ملاک اسلام برای انتخاب همسر خوب چیست و چگونه می‌توان این‌ها را در طرف مقابل تشخیص داد؟

به نظر شما آیا درست است که اگر کسی را با این گونه مشخصات یافتیم خودمان جلو برویم یا خیر؟

قبل از هر چیز باید از معیارهای همسر شایسته شناخت کافی پیدا کرد، بنابراین معیارها و ملاک‌هایی که در انتخاب همسر باید در نظر گرفته شود دو نوع است.

الف. آن‌هایی که رکن و اساس‌اند و برای یک زندگی سعادتمندانه حتماً" لازم‌اند.

ب. آن‌هایی که شرط کمال هستند و برای بهتر و کامل‌تر شدن زندگی‌اند و بیشتر به سلیقه و موقعیت افراد بستگی دارد.

ملاک‌های دسته اول عبارت‌اند از:

1. تدین و دین دار بودن فرد. زیرا انسانی که دین ندارد هیچ ندارد انسان بی‌دین در حقیقت مرده‌ی متحرک است و کسی که پای بند به دین (که اصلی‌ترین مسئله زندگی است) نباشد هیچ تضمینی وجود ندارد که پای بند به رعایت حقوق همسر و زندگی مشترک باشد. انسان دین‌دار هرگز نمی‌تواند با همسر بی‌دین کنار بیاید و با هم زندگی سعادتمندانه‌ای داشته باشند.

2. اخلاق نیک داشتن که منظور داشتن صفات و خلق و خوهای پسندیده در نظر عقل و شرع است. در واقع اخلاق و دین دو ملاک و معیار اصل در ازدواج و انتخاب همسر است.

اگر بخواهیم نمونه‌هایی از اخلاق خوب و بد را اشاره کنیم می‌توان موارد زیر را ذکر کرد.

الف. خوش زبانی و بدزبانی زبان ترجمان و بیانگر احوال درون است و زبان دریچه‌ای است از محتویات درون فرد, زبان انسان آیینه دل اوست.

ب. بزرگواری و حسادت

ج. خوش خلقی و کج خلقی

د. حق پذیری و لجاجت

3. شرافت و اصالت خانوادگی که منظور نجابت و پاکی خانواده است زیرا ازدواج دختر و پسر تنها پیوند و ترکیب دو فرد نیست بلکه پیوند دو خانواده است و نمی‌توان گفت من می‌خواهم با خود این فرد ازدواج کنم و کاری به خانواده و فامیلش ندارم. زیرا این فرد شاخه‌ای است از این خانواده و از ریشه‌های همان درخت خانواده تغذیه کرده است و صفات اخلاقی, روحی، عقلی و جسمی آن خانواده را از راه وراثت و محیط و عادات به این فرد منتقل کرده است.

4. عقل; در واقع همان نور افکنی است که جاده زندگی را روشن می‌کند و باید زن و شوهر برای اداره‌ی زندگی و تربیت فرزندان از نیروی عقل و فهم مجهز برخوردار باشند و رشد عقلی کافی پیدا کرده باشند همان طور که ائمه اطهار ما را از ازدواج با افراد احمق و کم عقل نهی فرموده‌اند.

5. تناسب, همتایی و کفو همدیگر بودن که از حساس‌ترین نکاتی است که باید در انتخاب همسر مورد توجه قرار گیرد همتایی و تناسب از نظر و جنبه‌های مختلف مثل

الف. تدین و میزان پای بندی به دستورات شرع

ب. همتایی و هماهنگی فرهنگی و فکری

ج. همتایی اخلاقی و پای بندی به آداب اخلاقی

د. کفو همدیگر بودن از نظر تحصیلات علمی

ه. تناسب در زیبایی

و. تناسب سنی

ز. تناسب مالی و سطح اقتصادی و...

ملاک‌ها و معیار و مسائل دیگری که بیشتر مربوط به سلیقه و موقعیت افراد دارد. در دسته‌ی دوم قرار می‌گیرد و می‌توان از آن صرف نظر کرد. ولی برای اینکه بتوانید به یک تصمیم صحیح و عاقلانه‌ای برسید بهتر است با افراد مورد اعتماد خویش، والدین، یا اقوام نزدیک دلسوز و عاقل و دارای تجربه مشورت کرده و با دقت کافی تصمیم مناسبی اتخاذ فرمایید.

