خواب در زندگي هر شخص از اهميت زيادي برخوردار است؛ در صورتي كه كمتر كسي به آن توجه مي‌كند و آن را جدي مي‌گيرد البته شايد نتوانيد اهميت اين موضوع را متوجه شويد تا زماني كه يك شب نتوانيد بخوبي بخوابيد و استراحت كنيد.
 
بهتر است خواب را از لحاظ كمي و كيفي بررسي كنيم؛ اين كه چقدر بايد بخوابيم (چند ساعت در شبانه‌روز)‌ و هنگامي كه مي‌خوابيم، آيا مي‌توانيم بخوبي استراحت كرده و انرژي لازم را كسب كنيم يا فقط چشمانمان بسته بوده و حتي هنگام بيدار شدن از خواب هنوز احساس خستگي مي‌كنيم؟
شايد براي بسياري از شما، دانستن مطالبي درباره خواب كه تاكنون آنها را نشنيده‌ايد، جالب باشد. در واقع خواب، فعاليتي است كه همه ما به طور طبيعي در جريان زندگي (در قسمتي از شبانه‌روز)‌ با آن مواجه مي‌شويم.

تاكنون درباره اين كه چرا ما بايد مدت زماني از وقت خود را به خواب اختصاص دهيم و اصولا چرا به خواب نياز داريم، تحقيقات و مطالعات زيادي صورت گرفته است. شايد شما از آگاهي يافتن از اطلاعاتي درباره خواب، شگفت‌زده شويد؛ زيرا اين دانسته‌ها مي‌تواند برايتان به منزله كليد و راهنمايي باشد كه مي‌تواند شما را در هرچه بهتر خوابيدن ياري برساند.

