بچه‌ها زیاد با هم دعوا می‌کنند. دعوای بچه‌ها تقریباً از هر چیزی ممکن است شروع شود: این اسباب‌بازی مال منه، فلانی چی کار کرد، نوبت منه و غیره...

بچه‌ها اغلب از جر و بحث و دعوا لذت می‌برند اما اگر این جر و بحث از کنترلشان خارج شود، خیلی سریع نظرشان را عوض می‌کنند. بحث و جدل خواهر و برادرهای کوچک، خیلی عادی اما ناراحت‌کننده است. ولی ناراحت نباشید، آن‌ها از همین دعواها چیزهای زیادی می‌آموزند. با این حال، سؤال اصلی ما در این بحث چیز دیگری است: وقتی فرزندان کوچک ما با هم دعوا می‌کنند، ما پدر و مادرها چگونه باید قائله را خاتمه بدهیم؟ راه‌حل‌های زیر را به شما پیشنهاد می‌کنیم.

یکی از مهم‌ترین شگردهای رفع یک مشکل رفتاری، تعیین و شناخت دقیق آن است. بیشتر مردم فکر می‌کنند که مشکل را دقیقاً می‌شناسند اما هرگاه لازم می‌آید تا آن را به‌صورت واضح و روشن بیان کنند، درمی‌یابند که برای روشن ساختن مشکل در ذهن خود، به تفکر و تأمل بیشتری نیاز دارند. شما در قدم اول باید موضوع دعوای کودکان را بشناسید؛ و اما بعد:

واکنش صحیح شما زمانی که عصبانی می‌شوید و یا با همسرتان اختلاف نظر دارید، می‌تواند بهترین الگو برای فرزندانتان باشد تا آن‌ها هم در هنگام خشم و اختلاف رفتار معقولی داشته باشند.

تنبیه را کاهش دهید

شاید برای شما تعجب‌انگیز باشد ولی اقدام مناسب ما برای رهایی یافتن از مشاجره و دعوا، این است که شما از مجازات و تنبیهی که اعمال می‌کنید، بکاهید. هر چه مقررات خانه شما سخت‌تر باشد، برنامه جدید کمتر می‌تواند به‌عنوان یک مسئله جدید و متفاوت جلوه کند و کمتر مؤثر خواهد بود. تجربه نشان می‌دهد که هر چه کودکان بیشتر تنبیه و مجازات شوند، بیشتر مشاجره و دعوا می‌کنند. خواهر و برادرها باید یاد بگیرند که بدون ملاحظه شما با هم کنار بیایند. آن‌ها باید یاد بگیرند که چگونه با یکدیگر گفتگو کنند حتی وقتی با هم مخالف‌اند.

چند دقیقه از اتاق خارج شوید

هیچ قانونی نمی‌گوید که شما باید با گوش دادن به این بحث‌ها خودتان را شکنجه کنید. به آن‌ها بگویید که اگر اختلاف‌نظری دارند، می‌توانند تا حدی که دوست دارند در مورد آن بحث کنند اما باید این کار را در جای دیگری انجام دهند. به بیان دیگر، از آن‌ها بخواهید تا اتاق را ترک کنند. چند دقیقه از اتاق خارج شوید. احتمالاً وقتی برمی‌گردید، بحث و جدل تمام شده است. این طرح خروج، اغلب نتیجه‌بخش است زیرا خواهر و برادر گاهی اوقات به این امید وارد معرکه می‌شوند که شما مداخله کرده و یک نفر را برنده اعلام کنید، پس بدون مخاطب، این مسئله به خودی خود از بین می‌رود.

آن‌ها را از هم جدا کنید

به بچه‌ها بگویید که تا یک ساعت جداگانه بازی کنند. اجازه ندهید که هیچ یک از آن‌ها طی این یک ساعت، تلویزیون تماشا کند یا مشغول بازی‌های رایانه‌ای شود. اولین واکنش آن‌ها احتمالاً این است که: «چه عالی! من به هیچ وجه دلم نمی‌خواست با او بازی کنم». اما وقتی بازی کردن به‌تنهایی به‌قدر کافی خسته‌کننده باشد، کم‌کم تمایل نشان می‌دهند که یک بار دیگر با هم بازی کنند.

گرچه هیچ گاه درست نیست که کودکی دیگری را کتک بزند اما وظیفه شماست که از اذیت‌های پشت صحنه‌ای که کاسه صبر فرزندتان را لبریز می‌کند، آگاه باشید.

اجازه گرفتن را به کودک یاد بدهید

اگر متوجه شدید که خواهر یا برادری بدون اجازه دیگری وسایل او را «قرض می‌کند»، باید مقدار کرایه‌ای را که از قبل تعیین کرده‌اید به او بپردازد. اگر آن شیء خراب یا کم شود، آن کودک باید چیزی با ارزش مساوی با آن شیء یا با پول توجیبی‌اش، کارش را جبران کند. کودکی که دیگری یکی از وسایلش را برداشته است، می‌تواند چیزی از وسایل خواهر یا برادر دیگر را به مدت یک روز استفاده کند (البته به غیر از بعضی وسایل خاص!). هر گاه کودک از دیگری برای برداشتن وسایلش اجازه می‌گیرد، جمله مثبتی بیان کنید تا نشان دهید که این کارش را تحسین می‌کنید.

