شما براي انتخاب همسر چه معيارهايي داريد؟

کدام دختر يا کدام پسر را انتخاب می‌کنید؟

چه معيارهايي را در آن‌ها می‌بینید که مناسب خود می‌دانید؟

چه وجه تشابهاتي در شما 2 نفر وجود دارد؟

تيپ ، منش، نحوه تفکر ، نحوه احساس، ، نحوه گفتار يا رفتار فردي که مورد نظر شماست چقدر مورد توجه و شبيه شماست؟

چه خلق و خصوصيات بارز اخلاقي و ارزشمندي موجب کشش شما شده است؟

زيبايي اندام، ابراز محبت ، شیطنت‌های احساسي و زبان بازي چه نقشي در انتخاب شما داشته است؟ آيا صرفاً همين خصوصيات تمام آن چيزي بوده است که کنترل احساسات شما را از شما گرفته است؟

مولانا با نگاهي به آيه 26 سوره نور از زاویه‌ای زيبا به اين مهم پرداخته است.

آيه 26 سوره نور:

الْخَبِيثَاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَالْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثَاتِ وَالطَّيِّبَاتُ لِلطَّيِّبِينَ وَالطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَاتِ...

معني:

زنان پليد براي مردان پليدند و مردان پليد براي زنان پليد، و زنان پاک براي مردان پاکند و مردان پاک براي زنان پاک ...

ريش بد را داروي بد يافت رگ

مر سر خر را سزد دندان سگ

الخبيثات للخبيثين حکمت است

زشت را هم زشت جفت و بابت است.

پس تو هر جفتي که می‌خواهی برو

محو و هم شکل و صفات دوست شو

نور خواهي مستعد نور شو

دور خواهي خويش بين و دور شو

مولانا همچنين اشاره می‌کند اگر مشکلي و ناراستي داشته باشي با نوع انتخابت به اين مشکل می‌افزایی:

بر دروغان جمع می‌آید دروغ

لخبيثات لخبيثين زد فروغ

در جاي ديگر، مثنوي سعي کرده است تا با معطر کردن اندرزها، اين مهم را برجسته کند که اگر با فردي غير همسان خودت در آميزي، دير يا زود اين پيوند پس می‌زند و درد و رنج‌های اين وصلت ناهمگون تو را خواهد آزرد.

الخبيثات لخبيثين را بخوان

رو و پشت اين سخن را باز دان

ناصحان او را به عنبر يا گلاب

مي دوا سازند بهر فتح باب

مر خبيثان را نسازد طيبات

در خور و لايق نباشد اي ثقات

مولانا حتي اين بحث را توسعه می‌دهد و جذب افراد را به هم ناشي از هم جنسي دروني آن‌ها می‌داند. کشش‌های دروني افراد است که آن‌ها را دور هم جمع می‌کند يا در هر کجا که باشند متحد می‌سازد، حتي اگر در ظاهر متفاوت به نظر برسند.

در جهان هر چيزي، چيزي می‌کشد

کفر کافر را و مرشد را رَشَد

قهر و لطفي، چون صبا و چون وبا

آن يکي آهن ربا ، وين کهربا

می‌کشد حق راستان را تا رَشَد

قسم باطل ، باطران را می‌کشد

 همان‌گونه که در می‌یابیم، با يک جمع‌بندی اجمالي به اين نتيجه می‌رسیم که در مقوله ازدواج نخست بايد نسبت به شناخت خود و افزايش خودآگاهي اقدام کنيم، سپس در همين مسير کسي را به همسري انتخاب کنيم که متناسب با خصوصيات و معيارهاي مطلوب ما باشد.

وقتی‌که خود را در حوزه‌ها مختلف ارتقاء نبخشيم ، انتخاب‌هایمان نيز رشد نايافته و ضعيف خواهند بود

هر که آرد حرمت او حرمت بَرد

هر که آرد قند لوزينه خورد

 طيبات از بهر که؟ لطيبين

يار را برکش ، برنجان و ببين