آيا مي‌دانيد كه چرا بايد بخوابيد و خوابيدن چه تاثيري بر بدن شما دارد؟ آيا مي‌توانيد تشخيص دهيد كه به طور روزانه چه ميزان خواب براي بدنتان ضروري است و خوابيدن كافي تا چه اندازه مي‌تواند در سلامت شما موثر باشد؟ آيا مي‌دانيد بر اثر بي‌خوابي دچار چه ناراحتي‌ها و آشفتگي‌هايي مي‌شويد؟ شايد هم خودتان بارها به اين ناراحتي‌ها و اختلالات ناشي از بي‌خوابي مبتلا شده باشيد؛ ولي حتي علت آن را هم نمي‌دانستيد؛ اما حتما به دنبال راه‌حلي براي پايان بخشيدن به اين اختلالات بوده‌ايد.حالا هم دير نشده، شما مي‌توانيد براي پايان بخشيدن به اين بي‌نظمي‌ها و اختلالات در خواب، به دنبال راه‌حل باشيد.
اگر نتوانيم خوب بخوابيم و استراحت كافي داشته باشيم، مقاومت بدن ما در برابر انواع سموم، ميكروب‌ها و هرگونه مشكلات ديگر كاهش مي‌يابد؛ زيرا بر اثر بي‌خوابي، سيستم ايمني بدن ضعيف مي‌شود و در واقع براي ابتلا به انواع بيماري مستعدتر خواهد بود.خواب، حالت خاصي از ذهن و جسم است كه در آن، بدن به طور عميق در شرايط استراحت قرار مي‌گيرد. سوخت‌و ساز به حداقل مي‌رسد و دريچه ذهن روي آنچه در دنياي بيرون مي‌گذرد، بسته خواهد شد؛ اما اينها بدان معنا نيست كه در اين هنگام، ذهن كاملا هوشياري خود را از دست مي‌دهد؛ بلكه تنها هوشياري خود را از سرزميني به سرزمين ديگر منتقل مي‌كند.
در واقع، فعاليت مغز هنگام قرار گرفتن در شرايط رويا بيشتر است. خواب يكي از اسرارآميزترين پيچيدگي‌هاي درون وجود آدمي است. با شنيدن نام «خواب» اغلب در ذهن خود موقعيت آرام و بي‌تحركي را در نظر مي‌گيريم كه بدن آرام در رختخوابي راحت، با بالش‌هايي پف كرده و نرم و در رضايت، شرايطي لذتبخش و دور از هياهوي دنياي بيرون آرميده است.
اما با شنيدن نام «بي‌خوابي» نيز بلافاصله شرايطي مبهم، آزاردهنده و نگران‌كننده در نظرمان به تصوير كشيده مي‌شود. همين امر مشخص مي‌كند كه بدن در شرايط بي‌خوابي، در موقعيت ناآرام و اذيت‌كننده‌اي قرار مي‌گيرد كه بايد با آن مبارزه كند؛ اما بي‌خوابي پديده‌اي بسيار متداول است و تقريبا همه مردم، گاه آن را تجربه كرده‌اند.
ميليون‌ها انسان، بي‌خوابي‌هاي آزاردهنده شبانه را تحمل مي‌كنند، زيرا رسيدگي به صورت‌حساب‌هاي مالي، مشاجرات و سوءتفاهمات طي روز، مشكلات و ... خواب را از چشمان آنها ربوده است و گاه تنها به اين نتيجه مي‌رسند كه به جاي خوابيدن، مي‌توانند به تماشاي برنامه‌هاي تلويزيون بنشينند، اما اين واقعا چاره كار نيست.
چرا بايد بخوابيم
خواب فرآيندي است كه كمك مي‌كند تا بدن بتواند از هر لحاظ تجديد قوا كند و دوباره خود را براي فعاليت‌هاي بعدي آماده سازد و بر تواناييهايي مانند حافظه و ميزان يادگيري، سرحالي و شادابي، سيستم عصبي و ايمني و سوخت و ساز بدن تاثيرگذار است.
همه ما تجربه‌ كرده‌ايم هنگامي كه خواب‌آلود هستيم يا اگر به خوبي استراحت نكرده باشيم، شرايط مناسبي براي يادگيري و به خاطر آوردن آنچه قبلا در خاطر سپرده‌ايم، نداريم يا در مواقعي كه از زمان خوابمان گذشته از لحاظ عصبي احساس ضعف و عصبانيت و خشم مي‌كنيم، همچنين سيستم ايمني بدن ضعيف‌تر از هنگامي است كه كمبود خواب نداشته و از خواب خوب و استراحت كافي برخوردار بوده است. اما در هر صورت شما نمي‌توانيد به زور بخوابيد يا به خود فرمان بدهيد كه به خواب برويد. در واقع خواب فرآيندي طبيعي است و سعي و تلاش كردن براي برخورداري از آن بيهوده است، زيرا اغلب تلاش كردن براي خوابيدن بر شدت بي‌خوابي مي‌افزايد؛ بنابراين بهترين توصيه براي اين كه بتوانيد بهتر بخوابيد، تلاش نكردن و اهميت ندادن به آن است. بايد حساسيت را كنار بگذاريد و به عبارت ديگر مراقب خواب خود نباشيد. به ساعت نگاه نكنيد و از اين كه نمي‌توانيد بخوابيد نگران نباشيد. به جاي همه اينها، راحت استراحت كنيد و با چشمان بسته در رختخواب دراز بكشيد.
اما راه‌حل اصلي مشكل بي‌خوابي، برخورداري از آرامش روحي و پرهيز از اضطراب، نگراني و استرس است؛ اين كه نسبت به بي‌خوابي خود بي‌تفاوت باشيد. اگر بي‌خوابي بيش از چند هفته طول نكشد، خطري نخواهد داشت و ضرر آن كمتر از اضطرابي است كه بر اثر ترس شخص از نخوابيدن و عواقب آن به وجود مي‌آيد، اما بي‌خوابي و نداشتن خواب خوب، بر سلامت قلب تاثير مي‌گذارد و خطر سكته‌هاي ناگهاني قلب را نيز به دنبال خواهد داشت.
غلبه بر بي‌خوابي
ممكن است شما مشكل بي‌خوابي نداشته باشيد؛ اما اطرافيان شما از چنين امتيازي برخوردار نباشند. اما اگر براي شما هم چنين تجربه مشابهي پيش بيايد و مجبور شويد شرايط بي‌خوابي را تحمل كنيد، متوجه مي‌شويد كه بي‌خوابي تا چه حد مي‌تواند مشكل‌آفرين و دردسرساز باشد و سلامت شما را به مخاطره بيفكند؛ بنابراين مي‌توانيد براي غلبه بر بي‌خوابي و داشتن خوابي خوب به اين موارد توجه كنيد:
- سعي كنيد بين ساعت 6 تا 8 بعدازظهر شام سبكي بخوريد، زيرا صرف شام سنگين يا دير غذا خوردن، زمان گوارش را طولاني‌تر مي‌كند. عمل گوارش و هضم، مستلزم افزايش فعاليت سوخت‌وساز بدن است و عدم برخوردار بودن از خواب خوب و راحت مناسب نيست.
- پس از صرف شام 5 تا 15 دقيقه استراحت كنيد تا با آرامش بيشتري به خواب برويد. بدين ترتيب عمل هضم نيز بهتر انجام خواهد شد.
- هنگام شب از پرداختن به فعاليت‌هاي پرجنب‌وجوش و هيجان‌آفرين خودداري كنيد، زيرا اگر خواب خوبي داشته باشيد، صبح روز بعد نيز با نشاط و نيروي بيشتري به كارهاي خود مي‌پردازيد.
- هنگام شب از تماشاي بيش از حد تلويزيون خودداري كنيد، زيرا تماشاي بعضي برنامه‌ها سيستم عصبي و فعاليت‌هاي ذهني شما را تحريك مي‌كند.
- تقريبا نيم ساعت قبل از خواب، خود را براي خوابيدن آماده كنيد. اگر مي‌خواهيد پيش از خواب مطالعه كنيد، اين كار را در مكان ديگري غير از اتاق خواب انجام دهيد، زيرا اتاق خواب مكاني مختص به خوابيدن است و نبايد فعاليت‌هايي مانند مطالعه كتاب و تماشاي تلويزيون را در آنجا انجام دهيد.
يكتا فراهاني