هدف از بهداشت دهان و دندان، رعايت اصول خاص بهداشتي و تميز کردن دهان و دندان جهت حفظ سلامت بافت‌های دنداني و دهاني است.

ساده‌ترين وسيله جهت تميز کردن دهان و دندان در منزل مسواک است.

بايد توجه داشت که رعايت بهداشت دهان و دندان بايد از همان ابتداي تولد آغاز گردد.

پاک کردن لثه‌هاي کودک توسط يک گاز يا ليف مرطوب در اين دوران توصيه مي‌شود.

با رويش اولين دندان‌های شيري، که در حدود ۶ ماهگي آْغاز مي‌شود، تميز کردن دندان‌ها اهميت بيشتري مي‌يابد.

مسواک از آنجا که پاک کردن و از بين بردن پلاک دنداني در سطوح مختلف دندان‌ها اولين قدم براي پيشگيري از پوسيدگي دندان و بیماری‌های لثه‌اي است و اين عمل تنها به‌طور مؤثر به‌وسیله مسواک انجام مي‌گيرد.

انتخاب مسواک که عمل فوق را به‌خوبی انجام دهد خيلي مهم مي‌باشد.

مشخصات مسواک طبي

* دسته مسواک بايد به‌راحتی در دست جاي گرفته و مواد تشکيل دهنده آن بي‌ضرر باشد.

* طول قسمت موئي آن در حدود ۳ سانتيمتر و عرض آن يک سانتيمتر باشد.

* نوک موهاي مسواک بايستي پخ باشد (نبايد نوک تيز و ساينده باشد).

* تعداد کلاف‌های موئي و يا نايلوني آن در حدود ۲۰ تا ۴۰ کلاف برحسب کوچکي و يا بزرگي مسواک باشد.

* تعداد رشته‌هاي نايلوني و يا موئي در هر کلاف در حدود ۲۰ تا ۴۰ رشته برحسب نرمي و زبري موهاي مسواک مي‌باشد که اين تعداد رشته‌ها در مسواک‌های نرم بيشتر از مسواک‌های زبر است.

آزمايشات مختلف نشان داده‌اند که چنانچه قسمت موئي مسواک به شکل ۸ باشد (يعني قسمت جلوي مسواک يک کلاف و بعد به‌تدریج مانند مثلث کلاف‌هایی قرار گيرند)، امکان پاک کردن پلاک ميکروبي و بقاياي غذا از بين دندان‌ها بيشتر است.

به هر حال بايد توجه داشت که در هنگام مسواک زدن کليه سطوح قابل دسترس دندان‌ها به‌خوبی مسواک زده شوند،‌به نحوي که پس از خاتمه مسواک تمام سطوح دندان‌ها از توده لعابي ميکروبي پاک شده و هيچ نوع خرده و باقيمانده غذا در بين دندان‌ها و سطوح مختلف آن باقي نمانده باشد.

عمل فوق امکان پذير نيست مگر با روش صحيح مسواک زدن.

با رويش دندان‌های خلفي، استفاده از مسواک توسط والدين براي کودک توصيه مي‌شود.

وظيفه مسواک زدن حداقل تا زمان ورود کودک به مدرسه به عهده والدين مي‌باشد.

مسواک توصيه شده براي کودکان مسواکي است استاندارد که سر آن نرم و کوچک باشد.

معمولاً دو بار مسواک زدن در روز براي کودک توصيه مي‌شود که يک نوبت آن حتماً بايد به هنگام شب قبل از خواب باشد.

زمان کافي جهت مسواک زدن حدود ۳-۲ دقيقه است. در کودک روش مسواک زدن افقي است.

در اين روش مسواک به‌موازات سطح افق روي دندان‌ها قرار گرفته و با حرکت مالشي به سمت جلو و عقب رانده مي‌شود.

سطح جونده دندان‌ها را نيز حتماً بايد با حرکت جلو و عقب مسواک تميز کرد.

غالباً مصرف خمير دندان فلورايد دار از ۲ تا ۳ سالگي توصيه مي‌شود.

در ابتدا مقدار خميردندان به‌اندازه يک نخود کوچک کافي است، که با افزايش سن کودک مي‌توان اين مقدار را افزايش داد.

