پرسش:

چرا انسان با ازدواج، یکی دیگر را – غیر خدا - در قلبش جای می‌دهد؟ در صورتی که فقط خداوند است که شایسته عشق ورزیدن است.

 جواب اجمالی:

در سیر تکاملی انسان به‌سوی خدا، ازدواج نه تنها مانع نیست بلکه می‌تواند انسان را کمک کند؛ یعنی ازدواج در این سیر در تعارض و تخالف با عشق به خداوند نیست. ازدواج هرگز به معنای وابسته شدن به عشقی هم‌طراز عشق الهی نیست، بلکه در مسیر رسیدن به حب خداوند قرار دارد.

جواب تفصیلی:

کسانی که با خداوند انس گرفته‌اند حاضر نیستند کسی را در این حریم جا دهند. چرا که خداوند می‌فرماید: «خدا برای هیچ مردی در درونش دو قلب قرار نداده است.»[1] اما باید بدانیم که ازدواج، دستور همان خدایی است که عشق او در دل انسان جا دارد. باید بدانیم ازدواج در سیر تکاملی انسان به‌سوی خدا است و در تعارض و تخالف با عشق به خداوند نیست. ازدواج هرگز به معنای وابسته شدن به عشقی هم‌طراز عشق الهی نیست، بلکه در مسیر رسیدن به حب خداوند است.

نظر اسلام درباره‌ی ازدواج:

ازدواج یکی از زیبایی‌های آفرینش و از سنن و رسوم قطعی همه‌ی ملل و اقوام بشری است. در اسلام نیز به ازدواج اهمیت فراوانی داده شده است و از جوانب مختلفی به آن نگاه شده است، به‌طوری که با هیچ چیز قابل عوض شدن نیست. رفتار و عمل امامان و اولیاء دین که بالاترین درک از اسلام را دارند این کلام را قویاً تأیید می‌کند. ما اینجا در دو محور، نظر اسلام درباره ازدواج را بررسی می‌کنیم:

1. اهمیت ازدواج در اسلام:

اگر چه ازدواج در اسلام واجب نیست اما بسیار بر آن تأکید شده است روایات متعددی در اهمیت ازدواج از پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) رسیده است.

امام باقر (ع) از قول پیامبر (ص) نقل می‌کند که فرمود: در اسلام هیچ بنایی نزد خداوند محبوب‌تر از ازدواج نیست. [2]

در روایت دیگری از حضرت صادق (ع) روایت شده که حضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمود: ازدواج کنید زیرا رسول خدا (ص) فرمود: کسی که دوست دارد از سنت و روش من پیروی کند پس همانا ازدواج و همسر اختیار نمودن از سنت و روش من است. [3]

مسئله‌ی ازدواج در اسلام آن قدر مورد توجه و اهمیت قرار داده شده است که انجام آن در بعضی از روایات مساوی با احراز نیمی از دین است. با ازدواج، شخص نیمی از دین خود را تحصیل کرده است، [4] یعنی شخصیت مؤمن با ازدواج به مرحله‌ای می‌رسد که نیمی از دین خود را حفظ می‌کند. در روایات آمده است که دو رکعت نماز انسانی که ازدواج کرده برتر از هفتاد رکعت نماز شخص مجرد است. [5]

این همه تأکید حکایت از اهمیت فوق‌العاده‌ی اسلام به امر ازدواج و تشکیل خانواده دارد، بنائی که هسته‌ی اولیه‌ی تشکیل یک اجتماع سالم و الهی در آن شکل می‌گیرد. اسلام همان طور که در اصل ازدواج تأکیدات فراوانی دارد در نحوه‌ی شکل گیری و استمرار آن نیز مطالب و معارف مهمی دارد که باید به آن توجه شود. از طرفی در اسلام ترک ازدواج و مجرد بودن مذموم شمرده شده است، در صدر اسلام عده‌ای از صحابه زنان را بر خود حرام کردند و شب و روز به عبادت پرداختند، امّ سلمه از طریق زنانشان به این موضوع اطلاع یافته و آن را به پیامبر (ص) انتقال داد، پیامبر فوراً به‌سوی اصحابش رفت و فرمود: «آیا از زنان کناره می‌گیرید من خود ازدواج کرده و زنان را ترک نمی‌کنم...»[6]

همه‌ی این تأکیدات، اهمیت فراوان این بنیاد مقدس را در دین اسلام می‌رساند، به‌گونه‌ای که فقها ازدواج را یکی از مستحبات شمرده‌اند.

2. فواید ازدواج در اسلام:

ازدواج دارای فواید فراوانی است که در معارف نورانی اسلام به آن‌ها اشاره شده است که به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:

الف. بقاء نسل:

اگر در جوامع بشری ازدواج از بین رود یا در حد قابل توجهی کم شود، نسل انسان به‌تدریج از بین می‌رود و تمدن عظیم انسانی نابود می‌شود و در نتیجه بقاء نسل انسان‌های مؤمن و صالح نیز به مخاطره می‌افتد.

پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «چرا مؤمن ازدواج نمی‌کند تا فرزندانی به دنیا آورد که دنیا را از ذکر «لا اله الاّ الله» سنگین کنند». [7]

ب. آرامش و تعادل روحی:

یکی از مسلمات روان شناسی که مورد توجه اسلام است تأثیر ازدواج در ایجاد آرامش و تعادل روحی انسان است.

قرآن کریم می‌فرماید: «از آیات خداوند این است که از شما همسرانی برایتان خلق کرد که تا با آن‌ها آرامش گیرید و بین شما مودّت و رحمت ایجاد کرد»[8] همچنین امام صادق (ع) می‌فرماید: «هیچ بنده‌ای به‌ فایده​ای بیشتر از فایده یک همسر صالح نرسیده است که وقتی او را می‌بیند خوشحال و مسرور می‌شود و چون از او دور می‌شود زن، خودش و مال او را حفظ می‌کند». [9]

ج. ازدیاد رزق:

بر خلاف بیشتر تصورات ابتدائی از ازدواج، که عده‌ای آن را موجب زیاد شدن نان خور و تقسیم سرمایه می‌دانند. دین اسلام ازدواج را موجب برکت و ازدیاد رزق و روزی می‌داند. خداوند می‌فرماید: «اشخاص مجرد و بردگان و کنیزان شایسته خود را همسر دهید که اگر فقیر باشند خداوند آنان را از فضل خود بی‌نیاز می‌کند»[10].

روایات متعددی هم ازدواج را موجب ازدیاد رزق و روزی شمرده است.

رسول خدا می‌فرماید: «ازدواج کنید زیرا رزق شما بیشتر می‌شود»[11] تقریباً همه کسانی که ازدواج کرده‌اند علی رغم اذعان به بعضی از مشکلات اعتراف دارند که وضعیت مادی و معیشتی آنان، از قبل ازدواج بهتر شده است. گرچه معمولاً در این گونه از مسائل اجتماعی استثنائاتی نیز وجود داشته است.

د. تأمین نیازهای طبیعی و غریزی انسان:

تمایل به جنس مخالف از امور غریزی انسان است که در صورت افراط یا تفریط در آن ضررهای جسمی و روحی فراوانی را به شخص وارد می‌شود. اسلام برای برآورده شدن این نیاز غریزی ازدواج را تشریع و تعیین کرده است، تا در پرتو آن هم جامعه سالم بماند و هم نیازهای غریزی انسان در محیطی مملو از عفاف و حیاء برآورده شود.

همان‌طور که می‌بینید فقط یکی از فواید ازدواج جلوگیری از انحراف اخلاقی و جنسی است، در حالی که ازدواج اثرات و برکات فراوانی دارد که انسان نباید خود را از آن محروم کند. ازدواج تکامل شخصیت انسان را در پی دارد، تکاملی که جز با ازدواج به دست نمی‌آید. [12]

حال با توجه به جایگاه ازدواج در اسلام می‌توان به این نتیجه رسید که: در این سیر تکاملی انسان، ازدواج نه تنها مانع نیست بلکه می‌تواند انسان را کمک کند. البته این در صورتی است که به ازدواج به‌عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به محبوب اصلی نگاه کرد و مواظب بود بعد از ازدواج، در پیچ و خم زندگی این عشق الهی کم رنگ نشود، و انسان مشغول و مشمول روز مرگی نگردد. بلکه باید رشد و تکامل معنوی را در برنامه‌های خود قرار داد. ازدواج، وارد شدن به دنیای جدید با جذابیت‌های مخصوص به خود است، در هر صورت امید است با پایداری در مسیر الهی، از این امتحان با موفقیت و پیروزی سر بلند بیرون آیید.

منابع:

[1] احزاب،4

[2] عاملی، شیخ حر، وسائل الشیعه، ج 20، ص 13، نشر آل البیت (ع).

[3] همان، ص 15.

[4] همان، ص 17. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «هر کسی ازدواج کند نیمی از دین خود را تحصیل کرده است».

[5] وسائل‌ الشیعة ج: 20 ص: 20 وَ فِی الْخِصَالِ قَالَ قَالَ ع رَکْعَتَانِ یصَلِّیهِمَا الْمُتَزَوِّجُ أَفْضَلُ مِنْ سَبْعِینَ رَکْعَةً یصَلِّیهَا غَیرُ مُتَزَوِّجٍ.

[6] همان، ص 21.

[7] همان، ص 14.

[8] روم، 21.

[9] وسائل الشیعه، ج 20، ص 20.

[10] نور، 32.

[11] وسائل الشیعه، ج 20، ص 19.

[12] با استفاده از سؤال 2478 (سایت: 2619).