زن و شوهر تقاضاي طلاق دارند. آن هم طلاق توافقي دادگاه با صدور حکم جدايي، مرد را موظف کرد هر ماه يک سکه از 124 هزار سکه مهريه زن را بپردازد. با يک محاسبه سرانگشتي مي‏توان نتيجه گرفت مرد بايد 10هزار و 333 سال يعني سال 1717 هجري هر ماه يک سکه به زن بپردازد. کم نيستند مرداني که امروز به‌حق يا ناحق به دليل عدم پرداخت مهريه در زندان‏ها به سر مي‏برند. مرداني مغرور و مدعي که در آغاز زندگي مشترک بدون انديشيدن به آينده ‏اي که در انتظارشان است، نسبت به قبول مهريه چند هزار سکه‏اي، حالا عمرشان را پشت ميله ‏هاي زندان هدر مي‏دهند. موضوع مهريه يک سنت حسنه اسلامي و ايراني است که متأسفانه در سال‏هاي اخير به‌شدت از سوي خانواده‏ هاي ايراني دچار دستخوش و تغییر و تحول شده است، به‌طوری که گاهي بحث بر سر مهريه آن‌قدر بالا مي‏گيرد که وصلتي به خاطر اختلاف نظر درباره مهريه، هيچ‏گاه سر نمي ‏گيرد.

در مورد مهريه چه فکر مي‏کنيد؟ اصلاً تا به حال به اين فکر کرده ‏ايد که فلسفه وجودي مهريه چيست؟ مهريه که به آن مهر و کابين و صداق نيز مي‏گويند، مالي است که مرد در هنگام عقد، موظف مي‏شود به همسرش پرداخت کند. تعيين مهر در عقد دائم واجب نيست و بدون آن نيز عقد صحيح است ولي پس از ازدواج، در صورت مطالبه‏ ي زن، بايد مهري معادل مهر رايج پرداخت شود، که در اصطلاح فقهي به اين گونه مهر «مهر‏المثل» مي‏گويند. «مهرالمسمي» مهري است که مقدار آن در ضمن عقد نکاح معين شده و در صورتي که مدتي براي مهر در عقد تعيين نشده باشد، زن حق دارد مهر خود را فوراً مطالبه کند.

مستحب است که مهريه بيش از مقدار «مهرالسنه» نباشد. مهرالسنه مهري است که پيغمبر صلي‏الله علیه واله وسلم براي همسران خود معين فرموده و مقدارش 500 درهم، معادل پنجاه دينار طلا بود در احاديث فراواني از تعيين مهريه ‏هاي کلان نهي شده است. به‌موجب  قانون مدني ايران، هر چيزي که ماليت داشته و قابل تملک باشد مي‏تواند موضوع مهريه قرار بگيرد، مثل وجه نقد، زمين، خانه، اتومبيل و غيره، در صورتي که مهريه  مال غيرمنقول و متعلق به غير باشد بايد هنگام وقوع عقد يا پيش از آن به زوجه انتقال يابد.  موضوع مهريه سال‏هاست که در بين خانواده ‏هاي ايراني مطرح بوده و افزايش و تعيين سقف براي آن مسئله‌ای است که همواره از سوي کارشناسان و قانون ‏گذاران بيان مي‏شود. در سال‏هاي گذشته ميزان مهر از يک جلد قرآن کريم، يک سکه طلا يا شاخه نبات فراتر نمي‏رفت اما ارقام نجومي که اکنون مطرح است باعث مي‏شود به اين بينديشيم که آيا واقعاً مهريه تضمين کننده خوشبختي و رفاه است؟

کساني که معتقد به برابري حقوق زن و مرد هستند اغلب مهريه را نوعي قيمت گذاري بر زن مي‏دانند. اين افراد اعتقاد دارند که ريشه اين سنت به نگاه جنسيتي موجود به زن بر مي‏گردد و اينکه زن کالايي است که براي تملک آن بايد مثل هر کالاي ديگر بهايي پرداخت کند.

