بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحِیمْ

قُلْ هُوَ اللّهُ أحَدٌ، اللّهُ الصَّمَدُ، لَمْ یلِدْ وَلَمْ یولَدْ

وَلَمْ یکن لَّهُ کفُواً أحَدُ

گرچه در نماز، پس از سوره حمد، هر سوره‌ای می‌توان خواند، امّا این سوره فضیلت بیشتری دارد. برای امام جماعت نیز بهتر است که برای رعایت حال دیگران، سوره کوتاه انتخاب کند.

شروع سوره با نام خداوند است. بسم اللّه، غیر از سوره توبه در ابتدا تمام سوره‌ها آمده و یکی از آیه‌های همان سوره به حساب می‌آید. سوره توبه، نیز چون محتوی انتقاد و برائت از کفّار و مشرکان است، بدون بسم الله است، زیرا برائت و بیزاری، با صفت رحمان و رحیم، ناسازگار است.

شروع با نام خدا، برای رنگ خدایی جهت خدایی و انگیزه الهی دادن به کارها و برنامه‌هاست و این از نکات فرهنگ تربیتی اسلام بشمار می‌رود. شروع و پایان هر کار، باید با توجّه به خداوند باشد، حتی ذبح حیوانات!

کار بی بسم الله ناقص است، و گاهی بخاطر بی‌توجّهی به خدا، حادثه ناگوار پیش می‌آید. برای کسی این حادثه پیش آمد که هنگام نشستن، پایه تخت لغزید و واژگون شد و سر او شکست. حضرت علی علیه السلام فرمود: این ناگواری بخاطر آنست که بسم الله نگفتی. [1]

سوره توحید، در معرفی یکتایی خدای بی همتاست. خداوند، از هر جهت یکتا و بی همتاست، چون وجود و صفاتش نامحدود است و وجود نامحدود، جز یکی نمی‌تواند باشد. مثل خانه‌ای که اگر بخواهد از جهت مساحت، نامحدود و بی نهایت باشد، زمین و مکانی برای خانه دیگر باقی نمی‌ماند و این خانه، یکی بیشتر نمی‌شود.

خداوند، یکتاست، در همه چیز:

در آفرینش، یکتاست: اللّهُ خَلِقُ کلِّ شَیءٍ [2]

در پرورش، یکتاست: هُوَ رَبُّ کلِّ شَیءٍ [3]

در مالکیت، یکتاست: وَلِلَّهِ مُلْک السَّمَوَتِ وَالاَْرْضِ [4]

در حاکمیت یکتاست: إِن الْحُکمُ إِلا لِلّهِ [5]

در فریادرسی یکتاست:

أمَّن یجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَیکشِفُ السُّوَّءَ [6]

و... در همه اوصاف و ویژگیها بی نظیر است.

او صمد است. وجودی بی نیاز، که همه نیازمند اویند و به او توجّه می‌کنند. صمد است، یعنی از خوراک، خواب، تغییر، تحوّل، شریک، فساد، غفلت، خستگی، زاد و ولد و ترس ... دور است. [7]

علی علیه السلام فرمود: صمد، یعنی نه جسم است، نه مثال، نه صورت؛ و نه شبیه ومکان وزمان ومرز وحدّ وشکل دارد، نه خالی است، نه پر...[8]

(لم یلد و لم یولد) زاد و ولدی ندارد، از چیزی گرفته نشده و چیزی از ذات مقدّسش گرفته نمی‌شود. مثل میوه نیست که از درختان جدا شود، یا اشکی که از چشم بجوشد، یا جرقّه‌ای که از سنگی بجهد.

این جمله، نفی عقاید کسانی مثل مسیحیان و یهودیان است که عیسی و عُزیر را فرزند خدا می‌دانستند، یا مشرکین، که فرشتگان را دختران خدا می‌پنداشتند.

(و لم یکن له کفواً احد) او بی مانند است، شبیهی در ذات و صفات و افعال ندارد. لیس کمثله شی ء [9]

آرامش در حال قرائت

خواندن حمد و سوره، باید در حال آرامش بدن باشد، و قرائت صحیح انجام گیرد و تلفظ این کلمات، که به زبان بین المللی اسلام (عربی) است، بی غلط باشد. البته فرا گرفتن قرائت صحیح، چندان مشکل هم نیست، اندکی همّت و پشتکار می‌خواند.

عربی، زبان اسلام و قرآن است. همچنان که هر خلبانی، در هر جای دنیا، هنگام تماس با برج فرودگاه، به انگلیسی صحبت می‌کند، نماز که یک پرواز روحی ومعراج معنوی برای مؤ منان است، جملاتش که گویای ارتباط با آفریدگار است، باید به عربی صحیح ادا شود.

هنگام نماز، باید حضور قلب و تمرکز فکر داشت. خوبست نگاه انسان به جای سجده باشد و با خشوع قلبی ادا شود. قرآن، مؤ منانی را رستگار می‌داند که در نمازشان خاشع باشند، [10] یعنی به خدا و عظمت او متوجّه و آگاه باشند و متناسب با آن احساس عظمت، حالت روحی و جسمی داشته باشند.

رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله شخصی را دید که در نماز، با ریش ‍خود بازی می‌کند: فرمود: اگر توجّهش به نماز بود، و خشوع قلبی داشت، چنین نماز نمی‌خواند. [11]

البته در درستی نماز، خشوع و حضور قلب، یک گوشه کار است، رعایت امانت نسبت به حقوق دیگران هم، جای خود دارد.

علی علیه السلام به کمیل فرمود:

دقت کن که در چه لباسی و مکانی نماز می‌خوانی. اگر لباس و مکان تو از درآمدهای حلال نباشد، نمازت قبول نیست. [12]

________________________________________

[1]. پیام قرآن، (تفسیر موضوعی) جلد 1.

[2]. رعد، آیه 16.

[3]. انعام، آیه 164.

[4]. آل عمران، آیه 189.

[5]. انعام، آیه 57.

[6]. نمل، آیه 62.

[7]. بحارالانوار، ج 3، ص 223.

[8]. همان.

[9]. شوری، آیه 11.

[10]. مؤ منون، آیه 1 و 2.

[11]. بحارالانوار، ج 84، ص 228 (به نقل از میزان الحکمه).

[12]. بحارالانوار، ج 81، ص 230.