آيا همسر می‌تواند زنش را به کار در بيرون منزل امر کند؟ آيا از باب اطاعت از همسر اين کار براي زن ثواب دارد هر چند که تمايل به کار در خارج از منزل نداشته باشد؟

در توضيح اين مطلب بايد بيان نمود که اين سؤال در حقيقت به سه پرسش تقسيم می‌گردد :

1- آيا شوهر می‌تواند همسر خود را وادار به کار در خارج از منزل نمايد؟

2- آيا اصولاً کار در بيرون منزل براي زن سزاوار است؟

3- آيا اطاعت زن از شوهر در اين زمينه، ثوابي را براي او به دنبال خواهد داشت؟

در ذيل به‌اختصار، اين پرسش‌ها را بررسي می‌نماییم:

الف: در مورد سؤال اول با توجه به آيه 34 سورۀ نساء بايد گفت که يکي از دلايل اين که رياست در نظام خانواده بر عهدۀ شوهر است، اين است که (در هر صورت) تأمين هزینه‌های زندگي بر عهدۀ اوست. بر اين اساس می‌توان نتيجه گرفت که وظايف زن محدود به مواردي است که اجمالاً در رساله‌های عمليه و نيز قانون مدني بيان گرديده است و او در تأمين مخارج و توليد ثروت براي خانواده، هيچ گونه مسئوليت قانوني و شرعي ندارد، و حتي اگر ثروتي نيز از قبل اندوخته باشد، موظف نيست که از آن در امور خانواده استفاده نمايد و شوهر هم چنين حقي ندارد که او را وادار به استفاده از ثروت خود نمايد و فقهاي عظام نيز اين مطلب را خاطر نشان فرموده‌اند، از جمله حضرت امام (ره) می‌فرماید: لازم نيست که زن، فقير و محتاج باشد تا نفقه بر او واجب شود، بلکه حتي اگر زن از جملۀ ثروتمندترين اشخاص باشد باز هم وظيفۀ شوهر است که نفقۀ او را بپردازد. و اين از امتيازاتي است که حقوق اسلامي به بانوان اعطا نموده که حتي بعد از ازدواج نيز می‌توانند سرمايۀ خود را مستقلاً مديريت نمايند، هر چند در صورت اشتغال، بايد در نوع شغل خود ملاحظات همسر را در نظر داشته باشند. جالب اين جا است که شوهر حتي اين حق را ندارد که همسر خود را وادار به کار در منزل نيز بنمايد و حتي بانوان می‌توانند بابت عاطفی‌ترین کاري که انجام می‌دهند يعني شیر دادن به فرزند نيز از شوهر خود مطالبۀ اجرت نمايند و اين به هيچ وجه توهين به شخصيت زن نيست، بلکه از جملۀ حقوقي است که در مقابل حق قيمومت شوهر در خانواده به او عطا شده تا به نحوي تناسب بين حقوق و مسئولیت‌ها برقرار گردد. بر اين اساس اطاعت از شوهر در زمينۀ کار در بيرون منزل (و حتي داخل منزل) واجب نبوده و همان گونه که حضرت امام (ره) بيان فرموده‌اند: اطاعت ننمودن همسر از شوهر در اموري که بر او واجب نيست، موجب ناشزه شدن زن نمی‌گردد و بنابراین اگر زن از آن نوع از کارها و خدمات منزل که ارتباطي با عمل زناشويي ندارد، خودداري ورزد مثلاً خانه را جارو ننموده و خياطي انجام ندهد و يا آشپزي ننموده و مواردي از اين دست ... حتي اگر از مواردي جزئي همانند آب آوردن و جمع آوري رختخواب نيز خودداري نمايد، ناشزه نخواهد شد.

ب: در مورد اين که آيا اساساً بانوان؛ چه مجرد و چه متأهل؛ از لحاظ شرعي می‌توانند در بيرون منزل کار نمايند، بايد گفت که دين اسلام منعي در اين زمينه نداشته به‌عنوان نمونه می‌دانیم که حضرت خديجه(س)، همسر گرامي پيامبر(ص) اموالي داشته و با آن تجارت می‌نموده است و بعد از بعثت نيز با اموال خود نقش مهمي در گسترش اسلام داشته به گونه‌ای که پيامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: هيچ سرمایه‌ای به‌اندازه اموالي که خديجه در اختيارم قرار داد به من سود نرسانيد.

آنچه که در مورد حضور بانوان در جامعه مهم است، رعايت موازين شرعي و عفاف بوده و با در نظر داشتن دقيق اين موارد، آن‌ها می‌توانند همانند مردان در جامعه حضور داشته باشند.

به‌عنوان نمونه امامان ما بانوان را از حضور در خیابان‌ها منع نمی‌نمایند، بلکه تنها به آن‌ها توصيه می‌نمایند که ترجیحاً از کناره‌های خيابان عبور نموده و از آمدن به وسط آن (که طبعاً توجه بيشتري را به خود جلب می‌نماید) خودداري نمايند.

در ابتداي اسلام نيز صحنه‌هایی از اين حضور، حتي در ميادين جنگ که کاري اصولاً مردانه است به چشم می‌خورد.

بنابراین نمی‌توان کار در بيرون منزل را براي بانوان عملي ناشايست دانسته و به اين دليل از آن خودداري ورزيد، چون چه‌بسا کارهايي که بانوان توانايي بهتري در انجام آن دارند.

ج: با در نظر گرفتن مطالب فوق، در بارۀ اين که آيا اطاعت از همسر در اين مورد ثوابي را در پي دارد يا خير، بايد در ابتدا به خاطر داشته باشيم که مفهوم ايثار که بسيار مورد تأکيد اسلام است در صورتي نمود عملي به خود می‌گیرد که انسان از حقوق خود صرف نظر نموده و ديگران را بر خود مقدم دارد. در اين زمينه آیه‌ای در قرآن وجود دارد که انصار را به دليل اينکه در موارد زيادي از حق خود گذشته و رفع احتياج مهاجران را مقدم ساختند، مورد تحسين قرار می‌دهد. با دقت در مفاد آيه درمي يابيم که کار انصار عملي واجب و الزامي حقوقي نبوده بلکه وجدان اخلاقي آن‌ها موجب انجام چنين کاري شده است.

بخشيدن اموال خديجه(ع) به پيامبر(ص) را نيز می‌توان در اين راستا ارزيابي نمود و قدرداني پيامبر(ص) از ايشان که حتي مدت‌ها بعد از وفات ايشان نيز ادامه داشته، نشانگر ثواب زيادي است که اين بانوي نمونه مسلمان از بابت کمک مالي به همسر خويش به دست آورده است.

نتیجه‌ای که از مطالب بيان شده می‌توان گرفت اين است که در زندگي خانوادگي، علاوه بر قواعد حقوقي حاکم بر روابط زوجين، معيارهايي اخلاقي نيز وجود دارد که هرچند رعايت آن‌ها الزامي نيست، ولي به‌یقین اگر با قصد تقرب و نزديک شدن به خداوند مورد عمل قرار گيرد، ثواب و اجر فراواني را به دنبال خواهد آورد از آن جمله می‌توان به کمک بانوان به همسران خود در تأمين هزینه‌های زندگي اشاره نمود، مخصوصاً اگر شوهر در تأمين کامل آن با دشواری‌هایی روبرو باشد.

البته، بايد دقت کامل داشت که کار در بيرون منزل با رعايت موازين شرعي و اسلامي باشد.