سلام هدیه‌ای است که انسان‌ها در هنگام ملاقات با یکدیگر به هم عرضه می‌کنند. هدیه‌ای که سرشار از شادی و سرور است و آرزوی سلامتی جسم و روح را در پی دارد.

اما نکته قابل‌ملاحظه این است که این کادوی گران‌بها را تنها در هنگام ملاقات رودررو به یکدیگر اهدا نمی‌کنند. بلکه می‌توان همانند دیگر کادوها با ابزارهای دیگر و به گونه‌هایی متفاوت به دیگران رسانید. پست، فکس و اینترنت می‌تواند زحمت رساندن نامه، پیامک و یا ایمیل شما را که حاوی سلام گرمتان به یک دوست قدیمی است، به دوش بکشد.

همین‌طور دل و زبان دوستان را می‌توان برای ابلاغ سلام به دیگران به خدمت گمارد. خدمتی که در راه صلح و صفا و دوستی است و هزینه‌ای هم بر دوش کسی نمی‌گذارد.

کادوی خداوند

جالب اینجا است که خداوند هم به وسیله برخی، سلام خود را به دیگران رسانده است. برای نمونه هنگامی که جبرائیل خدمت پیامبر می‌رسید، چنین می‌گفت:

ای محمد! خداوند سلام رسانده و این آیات را برایت فرستاده است. (1)

هنگامی که حضرت خدیجه از دنیا رفت، دخترش فاطمه علیهاالسلام که کودکی بیش نبود، از گرد پیامبر کنار نمی‌رفت و چنین می‌گفت: ای رسول خدا! مادرم کجاست؟

اما پیامبر پاسخی نمی‌داد و در فکر این بود که چه جوابی به او بدهد. در این حال جبرئیل بر او نازل گردید و گفت: خداوند می‌فرماید: به فاطمه سلام برسان و به او بگو مادرت با آسیه همسر فرعون و مریم دختر عمران، در خانه‌ای در بهشت قرار دارد که دیوارهای آن از طلا و ستون‌های آن از یاقوت سرخ است. (2)

هدیه‌ای گران‌بها در گستره زمان و مکان

این هدیه به ظاهر کوچک و بی‌قیمت، گاهی چنان ارزشمند می‌شود که هزار هدیه گران‌بها در برابر آن دیده نمی‌شوند. همانند هدیه‌ای که یوسف علیه‌السلام برای پدرش فرستاد.

یوسف هنگامی که عربی را در سرزمین مصر دید و دانست که از کنعان خواهد گذشت، به او گفت: هنگامی که به فلان وادی رسیدی بایست و فریاد کن: ای یعقوب! ای یعقوب! مرد بزرگوار نیکومنظر و تنومند و خوش‌چهره‌ای خواهد آمد. به او بگو: من در مصر مردی را ملاقات کردم که به شما سلام رسانید و گفت: امانت تو نزد خدای تعالی ضایع نشده است. (3)

همه ما باید به این باور برسیم که سلام دیگران در نزد ما امانتی است که باید آن را به صاحبانش برسانیم. پس همان‌گونه که حرمت دیگر امانات مردم را نگاه می‌داریم، باید این هدیه گران‌بها را نیز به دست‌ودل صاحبانش برسانیم.

شگفتی این هدیه در این است که آن را می‌توان به آینده هم فرستاد. گفته‌اند: یکی از مؤمنان طایفه جن هنگامی که نزد پیامبر آمد به ایشان چنین گفت: پیامبران پیشین که بشارت تو را به من داده‌اند، همگی سلام تو را رسانده‌اند.(4)

جابر بن عبدالله انصاری یکی از یاران پیامبر خدا بود که توانست پنجمین جانشین او را ببیند و سلام پیامبر را به او برساند. روزی جابر خدمت امام سجاد علیه‌السلام رسید و مشغول گفتگو با امام شد. ناگاه حضرت باقر (علیه‌السلام) که کودکی کم سن و سال بود، وارد شد.

جابر که او را شناخت، لرزه بر اندامش افتاد و گفت: به خدا سوگند که شمایل پیامبر را دارا است. حضرت باقر (علیه‌السلام) به او گفت: آنچه را که رسول خدا به تو سپرده است به من برسان. جابر گفت: ای مولای من! رسول خدا به من بشارت دادند که تا زمانی که شما را ملاقات کنم، زنده می‌مانم و به من فرمود آنگاه‌که او را ملاقات کردی سلام مرا بدو برسان، پس ای مولای من! رسول خدا به شما سلام رسانیدند.