به‌جرئت مي‏توان گفت اگر فلسفه مهريه براي زن و مرد به‌خوبی روشن بود و خانواده‏‏ها چرايي اين باور ديني را به‌خوبی درک مي‏کردند بر ميزان مهريه تأثیر مي‏گذاشت. از نظر دين، مهريه عطيه‏اي است که عاشقانه‏ از طرف مرد به زن براي جلب محبت و عشق او داده مي‏شود و قرار نيست، مهريه هم مانند خيلي از سندهاي ديگر فقط نوشته و بايگاني شود بلکه قرار است اين هديه به زن اعطا شود. اينکه مي‏گوييم «مهريه را چه کسي داده، چه کسي گرفته» يک باور غلط است. لذا مهريه ‏اي قابل پرداخت است که وجه آن موجود- مطابق دارايي داماد- باشد. وقتي مردي، مهريه ‏اي بسيار بيشتر از دارايي خود را قبول مي‏کند در عمل خود صداقت ندارد چرا که او با اين ديد که فقط نوشته و پرداخت نمي‏شود، سند مهريه را  امضا مي‏کند و نتيجه‏ ي اين عمل چيزي جز افزايش زندانيان فراري از پرداخت مهريه نيست که تعدادشان هم مدام افزايش پيدا مي‏کند.

بر اساس اعلام ستاد ديه کشور در حال حاضر 1300نفر به دليل يک اشتباه در آغاز زندگي مشترک، حالا مدت‏ها در پشت ميله ‏هاي زندان زندگي را سپري خواهند کرد. در مورد مهريه نظريات متعددي وجود دارد. مدافعان حقوق زنان باوجود اينکه اين رسم را نوعي توهين به زن تلقي مي‏کنند اما با اين وجود در شرايط کنوني، آن را به روزنه ‏اي براي بهبود نسبي وضعيت زن بعد از جدايي مي‏دانند. کساني که معتقد به برابري حقوق زن و مرد هستند اغلب مهريه را نوعي قيمت گذاري بر زن مي‏دانند. اين افراد اعتقاد دارند که ريشه اين سنت به نگاه جنسيتي موجود به زن بر مي‏گردد و اينکه زن کالايي است که براي تملک آن بايد مثل هر کالاي ديگر بهايي پرداخت کند. ستوده وکيل و حقوقدان معتقد است مهريه مي‏تواند در مواقع خطر به کمک زن بيايد. به گفته اين وکيل و حقوقدان، ديدگاه اجتماعي به مهريه زن به‌گونه‌ای است که زن را اساساً مستحق دريافت چنين مهريه ‏اي نمي‏دانند.

متأسفانه آن‌قدر که تمرکز روي مهريه  که بيشتر يک پرستيژ اجتماعي است تأکید مي‏کنند، تقريباً هيچ‏کدام از دخترها روي هيچ‏يک از حقوقي که مي‏توانند داشته باشند تأکید نمي‏کنند.

در زندگي مشترکي که به هر حال دو نفر با همکاري هم اموالي را جمع ‏آوري کرده ‏اند، قانون ما چنين مي‏گويد که تمام اموال و دارايي ‏هايي که ضروري مرد است بايد محفوظ بماند و مهريه زن در وضعيت کاملاً نامتعادلی قرار مي‏گيرد. ستوده دو کارکرد براي مهريه قائل  است: زماني که مرد بعد از سال‏ها زندگي مشترک بخواهد زن را طلاق دهد و زن با دريافت مهريه مي‏تواند سرمايه‏ اي براي خود دست و پا کند، البته اگر باز هم مرد بخواهد و بتواند مهريه را بپردازد. کارکرد دوم مهريه زماني است که زن مي‏خواهد به زندگي مشترک پايان دهد و مرد راضي به طلاق نيست که در اين حالت زن با بخشش مهريه شايد بتواند مرد را راضي به طلاق سازد.ستوده به زماني اشاره مي‏کند که مهريه‏ هاي بسيار کم رايج بود و طلاق‏ هايي که به همين دليل به سهولت انجام مي‏گرفت: «در يک دوره‏ هايي، در ايران مهريه ‏هاي بسيار کمي براي زنان قرار داده مي‏شد. يک جو اجتماعي ايجاد شده بود و مي‏دانيد که آن ماجراها به آسيب‏ هاي بسيار متعددي عليه زنان و نهاد خانواده و کودکان منجر شد.

