع و مآخذ آنان نقل نموده است.

زیارت در سیره پیشوایان

زیارت قبر بزرگان و شخصیتهای بزرگ در طول تاریخ، میان همه ملل و اقوام جهان رایج بوده و در صدر اسلام نیز به این روش و سنّت تاریخی همراه با شور و شوق عمل می‌شد.

رسول اکرم (صلی الله علیه و اله وسلم) در سفر حجّةالوداع هنگام زیارت قبر مادرش، اشک غم از چشمان مبارکش آنچنان سرازیر بود که همه حاضران به گریه درآمدند.

حضرت زهرا (علیهاالسلام) به زیارت قبر جناب حمزه می‌رفت و در کنار قبر مطهّر رسول اکرم (صلی الله علیه و اله وسلم) نماز بجای می‌آورد وگریه می‌کرد.

زیارت از دیدگاه ائمه (علیهم السلام)

در روایتی، حضرت رضا (علیه السلام) از زیارت قبور ائمّه (علیهم السلام) به عنوان مکمّل وفای به عهد زائر و شیعه، نسبت به امام و پیشوای خود یاد می‌کند.

در روایتی، امام باقر و حضرت امیرمؤمنان (علیهما السلام) زیارت ائمّه (علیهم السلام) را متمّم مراسم حج تعبیر می‌کنند.

حضرت باقر (علیه السلام) مراسم حج را مقدّمه آمدن به حضور امام و اعلام وفاداری به ولایت آن می‌داند.

حضرت رضا (علیه السلام) زیارت رسول اکرم (صلی الله علیه و اله وسلم) چه در حال حیات و چه بعد از رحلت را، معادل زیارت خداوند تبارک وتعالی می‌داند.

در روایتی، حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و اله وسلم) به امام حسن مجتبی (علیه السلام) می‌فرماید:

«هر کس مرا یا پدرت و یا برادرت حسین و تو را، چه در حال حیات و چه بعد از مرگ، زیارت کند، من او را ازگرفتاریهای قیامت نجات خواهم داد.»

این مقدّمه را با یک حدیث جامعی از منابع معتبر شیعه به پایان می‌بریم:

رسول اکرم (صلی الله علیه و اله وسلم) خطاب به امیرمؤمنان علی (علیه السلام) فرمود:

«ای ابوالحسن! خداوند قبر تو و قبور فرزندانت را بقعه‌ای ازبقاع بهشتی و قطعه‌ای از قطعات جنت قرار داده است. خداوند دلهای نجیبان و برگزیدگان بندگانش را به طرف شما گرایش داده است، آن‌ها جهت تقرّب به خداوند و محبّت به رسول خدا، در راه رسیدن به قبور شما هر ذلّت و اذیتی را بر خود هموار می‌کنند و فراوان به زیارت قبور شما می‌آیند، آن‌ها از ویژه افرادی هستند که به شفاعت من راه یافته و به حوض من وارد می‌شوند. آن‌ها در بهشت، به زیارت من نائل خواهند شد.

یا علی! کسانی که در آبادی قبور شما تلاش کنند و ملتزم به زیارت شما باشند، همانند کسانی هستند که در ساختن بیت المقدّس مددکار حضرت سلیمان بن داود باشند.

آنان که قبور شما را زیارت کنند، همانند کسانی هستند که بعد از حَجّةالاسلام، هفتاد حج، بجا آورده باشند و به هنگام بازگشت از زیارت شما، از گناهان پاک می‌شوند مانند روزی که از مادر متولّد شده‌اند.

ای علی! دوستان و دوستدارانت را بشارت بده به نعمتهایی که چشمی ندیده، گوشی نشنیده و بر قلب بشری خطور نکرده است.

ولکن افراد پست و فرومایه زائران قبور شما را نکوهش می‌کنند، گویی به گناه ناشایستی دست یازیده‌اند، آن‌ها بدترین امّت من هستند، شفاعت من به آن‌ها نمی‌رسد و بر حوض من وارد نمی‌شوند.»