خمير دندان امروزه جهت بهتر تميز کردن سطوح دندان‌ها در هنگام مسواک زدن از خمير دندان استفاده مي‌شود.

مواد عمده و اصلي تشکيل دهنده خمير دندان‌ها عبارت‌اند از :

* مواد ساينده براي پاک و تمیز کردن دندان. يکي از اجزاء مهم خمير دندان مواد ساينده آن مي‌باشد.

زيرا اگر مواد ساينده و پاک کننده ضعيف و نرم و ملايم باشد دندان‌ها خوب پاک نمي‌شوند و عمل تميزکنندگي به‌خوبی انجام نمي‌گيرد.

از طرفي اگر قوي و زبر و ساينده باشد سبب فرسايش و سپس حساسيت دندان‌ها مي‌گردد.

* مواد صابوني براي تمیز کردن دندان به‌وسیله ايجاد کف و همچنين سهولت حرکت مسواک.

* اسانس و مزه‌هاي مختلف براي خوش طعم کردن آن که معمولاً نعنا و پونه است.

* رنگ، باعث تنوع در رنگ خمير دندان‌ها مي‌شود.

* مواد داروئي مختلف مانند فلورايد کلروفيل، هگزاکلروفن و غيره.

* مواد روغني مانند گليسيرين و بالاخره مواد غليظ کننده که موجب غلظت مناسب و حالت خميري مي‌گردد.

انواع خمير دندان بر اساس مواد تشکيل دهنده خمير دندان و مورد مصرف آن خمير دندان‌ها به سه گروه اصلي تقسيم مي‌گردند:

خمیردندان‌های فلورايد دار اين خمير دندان‌ها اثر کاهش دهندگي پوسيدگي دندان‌ها را به عهده دارند.

طبق مطالعات متعدد مصرف اين خمير دندان‌ها به مدت طولاني و از دوران کودکي تا ۴۴ درصد از ميزان پوسيدگي مي‌کاهد و در نتيجه کمک بزرگي به پيشگيري از پوسيدگي دندان‌ها مي‌نمايد. (بايد توجه داشت که در اين نوع خمیردندان‌ها معمولاً فرمول آن و يا کلمه فلورايددار را به زبان کشور سازنده در روي لوله آن مي‌نويسند).

خمير دندان‌های سفيد کننده این‌گونه خمير دندان‌ها داراي مواد ساينده و پاک کننده صابوني و قوي هستند که باعث تميزي و سفيدي و شفافيت دندان‌ها مي‌شوند.

اين خمير دندان‌ها براي دندان‌های سالم و قوي مناسب (با نظر دندان‌پزشک) ولي براي دندان‌هایی که داراي پوسیدگی‌های متعدد و ميناي ضعيف هستند، نامناسب مي‌باشد.

خمير دندان‌های کم کننده حساسيت دندان اين خمير دندان‌ها در کم کردن حساسيت دندان‌ها بخصوص حساسيت طوق دندان‌ها مؤثر مي‌باشد.

مصرف آن‌ها براي اخذ نتيجه مطلوب، بايد طولاني باشد و براي تهيه نوع مناسب حتماً با دندان‌پزشک مشورت نمایید.

ماده مؤثر اين خمير دندان‌ها معمولاً نيترات پتاسيم و يا استرانسيوم و غيره مي‌باشد.

بنابراين هنگام خريد خمير دندان بر اساس احتياج دندان‌ها و يا دستور خاص که دندان‌پزشک مي‌دهد خمير دندان مناسب را بايد انتخاب کرد.

چنانچه منظور تميز کردن دندان‌ها باشد، از خمير دندان‌های سفيد کننده و اگر هدف کاهش پوسیدگی باشد، از خمير دندان‌های حاوي فلورايد و بالاخره در مواردي که حساسيت شديد دندان‌ها را بخواهيم برطرف کنيم بايد از خمير دندان‌های ضد حساسيت استفاده کنيم.

نخ دندان:  استفاده از نخ دندان نيز پس از بسته شدن فضاهاي بين دنداني از ۳ تا ۴ سالگي به بعد توسط والدين توصيه مي‌شود.

اين وظيفه تا حدود ۹ سالگي بر عهده والدين خواهد بود.