فضیلت نماز شب

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: «نماز شب صورت را زیبا و خلق را نیکو و انسان را خوشبو می‌گرداند، رزق را زیاد و قرض را ادا می‌کند، اندوه را برطرف می‌سازد و چشم را جلا می‌دهد». [1]

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: «نماز شب وسیله‌ای است برای خوشنودی خدا و دوستی ملائکه». [2]

امام صادق ـ علیه السّلام ـ فرمود: «در خانه‌هایی که نماز شب خوانده می‌شود و قرآن تلاوت می‌گردد، آن خانه‌ها نزد آسمانیان هم چون ستاره درخشانند». [3]

کیفیت نماز شب

نماز شب مجموعاً یازده رکعت است:

1. هشت رکعت آن، که دو رکعت، دو رکعت، مانند نماز صبح خوانده می‌شود و چهار دورکعتی آن به نیت نماز شب می‌باشد.

2. دو رکعت نماز شفع: بهتر است در رکعت اول آن بعد از حمد، سوره «ناس» و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره «فلق» خوانده شود.

3. یک رکعت نماز وتر: بعد از حمد سه بار سوره «توحید» و یک بار سوره «فلق» و یک بار سوره «ناس» بخوانیم و می‌توان یک سوره تنها خواند، سپس دستها را برای قنوت به سوی آسمان بالا می‌بریم و حاجات خود را از خدا می‌خواهیم.

و برای چهل مؤمن دعا می‌کنیم.

و طلب مغفرت می‌کنیم و هفتاد مرتبه می‌گوییم: «استغفرالله ربّی و اتوبُ الیه».

از پروردگار خود طلب آمرزش و مغفرت می‌کنیم و به سوی او بازگشت می‌نمایم.

آنگاه 7 بار می‌گوییم «هذا مقامُ العائذِ بک منَ النّارِ»؛ این است مقام کسی که از آتش قیامت به تو پناه می‌برد. و بعد از آن 300 مرتبه می‌گوییم: «العفو» و سپس می‌گوییم: «ربّ اغفرلی و ارحمنی وتُب عَلی انّک انتَ التّوابُ الغفُورُ الرّحیم». [4]

احکام نماز شب

1. هشت رکعت به نیت نماز شب و سپس دو رکعت نماز شفع و آنگاه یک رکعت نماز وتر، که با فضیلت‌ترین نماز شب، نماز وتر و شفع است و دو رکعت شفع برتر از وتر است.

2. برای نماز شب می‌توان به نماز شفع و وتر اکتفا کرد، بلکه هنگام تنگی وقت می‌توان تنها به نماز وتر اکتفا نمود.

3. وقت نماز شب از نیمه شب تا فجر صادق است، و هنگام سحر از سایر مواقع بهتر است و تمامی ثلث آخر شب سحر محسوب می‌شود. و افضل از آن خواندن نماز شب نزدیکی‌های فجر است. [5]

4. جایز است انسان نماز شب را نشسته بخواند حتی در حال اختیار. ولی اگر می‌خواهد نشسته بخواند بهتر آن است که هر دو رکعت نشسته را یک رکعت ایستاده حساب کند. بنابراین باید هشت بار دو رکعت نشسته و هر دو رکعت به یک سلام که جمعاً شانزده رکعت می‌شود به نیت نماز شب بخواند و دوباره دو رکعت هر دو رکعت به یک سلام به نیت نماز شفع و دو بار یک رکعت هر یک رکعت به یک سلام به نیت نماز وتر، ولی در حال اضطرار و مریض همان یازده رکعت کفایت می‌کند.

5. شخص مسافر می‌تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.

6. جوانی که می‌ترسد خواب بماند و نماز شب از او فوت شود می‌تواند نماز شب را پیش از نیمه شب بخواند.

7. کسانی که برای خواندن نماز شب بعد از نیمه شب عذری دارند مانند پیرمردان و یا کسی که از سرد شدن هوا می‌ترسد و یا از جنب شدن در خواب می‌ترسد... می‌توانند نماز شب را قبل از نیمه شب بخوانند.

8. خواندن سوره در رکعت‌های نماز شب لازم نیست و می‌تواند فقط به خواندن سوره حمد اکتفا کند. هم چنین قنوت در رکعت‌های دوم مستحب است و می‌تواند بدون قنوت بخواند.

9. نماز وتر یک رکعت است و می‌شود آن را بدون قنوت به جا آورد.

10. لازم نیست همه یازده رکعت را در یک مجلس بخواند، بلکه می‌تواند در دو سه نوبت بخواند، بلکه تفریق افضل است، همان طور که رسول خدا تهجد می‌کرد.

11. مستحب است که نماز شب را بلند بخواند تا اگر از خانواده‌اش کسی می‌خواهد برای به نماز شب برخیزد بیدار شود، چنان چه در روایت است و شهید و دیگران نیز تصریح به استحباب جهر نموده‌اند.

بدیهی است که استحباب بلند خواندن نماز شب در جایی است که امن از ریا و سُمعه باشد و اگر خدای ناخواسته خوف ریا و سُمعه در بلند خواندن باشد باید آهسته بخواند. [6]

--------------------------------------------------------------------------------

[1]. بحارالانوار، ج 87، ص 153.

[2]. همان منبع، ص 161.

[3]. وافی، ج 2، ص 23.

[4]. رساله نوین، ج 1، ص 170.

[5]. تحریر الوسیله، ج 1، ص 136.

[6]. کتاب شمع سحر، شب مردان خدا، مفاتیح الجنان.