از ویژگی‌های عمده نوجواني کسب شخصيت ( تشخص طلبي ) است . به‌طور کلي شخصيت جنبه بيروني و اکتسابي دارد ، در حالی که منش جنبه ذاتي و دروني دارد .

« نوجوان دوستدار کسب شخصيت است »

براي رسيدن به مرحله کسب شخصيت بايد دو اصل حاصل شود :

۱) انجام مهارت‌ها و دارا بودن توانمندی‌های خاص در برخورد با ديگران

۲) پذيرفته شدن اين مهارت‌ها از سوي پدر و مادر و اطرافيان

برخي نوجوانان مرحله اول را طي می‌کنند ولي اگر خانواده و اطرافيان و مراجع قدرت او را نپذيرفتند ، دچار عدم تعادل رواني می‌شود .

در جهت کسب شخصيت بايد از دو راه به نوجوان کمک کرد :

* روش کسب مهارت‌ها و توانائی‌ها را بياموزد .

* به زبان و رفتار به او بفهمانیم که او را پذيرفته و درک کرده‌ایم و شخصيت او قابل پذيرش و احترام است و ما او را به‌عنوان يک انسان در حال کمال قبول داريم .

• در انتقاد از نوجوان دقت کنيم که تمام شخصيت آن‌ها را مورد حمله قرار ندهيم و تنها آن قسمتي را مورد سؤال قرار دهيم که نتوانسته وظیفه‌اش را درست انجام دهد . هرگز نبايد به نوجوان يا هر شخص ديگر بگوییم : تو لياقت نداري و به درد هيچ کاري نمی‌خوری زيرا با اين جمله تمام حيطه وسيع شخصيت او را مورد حمله قرار داده‌ایم . روي هم رفته هر انسان داراي نقاط مثبت و منفي شخصيتي است و براي مطرح کردن انتقاد بهتر است نخست چند نقطه مثبت او را متذکر شويم سپس اشاره به نقطه منفي نمائی‌ام .

• اگر ناگهان و بدون مقدمه شروع به انتقاد کنيم و اين انتقاد را به تمام شخصيت نوجوان گسترش دهيم انتقادمان ويرانگر و مخرب خواهد بود .

آلپورت می‌نویسد : انتقاد از ديگران در حکم جراحي شخصيت است .

جراح رواني کسي است که از ویژگی‌های رواني نوجوانان کاملاً آگاهي دارد و روش صحيح انتقاد را می‌داند . تشويق به‌جا و انتقاد صحيح و درست می‌تواند انسان را متحول نمايد .

براي مرحله دوم يعني پذيرش شخصيت از طرف پدر و مادر و اطرافيان چه کنيم ؟

• می‌توان با زبان اين پذيرش را در نزد دوستان و اقوام و خانواده بيان کرد .

• می‌توانيم با عمل به او ثابت کنيم که شخصيت او را پذیرفته‌ایم ، براي رسيدن به اين هدف بايد او را به‌عنوان مشاور در خانواده به خودمان نزديک کنيم .

حضرت پیامبر اکرم (ص) فرمودند : پس از ۱۴ سالگي با فرزندتان مشورت کنيد .

بايد در مسائل مختلف نظر نوجوان را پرسيد و نبايد فکر کرد که در اثر مشورت ، نوجوان گستاخ می‌شود .

نوجوانان ثابت کرده‌اند که اگر به آنان اعتماد کنيم ، براي حفظ اعتماد و تقويت آن دست به هر کاری می‌زنند که خودشان را شايسته نشان دهند .

حضرت علي (ع) با عبارت زيبايي در اين زمينه رابطه تکريم شخصيت و غلبه بر گناهان را بيان فرموده‌اند :‌کسي که شخصيتش مورد احترام ديگران قرار گرفت ، لغزش‌ها و شهوت‌ها در نظرش بی‌ارزش می‌شوند .

« دومين ويژگي دوره نوجواني ، استقلال طلبي نوجوانان است »

نوجوانان به دليل اينکه خودشان را در آستانه يک انسان کامل شدن می‌بینند ، علاقه به کسب استقلال در زندگي دارند .

اين استقلال از نظر اقتصادي و مالي مطرح می‌شود . نوجوانان می‌خواهند براي خودشان درآمدي هرچند اندک داشته باشند . اين علاقه به تملک و استقلال نسبي با خصوصيات نوجوانان کاملاً هماهنگ است . کسي که ظرف دو و سه سال آينده وارد اجتماع خواهد شد و نقش يک فرد بالغ را ايفاء خواهد کرد بايد خودش را براي اين جهش آماده کند .

نوجوان می‌بیند که به‌زودی از خانواده جدا می‌شود و بنابراين بايد درآمد نسبي براي خودش داشته باشد تا بتواند قطع وابستگي از خانواده کند و در ضمن بتواند لياقت خود را ثابت کند . اين مسائل باعث نگراني نوجوان در اين دوره می‌شود که آيا من می‌توانم بدون وابستگي به خانواده زندگي کنم ؟ و ...

از اين رو استقلال نسبي که نوجوان با تمام علاقه به دنبال آن می‌رود ، شامل عدم دخالت پدر و مادر در کليه مسائل نوجوان می‌شود . يعني نوجوان اگر احساس کند ، شما در تمام مسائل او دخالت می‌کنید در مقابل شما جبهه گيري می‌کند و عکس‌العمل منفي نشان می‌دهد و رنجيده خاطر می‌گردد . برخورد صحيح با نوجوان اين نيست که ما در تمام مسائل او دخالت کنيم .

برخي از مسيرهاي زندگي در فرداي نوجوان چنان است که اگر به نوجوان کمک نکنيم و او را کنترل ننما‌یم ، اثرات سقوط بسيار خطرناک و غيرقابل جبران خواهد بود . ولي برخي مسيرهاي زندگي هموارتر است که در آن بايد به کنترل دورادور نوجوان اکتفا کرد و اجازه داد خودش طي طريق کند . سپس يک حالت متناوب از نظارت و آزادي دادن به نوجوان بايد در زندگی‌اش باشد .