ما معیارهایی را که در احادیث برای همسر خوب ذکر شده، بیان می‌کنیم. شما هم همین شرایط را مد نظر بگیرید و با توکل به خداوند اقدام نمایید. البته این شرایط نسبت به افراد نسبی هستند و نباید انتظار داشته باشید شخص مورد نظر شما از بالاترین حد آن برخوردار باشد. حضرت علی (ع) ضمن آموزش دعایی جهت ازدواج معیارهایی را برای انتخاب همسر بیان فرموده‌اند که عبارت‌اند از:

1- صالحه (شایسته): کسی که کارهای شایسته و مورد پسند خدا را انجام دهد؛

2- ودود: با محبت باشد؛

3- ولود: نازا و عقیم نباشد؛

4- شکور؛ در مقابل نعمت‌های الهی شکرگزار باشد؛

5- قنوع: اهل قناعت باشد تا در زندگی تو را به زحمت نیندازد؛

6- غیور: نسبت به دین خدا و عفت غیرتمند باشد؛

7- در برابر احسانی که به او می‌شود، قدردانی کند؛

8- چنانچه از سوی تو کار ناروایی سر زد، عفو و اغماض کند؛

9- اگر در زندگی یادآور خدا شدی، تو را همراهی کند و اگر خدا را فراموش کردی، یادآور تو شود و به تو تذکر دهد؛

10- آن گاه که از منزل خارج شدی، خودش را حفظ کند؛

11- و هرگاه به منزل وارد شوی، با ورودت خوشحال و مسرور گردد؛

12- چنانچه به او دستور و فرمان دادی، اطاعت کند و اگر برای او قسم خوردی، باورت کند و تکلیف خود را انجام دهد؛

13- و اگر ناراحت شدی و او را مورد غضب قرار دادی، اسباب خشنودیت را فراهم آورد.

اما اقدام برای شناسایی ملاک‌های فوق و اطلاع یافتن از وجود آن‌ها در یک فرد از راه‌های زیر امکان پذیر است:

1- تحقیق و بررسی از خانواده و چگونگی روابط خانوادگی و فامیلی. چون هر فردی تحت تأثیر محیط خانواده به دنیا آمده و رشد کرده است و از آن فضای فرهنگی و اجتماعی تأثیر پذیر بوده و هست.

2- تحقیق و شناسایی دوستان و نزدیکان و رفقای صمیمی در محل زندگی و سکونت، محل درس و محل کار.

3- گفتگوی مستقیم (ولی تحت نظارت خانواده‌های دو طرف) با یکدیگر و اطلاع یافتن از نقطه نظرات همدیگر درباره مسائل مختلف و آنچه در آینده می‌تواند در زندگی مشترکتان تأثیرگذار باشد و کسب اطلاع از میزان اهتمام وی نسبت به ملاک‌ها و معیارهای معرفی شده.

در پایان توصیه می‌شود جهت اطلاعات بیشتر و دقیق‌تر و تصمیم گیری واقع‌بینانه‌تر برای مهم‌ترین تصمیم دوران زندگی و نقطه عطف عمر خود بهتر است در این زمینه هم تفکر بیشتری داشته باشید و هم با خانواده محترمتان به گفتگو و مشورت بپردازید و هم از نظرات مشورتی افراد با تجربه استفاده نمایید و کتاب‌های معرفی شده را نیز مطالعه فرمایید.

1- جوانان و انتخاب همسر، علی اکبر مظاهری، انتشارات پارسایان

2- انتخاب همسر، آیت الله ابراهیم امینی، سازمان تبلیغات اسلامی

3- تشکیل خانواده از سری آموز خانواده، جمعی از مؤلفان، انجمن اولیاء مربیان

اما در مورد خواستگاری از فردی که دارای معیارهای مورد نظرتان هست باید توجه داشته باشید که در اینجا دو نکته قابل بحث است آن دو نکته: یکی مسئله انتخاب است و دوم مسئله خواستگاری.

