نقرس (Gout) یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های ثبت شده در تاریخچه پزشکی است.

نقرس یک اختلال متابولیسم بازهای آلی پورین می‌باشد که در آن مقادیر بالا و غیر طبیعی اسیداوریک در خون تجمع می‌یابد، در ادامه اورات سدیم تشکیل شده و در مفاصل کوچک و بافت‌های احاطه‌کننده آن رسوب می‌کند. رسوبات اورات (کریستال‌های اورات)، می‌تواند بافت مفصلی را تخریب کرده و به علائم مزمن آرتریت (التهاب مفاصل) منجر شود. در نقرس مزمن این رسوبات به‌طور معمول در نرمهٔ گوش یا انگشت شست پا، یا آرنج تجمع می‌یابد.

بیماری کلیوی در افراد مبتلا شایع است و سنگ‌های کلیوی اسیداوریکی به وجود می‌آیند. این بیماری که اغلب در سنین بعد از 35 سالگی اتفاق میافتد و بهطور عمده مردان را گرفتار می‌سازد، با شروع ناگهانی و حاد درد آرتریتی موضعی مشخص می‌شود که معمولاً در انگشت بزرگ پا شروع می‌شود و به سمت بالای پا امتداد می‌یابد.

در یک مطالعه گذشته مشاهده شده در افراد دارای زمینه خانوادگی نقرس، سن شروع بیماری 5/7 سال زودتر از سایر افراد بیمار بوده و دارای مقادیر بیشترتری گلیسیرید و کلسترول خون می‌باشند و فشار خون بالا شیوع بالاتری در این افراد دارد.

یک اختلال همراه با نقرس، چاقی می‌باشد. به نظر می‌رسد افزایش بافت چربی، موجب تشدید خطر ایجاد مقاومت به انسولین در نقرس می‌شود و ممکن است این بیماران را در معرض خطر بیماری قلبی- عروقی نیز قرار دهد.

در ضمن کتوز ایجاد شده در نتیجه بی‌غذایی یا رژیم کم کربوهیدرات، خوردن، نوشیدن و ورزش بیش از حد نیز می‌تواند زمینه‌ساز حمله باشد.

درمان تغذیه‌ای

اسید اوریک از متابولیسم پورین‌ها حاصل می‌شود و حاوی قسمتی از نوکلئوپروتئین‌هاست. اگر چه در گذشته نقرس با رژیم کم پورین درمان می‌شد، اما امروزه داروها به‌طور عمده جایگزین محدودیت‌های سخت رژیم‌های کم پورین شده‌اند. البته بعید است که محدودیت پورین‌های غذایی به طور قابل ملاحظه‌ای مقادیر اسیداوریک را کاهش دهد.

بهتر است افراد مبتلا به نقرس، غذاهای غنی از پورین را به منظور کاهش دادن استرس متابولیک (نظیر کتوز ایجاد شده به علت رژیم سخت) و کاهش استفاده از داروها به مقدار خیلی کم مصرف کنند.

محدودیت غذاهای حاوی پورین در مرحله حاد نقرس، برای پرهیز از اضافه شدن پورین خارجی به مقدار بالای اسید اوریک موجود می‌باشد. محدودیت‌پورین (مثلاً در موارد شدید نقرس)، باید تا مقدار 150- 100 میلی گرم در روز باشد.

در این بیماران افزایش دریافت مایعات (حدود سه لیتر در روز) برای کمک به افزایش دفع اسیداوریک از کلیه‌ها و به حداقل رساندن احتمال تشکیل سنگ‌های کلیوی لازم است. از آنجایی که دفع اورات با مصرف چربی‌ها کاهش و با مصرف کربوهیدرات‌ها تمایل به افزایش دارد، رژیم غذایی باید به‌طور نسبی کربوهیدرات زیاد (55- 50 درصد کالری)، چربی کل متعادل (30% کالری)، کلسترول متعادل (کمتر از 230 میلی‌گرم در روز) و پروتئین متوسط داشته باشد.

در فواصل بین حمله‌ها، ی نقرسی رژیم غذایی برای بیماران دریافت کننده داروهای کنترل کننده نقرس، عبارت از یک رژیم طبیعی و کافی و همچنین رسیدن به وزن قابل قبول و حفظ آن برای جلوگیری از ایجاد کتوز می‌باشد.

پیشنهاد شده که سویا منبع پروتیین ترجیحی در بیماران نقرسی باشد. نشان داده شده که خوردن سویا باعث تغییر غلظت پروتئین پلاسما و افزایش ترشح کلیوی اسیداوریک می‌شود.

مصرف الکل (اتانول) تولید اسیداوریک را افزایش می‌دهد، اما همیشه باعث حمله نقرسی نمی‌شود. با این وجود، باید بیمار از مصرف الکل خودداری کند.

تقسیم بندی مواد غذایی بر اساس مقدار پورین موجود در آنها

گروه 1:

مقدار زیادی پورین دارند (1000- 100 میلی‌گرم نیتروژن پورینی در 100 گرم غذا) که باید از مصرف آنها خودداری کرد و شامل:

فرآورده‌های گوشتی، گوشت قیمه شده، سوپ گوشت، آبگوشت غلیظ، مغز، گوشت غاز و کبک، ماهی کولی، ماهی خال خالی، ماهی ساردین و مخمرهاست.

گروه 2:

مقدار متوسطی پورین دارند (100- 9 میلی‌گرم نیتروژن پورینی در 100 گرم غذا) و مصرف آنها به مقدار کم مجاز است که شامل: ماهی و گوشت (به غیر از موارد گروه 1)، ماکیان، مارچوبه، لوبیاهای خشک، عدس، قارچ و اسفناج است.

یک سهم (90- 60 گرم) از گوشت، ماهی یا مرغ، و یا یک سهم (نیم فنجان) سبزیجات این گروه در روز، در دوران بهبودی مجاز است.

گروه 3:

مقدار کمی پورین دارند. غذاهای این گروه می‌توانند هر روز استفاده شوند و شامل:

نان سفید و ترد، کیک و شیرینی‌جات، میوه، زیتون، کره یا مارگارین و روغن‌ها، دسرهای ژلاتینی، داروهای گیاهی، نوشیدنی‌های گازدار، شیر، پنیر، بستنی، فرنی، غلات و محصولات آن، شکلات، آجیل‌ها، قهوه، چاشنی‌ها، ترشی‌ها، کرم، تخم‌مرغ، سبزیجات) به غیر از موارد گروه(2، نمک، چای، شکر و شیرینیجات، سرکه و سس سفید است.