پرسش:

سفارشات دين اسلام در باره انتخاب همسر؟

پاسخ:

معيار قرآن در انتخاب همسر

اسلام که کامل‏ترين مکتب‌ها است و به‌وسیله آخرين سفير الهي توسط جبرئيل امين به‌صورت کتاب زندگي يعني قرآن مجيد به بشر عرضه شده، در انتخاب همسر ایده آل، معياري را فراروي بشر قرار داده است که اگر مرد و زن مسلمان به مکتب انسان ساز خود عمل کند و دستورات قرآن و اهل بيت را گردن نهد، مي‏تواند همسر ایده آل خود را انتخاب و به آرامش کامل و سعادت دنيا و آخرت نائل شود.

مي‏دانيم که دو قطب منفي مغناطيس يکديگر را جذب نمي‏کنند و براي جذب و انجذاب از جهتي سنخیت یا تجانس و از جهتي تضاد و يا عدم تجانس لازم است، در مسئله گزينش همسر نيز همين قاعده حکم‌فرماست .

اما از سوي ديگر چند نوع تجانس و سنخيت نيز لازم است چنانکه خداوند متعال در باره سنخيت در انسان بودن زن و مرد در قرآن مجيد مي‏فرمايد:

«يا ايها الذين اتقوا ربکم الذي خلقکم من نفس واحدة و خلق منها زوجها و بث منهما رجالا کثيرا و نساء ... .»

«اي مردم «از (مخالفت) پروردگارتان بپرهيزيد! همان کسي که همه شما را از يک انسان آفريد؛ و همسر او را (نيز) از جنس خود او خلق کرد و از آن دو، مردان و زنان فراواني (در روي زمين) منتشر ساخت ...» .

و همچنين به نظر قرآن بايد دختر و پسر از نظر ايمان هم سنخيت داشته باشند، زيرا چگونه ممکن است‏ يک انسان با ايمان با يک انسان بي‏دين زندگي مشترکي را شروع و به سرانجام برساند . چنانکه مي‏فرمايد:

«و لا تنکحوا المشرکات حتي يؤمن و لامة مؤمنة خير من مشرکة و لو اعجبتکم و لا تنکحوا المشرکين حتي يؤمنوا و لعبد مؤمن خير من مشرک و لو اعجبکم اولئک يدعون الي النار و الله يدعوا الي الجنة و يبين آياته للناس لعلهم يتذکرون‏»

«با زنان مشرک و بت‏ پرست، تا ايمان نياورده ‏اند، ازدواج نکنيد! (اگرچه جز به ازدواج با کنيزان، دسترسي نداشته باشيد؛ زيرا) کنيز با ايمان، از زن آزاد بت‏ پرست، بهتر است، هرچند (زيبايي، يا ثروت، يا موقعيت او) شما را به شگفتي آورد . و زنان خود را به ازدواج با مردان بت ‏پرست، تا ايمان نياورده ‏اند، درنياوريد! (اگرچه ناچار شويد آن‌ها را به همسري غلامان با ايمان درآوريد؛ زيرا) يک غلام با ايمان، از يک مرد آزاد بت‏ پرست، بهتر است؛ هرچند (مال و موقعيت و زيبايي او) شما را به شگفتي آورد . آن‌ها دعوت به‌سوی آتش مي‏کنند؛ و خدا دعوت به بهشت و آمرزش به‌فرمان خود مي‏نمايد نشانه ‏هاي خويش را براي مردم روشن مي‏ سازد، شايد متذکر شوند!» .

همچنين در مورد سنخيت زن و مرد در احصان (عفت) که زن و مرد هر دو بايد عفت کامل داشته باشند و پاک‌دامنی را در مورد يکديگر مراعات کنند، مي‏فرمايد:

«مرد زناکار جز با زن زناکار يا مشرک ازدواج نمي‏کند؛ و زن زناکار را، جز مرد زناکار يا مشرک، به ازدواج خود درنمي‏آورد؛ اين کار بر مؤمنان حرام است‏»

همچنين در آيه پنج سوره مائده مي‏فرمايد:

«... زنان پاک‌دامن از مسلمانان، و زنان پاک‌دامن از اهل کتاب، حلال‌اند؛ هنگامي که مهر آن‌ها را بپردازيد و پاک‌دامن باشيد ... .» .

از اين آيه معلوم مي‏شود که حتي در مورد ازدواج با اهل کتاب نيز سنخيت از نظر پاک‌دامنی لازم است.

معيار انتخاب همسر در احاديث

در کلمات گهربار پيامبر گرامي اسلام و ائمه اطهار علیهم‌السلام در مورد معيار انتخاب همسر به همشان بودن دختر و پسر با تعبير «کفو» تکيه شده است، زيرا مقصود از ازدواج تنها آميزش فيزيکي نيست، بلکه اتحاد جان‌ها و روان‌ها نيز لازم است . چگونه ممکن است دو انساني که هيچ تشابه رواني ندارند، بتوانند عمري را با تفاهم زير يک سقف زندگي کنند . پس هم‌طراز و همشان بودن زن و مرد يکي از شرایط خوشبختي در ازدواج است .

در حديثي ديگر از امام صادق علیه‌السلام آمده: «المؤمنون بعضهم اکفاء بعض‏»  «اشخاص با ايمان نظير يکديگرند» .

در مورد ازدواج حضرت زهرا عليها السلام که بزرگان و ثروتمندان قريش به خواستگاري آن حضرت مي‏آمدند، پيامبر فرمود: «انما انا بشر مثلکم اتزوج فيکم و ازوجکم الا فاطمة فان تزويجها نزل من السماء». «پيامبر فرمود: من بشري مثل شما هستم از شما زن مي‏گيرم و به شما زن مي‏دهم مگر فاطمه زهرا که دستور تزويج او از طرف خدا بايد نازل شود» .

و همچنين امام صادق علیه‌السلام در باره ازدواج آن حضرت فرمود: «لولا ان الله خلق فاطمة لعلي ما کان لها علي وجه الارض کفو»  «اگر خداوند حضرت فاطمه را براي علي علیه‌السلام خلق نکرده بود، کفوي براي او پيدا نمي‏شد». معني «کفو» در لغت یعنی مانند و مثل و نظير يکديگر بودن .اما چنانکه از کلمات حضرات معصومين علیهم‌السلام برمي‏آيد، مقصود از همشان بودن در احاديث، همان همشان بودن در ايمان است نه داشتن مال و منال و پست و مقام پسرها و دختر يا اطرافيان آنان . چنانکه در حديثي از امام باقر علیه‌السلام مي‏خوانيم:

«اذا جائکم من ترضون خلقه و دينه، فزوجوه الا تکن فتنة في‏الارض و فساد کبير»

«هر وقت پسري به خواستگاري دخترتان آمد، اگر از دين و اخلاق او راضي بوديد، دخترتان را تزويج کنيد و اگر نکنيد، فتنه و فساد بزرگي را باعث ‏شده‏ايد» .

معلوم مي‏شود از نظر اسلام خانواده ‏اي پست است که دين و اخلاق در آن حاکم نباشد .

قرآن و اهل بيت علیهم‌السلام معيار در انتخاب همسر را همشان بودن در ايمان و حسن خلق قرار داده است چرا که زن و مرد نسبت به همديگر حقوقي دارند که بدون ايمان و حسن خلق و معاشرت امکان ادامه زندگي نيست .