گفتگو با محمد یعقوبی، روانشناس و محقق اجتماعی

بررسی روابط دختر و پسر قبل از ازدواج

در جامعه سنتی ایران که این روزها رفته‌رفته نوعی آزادی نیمه کاره در حوزه اجتماعی را تجربه می‌کند، ارتباط دختر و پسر به صورتی لجام گسیخته در حال دگرگونی است و متأسفانه این موضوع به‌صورت پنهانی و خزنده در میان جوانان و نوجوانان در حال گسترش است. در همین راستا با محمد یعقوبی، روانشناس و پژوهشگر اجتماعی به گفتگو نشسته‌ایم.

آیا وجود ارتباط و لزوم شناخت دختر و پسر قبل از ازدواج ضروری است و چرا؟

برای جواب به سؤالات شما ابتدا باید به چند نکته اشاره کرد. همان‌طور که شما اشاره نموده‌اید که جامعه سنتی ما مرحله گذار خود را به جامعه مدنی طی می‌کند، البته می‌توان گفت از زمانی که مظفرالدین شاه فرمان مشروطیت را در سال 1285 امضاء کرد تا به امروز قریب به صد سال می‌گذرد که این جامعه از سنتی می‌خواسته به جامعه مدنی برسد و در این صد سال در عالم برزخ گیر کرده و نه توانسته سنت‌ها را بشناسد و از آنان به نحو احسن استفاده کند و نه جامعه مدنی را شکل داده است که طولانی شدن این مرحله گذار عوارض عدیده‌ای به دنبال دارد که در همه ابعاد زندگی تأثیر گذار بوده است. یکی از تأثیرات آن چگونگی رابطه دختر و پسر و یا رابطه جنس مؤنث و مذکر بوده است. از کشف حجاب رضاخان گرفته و تا سخت گیری‌های بیش از اندازه که در این صد سال صورت گرفته ولی هنوز این رابطه به‌عنوان یک معضل اجتماعی مطرح و حل نشده است.

از طرف دیگر در جامعه ایرانی از لحاظ رابطه جنس مذکر و مؤنث تفاوت‌های چشمگیری وجود دارد؛ مثلاً در بعضی از نقاط ایران، زن و مرد و یا دختر و پسر در جوار هم در دشت و صحرا با هم کار و فعالیت می‌کنند و در مناطق دیگر جدائی زن و مرد و محرم و نامحرمی به‌شدت رعایت می‌شود. اخیراً نیز توسّط ماهواره و اینترنت اطلاعات زیاد و مختلفی در این زمینه به اشخاص می‌رسد و مذهب هم جایگاه خودش را دارد پس به‌طور خلاصه این رابطه (دختر و پسر) تحت تأثیر 6 مؤلفه قرار می‌گیرد:

1- مرحله گذار از جامعه سنتی به جامعه مدنی

2- تفاوت‌های فرهنگی جامعه ایران در زمینه رابطه دختر و پسر

3- به‌آسانی در دسترس قرار گرفتن اطلاعات از طرف ماهواره و اینترنت در زمینه رابطه دختر و پسر و ارتباط آنان از طریق اینترنت

4- مذهب

5- ویژگی‌های روانی دوران بلوغ

6- تعارضات شدید بین 5 مؤلفه ذکر شده

به همین خاطر نمی‌توان با قاطعیت اظهار نظر کرد؛ من سعی می‌کنم جواب سؤالات شما را از بعد روانشناسی خصوصاً روانشناسی اجتماعی بررسی نمایم.

قطعاً قبل از ازدواج، دختر و پسر باید نسبتاً به ویژگی‌های فردی، خانوادگی و فرهنگی هم آگاه شوند. البته هر جوانی اول باید به یک شناخت نسبی از خودش برسد و به این سؤال که من کیستم و چه ویژگی‌هایی دارم پاسخ مناسب بدهد تا بتواند نتیجه‌گیری کند که با چه کسی می‌توانم همراه شوم.