 به اين دليل که بسياري از مردان با تمسک به مهريه پايين خانم، بعد از 20 سال قيد زندگي را مي‏زدند و با زن جديدي ازدواج مي‏کردند و آن خانم با 3 يا 4 بچه راهي کوچه و خيابان مي‏شد در مقابل اما ديدگاه ديگري وجود دارد که مي‏گويد دختران نبايد به اميد مهريه بمانند بلکه بايد توانايي‏ هاي خود را براي اداره يک زندگي مستقل بالا ببرند و يا از ديگر راه کارهاي قانوني استفاده کنند. يک جامعه شناس، از طرفداران اين ديدگاه مي‏گويد: «در شرايط امروزه واقعيت اين است که دختر و پسر بايد آن‌قدر استقلال مالي، استقلال اجتماعي، استقلال فکري داشته باشند که، بخصوص دخترها، چشم به مهريه ندوزند که زندگي خودشان را از طريق مهريه‏اي که همسر به آن‌ها مي‏دهد بخواهند تأمین کنند ما مي‏بينيم که مهريه تا به امروز نه تضمين زندگي بوده، نه وقتي که ميزان مهريه بالا رفته و زن‏ها توانستند آن را اجرا بگذارند صميمت را در زندگي به وجود آورده، و از طرفي باعث شده يکسري از زن‏ها بدون پول بعد از طلاق بيرون انداخته بشوند و هيچ سهمي از اموال خانه نداشته باشند. با افزايش آن هم، مردان را به زندان انداختند».

 اعزاري به شروط ضمن عقد اشاره مي‏کند و اينکه علي رغم تمامي قوانين باز هم زنان مي‏توانند در هنگام عقد امتيازاتي براي خود قائل شوند: «درست است که قانون ما هنوز اين امکان را به زنان نمي‏دهد، اما موقع ازدواج دخترهاي ما مي‏توانند بسياري از چيزها را در خواست کنند. متأسفانه آن‌قدر که تمرکز روي مهريه  که بيشتر يک پرستيژ اجتماعي است تأکید مي‏کنند، تقريباً هيچ‏کدام از دخترها روي هيچ‏يک از حقوقي که مي‏توانند داشته باشند تأکید نمي‏کنند. دخترها در موقع ازدواج شروطي را که مي‏توانند اضافه کنند. حتي مي‏توانند در اموال هم شريک بشوند، اگر بخواهند اين شروط را اضافه کنند. اين منطقي ‏تر به چشم من مي ‏آيد تا بخواهند مهريه را زياد کنند».

راستش از قديم گفته ‏اند سنگ بزرگ علامت نزدن است. . آيت ‏الله محمد موسوي بجنوردي نيز مي‏گويد: هديه‏اي براي زن بايد حد متعارفي داشته باشد که شوهر توان پرداخت آن را داشته باشد. وي در ادامه افزود: اگر بخواهيم سقف مهريه را پايين بياوريم بايد در جامعه فرهنگ‏سازي کنيم يعني به‌گونه‌ای براي مردم بيان کنيم  که ارزش زن به زياد بودن مهريه نيست. متأسفانه امروزه تعريف و تلقي که از مهريه مي‏شود غلط است. چرا که آن را ضمانت زندگي مي‏دانند؟ در صورتي که اگر زوجين باهم تفاهم و سازگاري نداشته باشند، هيچ چيزي، نمي‏تواند مانع جدايي شود. آنچه در زندگي مهم است گذشت، تفاهم و شناخت است و براي تضمين مي‏توان در عقدنامه شرط و شروطي گذاشت که مشکلات را به حداقل برسانند.