وقتی کار به کتک‌کاری می‌کشد، حتماً مداخله کنید

وقتی رقابت بچه‌ها صورت فیزیکی به خود می‌گیرد و فرزندان کتک زدن یکدیگر را آغاز می‌کنند، شاید وسوسه شوید که کناره بگیرید و به تماشای پایان طبیعی مشاجره و ستیز بنشینید و اینکه خودشان قضیه را حل کنند اما این یک راه چاره منطقی به نظر نمی‌رسد و ممکن است به کودکان آسیبی برسد.

از او تقدیر کنید

یکی از رایج‌ترین صحنه‌ها، دعوای کودک کم سال‌تر (معمولاً یک نوپای 18 تا 24 ماهه) با کودک بزرگ‌تر و کتک خوردن کودک بزرگ‌تر است، هر چند که او درشت هیکل‌تر، حساس‌تر و آرام‌تر است. «مامان، امیر موهایم را می‌کشد.» بعد از شنیدن این شکایت توأم با گریه از کودک بزرگ‌تر، راه‌حل بهتر، تقدیر و تشویق کودک بزرگ‌تر به خاطر تحملش است و یاد دادن این نکته که از او فاصله بگیرد و به اتاق دیگری برود.

بعد از مدتی، آن‌ها را آشتی بدهید

وقتی بچه‌ها به‌طور فیزیکی دعوا می‌کنند، فوراً آن‌ها را از هم جدا کنید و به دو اتاق مجزا بفرستید تا برای مدتی در آنجا باشند و آرام بگیرند. وقتی هر دو آرام شدند، آن‌ها را در یک جا بنشانید و گفتگویی را بین آن دو ترتیب دهید تا مشکل حل شود. آن دو را وادارید تا با فاصله از هم بنشینند. به آن‌ها بگویید هر وقت مشکلشان حل شد، می‌توانند از جایشان بلند شوند. ابتدا، می‌توانید به آن‌ها جهت دهید. به آن‌ها فرصت دهید تا با صحبت‌های شما به علل و پیامدهای رفتاری خود پی ببرند. و به راه‌های دیگری علاوه بر رفتارهای فعلی فکر کنند. به‌مرور زمان یاد خواهند گرفت که چگونه خودشان باهم مذاکره کنند و به توافق برسند.

وقتی فرزندانتان بدون دعوا با هم بازی می‌کنند، چنین تحسینی به کار ببرید: «خوشحالم که شما بچه‌ها از بازی با هم لذت می‌برید.»

توافق‌نامه‌ای ترتیب بدهید

از بچه‌ها بخواهید با کمک شما توافقنامه‌ای بین خود امضا کنند. دقیقاً توضیح دهید که چه چیزهایی غیرقابل قبول است و مجازات زیر پا گذاشتن مفاد قرارداد چیست. بچه‌ها را وادارید تا توافقنامه را امضا کنند و آن را در محلی قابل دید بچسبانید. در مواقع ضروری، بر اساس مجازات‌های توافق شده عمل کنید. همیشه تصور نکنید کودکی مقصر است که دیگری را می‌زند. بعضی اوقات «قربانی» خواهر یا برادرش را به حد جنون تحریک کرده، اذیت کرده و یا مورد سوءاستفاده قرار داده است. گرچه هیچ گاه درست نیست که کودکی دیگری را کتک بزند اما وظیفه شماست که از اذیت‌های پشت صحنه‌ای که کاسه صبر فرزندتان را لبریز می‌کند، آگاه باشید. اگر متوجه شدید چنین مسئله‌ای درباره آن‌ها صادق است، بر اساس نوع رفتارشان با آن‌ها برخورد کنید.

 تشویق را فراموش نکنید

سعی کنید لحظاتی را بیابید که آن دو رفتاری مناسب با هم دارند. با توجه مثبت، آن‌ها را به ادامه این کار تشویق کنید. وقتی فرزندانتان بدون دعوا با هم بازی می‌کنند، چنین تحسینی به کار ببرید: «خوشحالم که شما بچه‌ها از بازی با هم لذت می‌برید.» نه آنکه بگویید "خوشحالم که با هم دعوا نمی‌کنید". وقتی همه چیز خوب پیش می‌رود، توجه مثبت شما آن‌ها را تشویق می‌کند تا رفتار مثبتشان را ادامه دهند. حتی در این مواقع به همبازی شدن با آن‌ها بپردازید و متوجه کنید که روابط گرم و دوستانه آن‌ها توجه و محبت و حمایت شما را بر می‌انگیزد. و البته فراموش نکنید واکنش صحیح شما زمانی که عصبانی می‌شوید و یا با همسرتان اختلاف نظر دارید، می‌تواند بهترین الگو برای فرزندانتان باشد تا آن‌ها هم در هنگام خشم و اختلاف رفتار معقولی داشته باشند. به‌علاوه محروم کردن هر دو آن‌ها از بازی در محدوده زمانی خاص باعث می‌شود تا خلاقانه‌تر به راه حل‌های کنار آمدن فکر کنند.

دکتر پروین ناظمی