در حوزه انتخاب بدون هیچ شک و تردید زن‌ها یا دختران حق انتخاب دارند و معمولاً در بیشتر موارد وقتی کسی به خواستگاری آن‌ها می‌آید می‌توانند در مورد آن فرد تحقیق دقیق انجام دهند و سپس بعد از تحقیقات لازم انتخاب کنند یعنی جواب آری یا نه بگویند و انتخاب شرعاً و قانونا حق طبیعی زنان در مورد همسر آینده‌شان می‌باشد و از لحاظ عرفی نیز در حال حاضر در بیشتر مناطق کشور ما تقریباً همین طور عمل می‌شود مگر در موارد بسیار نادری که ممکن است خانواده از روی تعصبات، فردی را به دختر تحمیل کند. اما مسئله خواستگاری گرچه مقدمه یک انتخاب است ولی بیشتر شبیه به پیشنهاد است یعنی آنچه در فرآیند خواستگاری رخ می‌دهد این است که از طرف خانواده پسر یا از طرف خود پسر به خواستگاری دختر می‌روند یعنی در واقع پیشنهاد ازدواج با دختر را مطرح می‌کنند و دختر حق دارد انتخاب کند و جواب مثبت دهد و همچنین حق دارد رد کند و جواب منفی بدهد.

اما این که آیا دختران نیز می‌توانند از همسر مورد علاقه خود خواستگاری کند این یک مسئله فرهنگی است نه یک مسئله شرعی و قانونی و حقوقی.

از این رو در بعضی از کشورها مانند هندوستان در بعضی از مناطق آن مرسوم است که خانواده دختر به خانواده پسر پیشنهاد ازدواج می‌کند یعنی خواستگاری بیشتر از ناحیه خانواده دختر انجام می‌گیرد یا حداقل از طرف خانواده دختر پیشنهاد می‌شود که ما آمادگی داریم که دخترمان را به ازدواج پسر شما درآوریم در چنین فرهنگ‌هایی خواستگاری زن از مرد از قدر و منزلت زن نمی‌کاهد و او را در چشم مرد کوچک نمی‌کند و حتی اگر جواب از طرف خانواده مرد منفی باشد موجب سرشکستگی خانواده دختر نمی‌شود و همچنین از نظر روانی برای دختر شکننده نیست اما در کشورهایی که چنین فرهنگی وجود ندارد بلکه فرهنگ خواستگاری دقیقاً برعکس می‌باشد مانند کشور ما خواستگاری مستقیم زن از مرد مورد علاقه مطلوب نیست و عوارضی دارد که در نهایت از نظر روانی و شخصیتی و حیثیت اجتماعی و خانوادگی به ضرر زن تمام می‌شود به‌ویژه اگر زن در این رابطه پاسخ منفی دریافت کند زیرا زنان از نظر عاطفی و هیجانی در عین حال که در سطح بالاتری از جنس مخالف هستند اما شکنندگی آن‌ها نیز به همین میزان از نظر عاطفی بیشتر از مردهاست بنابراین در این گونه مسائل که هم احتمال دریافت پاسخ منفی و هم پاسخ مثبت وجود دارد با یک درایت خاصی باید عمل شود و در صورت لزوم اولاً با افراد کارشناس و مجرب مشورت شود ثانیاً بعد از مشورت از واسطه استفاده شود آن هم واسطه‌ای که از نظر تعهد، دلسوزی و رازداری مورد اعتماد باشد تا به‌صورت کاملاً محرمانه کار را پیگیری کند و با مهارت و کیاست خاصی، فرد مورد نظر را تشویق و ترغیب به ازدواج کند و بعد از این که آمادگی ازدواج در او ایجاد شد به او جهت دهی کند و هدایت کند او را به سمتی که از این دختر خانم خواستگاری نماید با این شیوه هم دختر از حق انتخاب خود به‌خوبی استفاده نموده است و هم با واسطه و به‌صورت غیرمستقیم از فرد مورد نظر خواستگاری کرده و هم از آسیب‌های خواستگاری مستقیم در امان مانده است.

بنابراین تأکید و توصیه ما این است که اگر کسی را با مشخصات بیان شده و ملاک‌های فوق هماهنگ و منطبق دیدید، مستقیماً اقدام نکنید و از واسطه‌ای امین، دلسوز، با تجربه، متأهل و راز نگهدار کمک بگیرید تا آن واسطه، فرد مورد نظرتان را به خواستگاری از شما به‌طور رسمی، تشویق و ترغیب کند و به قول خودتان، شما جلو نروید. مطمئناً با این شیوه از عوارض پاسخ احتمالی منفی وی در امان خواهید بود و عزت و شأن شما محفوظ خواهد ماند و هم به هدف خود نائل خواهید شد.