امام باقر (علیه‌السلام) هم فرمود: تا آسمان و زمین برپاست بر رسول خدا درود و سلام و بر توای جابر که آن سلام را به من رساندی.(5)

سلمان فارسی به دو نفر گفت: امانتی برای من نزد شماست. گفتند: هرگز، فقط گروهی از مردم به شما سلام رساندند. فرمود: (همین سلام مردم، امانت است) چه متاعی برتر از همین «سلام» که تحیت اهل بهشت است. (6)

آری، همه ما باید با چشم واقع به این هدیه پرارزش بنگریم و آن را حقیقی و ارزشمند بدانیم. اما بسیاری از مردم چون ارزشی برای آن قائل نیستند، آن را به حساب نمی‌آورند و به باد فراموشی می‌سپارند.

پاسخ شایسته به این هدیه ارزشمند

قرآن به ما آموخته که در برابر محبت دیگران پاسخی در خور و شایسته بدهید.(7) بنابراین اگر دوستی سلامی را به هر نحوی برای ما فرستاد و شادی را کم یا زیاد به دل ما ارسال کرد، شایسته است که پاسخی درخور و محبت‌آمیز دریافت نماید.

سلمان فارسی به دو نفر گفت: امانتی برای من نزد شماست. گفتند: هرگز، فقط گروهی از مردم به شما سلام رساندند. فرمود: (همین سلام مردم، امانت است) چه متاعی برتر از همین «سلام» که تحیت اهل بهشت است.

یکی از یاران امام صادق (علیه‌السلام) خدمت آن حضرت رسید و گفت: عبدالله بن ابی یعفور خدمت شما سلام رساند. حضرت فرمود:

بر تو و بر او درود و سلام باد. هنگامی که عبدالله را دیدی از طرف من سلام به او برسان و به او بگو که جعفر بن محمد گفت: ای عبدالله! در جایگاهی که علی (علیه‌السلام) نزد رسول خدا داشت، بنگر و ملازمش باش. او چنین جایگاهی را به سبب راست‌گویی و ادای امانت به دست آورده است. (8)

ابلاغ سلام به ارواح طیبه

ارواح انسان‌ها پس از مرگ نیز می‌توانند هدایای معنوی را دریافت کنند و به آن واکنش نشان دهند. چرا که مرگ نابودی نیست، بلکه تنها انتقال روح از دنیا به برزخ است.

سلام، هدیه‌ای است معنوی که بر جان می‌نشیند و دل را سرشار از شادی و سرور می‌کند. بنابراین این هدیه قابلیت آن را دارد که در میان ارواح انسان‌ها رفت و آمد کند و تبادل گردد. فرقی هم نمی‌کند که آن‌ها در این دنیا باشند یا در سرای برزخ.

اصبغ بن نباته می‌گوید: با امیرمومنان علی (علیه‌السلام) از قبرستانی عبور می‌کردیم که حضرت به مردگان سلام داد و چنین گفت: السَّلَامُ عَلَی أَهْلِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّه. 9

پس بیایید هر از چندی ارواح همه مؤمنان مخصوصاً خویشاوندان و دوستانمان که چشم امید به سوی ما دارند، سلامی بدهیم و به همراهش فاتحه‌ای ضمیمه کنیم.

اما از این مهم‌تر کسانی هستند که وظیفه داریم هر روز به آنان ابراز ارادت کنیم و به روح بلند و بی‌همتایشان درود بفرستیم. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرماید:

فرشته‌ای از فرشتگان از خدا خواست که قدرت شنیدن سخنان بندگان را به او بدهد. خداوند متعال هم این کار را کرد. هرگاه یکی از مؤمنان بگوید: خدایا! بر پیامبر و اهل‌بیتش درود و صلوات بفرست، این فرشته، سلام او را به پیامبر می‌رساند و پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) هم پاسخ می‌دهد: بر او سلام و درود باد.

اما به گمانم زیباترین درودها و ارزشمندترین سلام‌ها را باید نثار عزیزترین انسان‌ها کرد. همو که عزیز فاطمه هست و گل سرسبد خاندان پیامبر یعنی آخرین حجت خدا بر روی زمین مهدی زهرا. در دعای ندبه می‌خوانیم:

فَبَلِّغْهُ مِنَّا تَحِیةً وَ سَلَاماً وَ زِدْنَا بِذَلِک یا رَبِّ إِکرَاما. 10

خداوندا! سلام و تحیت ما را به او برسان و با این درود بر بزرگی و کرامت ما بیافزا.

سیدمصطفی بهشتی – کارشناس گروه دین و اندیشه تبیان

 --------------------------------------------------------------------------------

پی نوشت ها:

1- نهج الخطابة، ج 2، ص 76.

2- الخرائج و الجرائح، ج 2، ص 53.

3- کمال الدین، ج 1، ص 141.

4- بحارالأنوار، ج 60، ص 84.

5- کمال الدین، ج 1، ص 254.

6- امالی طوسی، ج 1، ص 357.

7- سوره نساء، آیه 86.

8- الکافی، ج 2، ص 104.

9- بحارالأنوار، ج 90، ص 203.

10- اقبال الأعمال، ص 298.