یک. برخی افراد که به اصالت غریزه جنسی قائل اند، ازدواج را تنها وسیله ای برای تأمین ارضای میل جنسی خود می دانند. در واقع، از نگاه اینان هدف اصلی ازدواج وتشکیل خانواده، نوعی شکل حقوقی و قانونی دادن به ارضای غریزه جنسی است.
بی گمان از نظر اسلام نیز یکی از مهم ترین کارکردهای ازدواج و تشکیل خانواده، رفع نیازهای جنسی است، اما این کارکرد تنها هدف ازدواج نیست و در پایداری آن نیز بی تأثیر است، از این رو تا عواملی دیگر با آن همراه نگردد، حفظ و بقای خانواده ممکن نخواهد بود. درحالی که میل جنسی در طول زندگی شدت و ضعف دارد و در دوران پیری اصولاً نقش مهمی نخواهد داشت، ولی روابط بسیاری از خانواده ها در این دوران پایدارتر است. از این سو نیز بسیاری از خانواده های جوان که میل جنسی شدیدتری دارند، به دلایل متعددی سست تر از دیگر خانواده هایند.
دو. دسته دیگر از افراد که گرایش های سودجویانه دارند، به ازدواج جنبه اقتصادی داده، چنین می پندارندکه پیوند زناشویی نوعی تجارت و معامله میان دو خانواده است. در روایات اسلامی، این نوع نگرش به ازدواج، مورد نکوهش قرار گرفته و از افراد خواسته شده که انگیزه آنان برای ازدواج فقط طمع به مال و ثروت کسی نباشد که می خواهند با او ازدواج کنند. پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) می فرماید:
اگر کسی با چشم داشت به مال زنی با وی ازدواج کند، خداوند بر فقر و ناداری آن مرد می افزاید.(1)
امام صادق (علیه السلام) نیز فرمود:
اگر کسی برای مال و ثروت زن با وی ازدواج کند، آن ثروت و مال سبب طغیان و سرکشی زن علیه مرد می شود.(2)
سه. برخی افراد فقط به دلیل زیبایی طرف مقابل با او ازدواج می کنند، بی آنکه سایر ویژگی های مناسب برای ازدواج را در نظر بگیرند. البته اسلام به این گرایش فطری، یعنی زیباپسندی توجه داشته و از همین روست که پیامبر (صلی الله علیه و آله) می فرماید:
هرگاه یکی از شما قصد ازدواج [با زنی را] داشت، از موهای وی بپرسد، همان گونه که از صورت و قیافه ظاهری وی جستجو می کند؛ چرا که مو یکی از دو زیبایی ظاهر زن است.(3)
در برخی روایات دیگر نیز به برخی از زیبایی های ظاهری اشاره شده که به هنگام ازدواج باید به آنها توجه نمود. اما از سوی دیگر، هشداری جدی نیز داده شده که اگر فردی تنها انگیزه اش زیبایی طرف مقابل باشد، هر لحظه ممکن است ـ بر اثر حادثه ای ـ آن زیبایی از بین برود؛ چنان که امام صادق (علیه السلام) می فرماید:
هر گاه مردی برای مال و ثروت یا زیبایی زن با وی ازدواج کند، از آنها محروم و بی نصیب می شود.(4)
چهار. انگیزه های متعدد دیگری نیز ممکن است مطرح باشد: برای مثال، برخی ازدواج را وسیله ای می دانند برای اینکه از وابستگی به خانواده نجات یابند و خود را فرد کامل و مستقلی نشان دهند. برخی از این رو ازدواج می کنند که معتقدند چون سایر افراد جامعه به ازدواج تن داده اند، این کار باید صورت گیرد. به بیانی دیگر، آنان ازدواج را یکی از چهار گذرگاه اجباری انسان می پندارند: تولد، بلوغ، ازدواج و مرگ.
پنج. اما از نظر اسلام، ازدواج و تشکیل خانواده حقیقتی است که باید برای گسترش عاطفه و صفای معنوی میان زن و شوهر صورت گیرد. پیوند زناشویی به جز تأمین نیاز جنسی، اهداف دیگری را نیز تحقق می بخشد که به آنها می پردازیم.