برای چگونگی شناخت جنس مخالف به خاطر ازدواج با توجه به جامعه و فرهنگ خودمان سؤالاتی مطرح است که باید پاسخ مناسب آن را پیدا نمود. آیا دختر و پسر باید پنهانی از والدین به این کار مبادرت ورزند؟

مخرب‌ترین عامل در هر رابطه عدم صداقت و پرخاشگری است. اگر دختر و پسر خواهان یک رابطه سالم با والدین خود می‌باشند حتماً باید والدین خود را در جریان امور زندگی‌شان از جمله دوستی با جنس مخالف قرار دهند که رابطه پنهانی عوارض عدیده‌ای ایجاد خواهد کرد که در این فرصت کم، پرداختن به آن مقدور نیست.

عکس‌العمل والدین چگونه باشد؟

موقعی که دختر یا پسری رابطه با جنس مخالف را با والدین مطرح می‌کنند هیچ موقع نباید والدین صد درصد با آن مخالفت نمایند که مخالف شدید باعث مخفی کاری و لجبازی می‌گردد. اول باید والدین با فرزندشان هم عقیده شوند که بله شما نیز باید ازدواج کنی و من خیلی خوشحالم که احساس مسئولیت نموده‌ای و می‌پذیری که بزرگ‌سال شده‌ای و آماده‌ای برای مستقل شدن ولی نباید عجله کرد، فرصت به خودت و ما بده تا بررسی و تحقیق کنیم که خطاهای ما در این زمینه کمتر باشد، انشاء الله که انتخاب شما، انتخاب سالمی است و اگر با جوانشان همراه شوند بعداً اگر خواستند عقیده وی را عوض کنند کشمکش و بحث و مخالفت کمتری پیش می‌آید.

مکان گفتگو کجا باشد؟

مکان گفتگو یا باید مطابق سنت‌ها باشد که پسر در خانواده دختر به صحبت بپردازد که تا حدی بار مالی بر دوش خانواده‌ها اضافه می‌کند و از طرف دیگر همسایه‌ها نیز مطلع می‌شوند و اگر دختری چند خواستگار وارد منزلشان شود ولی ازدواج نکند برچسبی به او خواهد خورد که در ازدواج وی قطعاً تأثیرگذار است.

روش دوم که روش مناسب‌تری است باید دولت جمهوری اسلامی مکانی را در هر شهر تعیین نماید جهت آشنایی دختر و پسر که با مجوز والدین در آن مکان به گفتگو بپردازند و بعد از چند جلسه که نسبتاً به روحیات و خلقیات همدیگر آشنا شدند، پسر به خواستگاری دختر برود.

مدت آشنایی برای شناخت چه مدت طول بکشد؟

مدت آشنایی حداقل سه ماه و بیشتر از شش ماه نباشد.

در رابطه با چه موضوعاتی صحبت شود و حد و مرزها تا چه حد باشد؟

در رابطه با معیارهایی که هرکدام برای ازدواج دارند سؤال کنند و جواب دهند که در این رزمینه باید چهار نکته را رعایت کرد:

الف - صداقت و بدون رودربایستی سؤال کردن و جواب دادن.

ب - هیچ گونه تعهدی برای ازدواج کردن به همدیگر ندهند.

پ - اخلاقاً تعهد نمایند که تمام گفته‌ها بین خودشان بماند و به هیچ وجهی چه ازدواج کنند و چه نکنند جای دیگری بازگو نشود.

س - حد و مرزها از نشستن گرفته تا کلام رعایت گردد.

سن دختر و پسر که مبادرت به این کارمی ورزند چقدر باشد؟

حداقل سن برای دختران، 18 سال و پسران، 22 سال که دوران بلوغ آنان به اتمام رسیده باشد و شخصیت آنان نسبتاً پخته و اسیر تمایلات ناخودآگاه خود نباشند.