اگر کسی را دوست دارید، چه از دوستان و برادران ایمانی، یا نسبت به فرزندان و همسر و ... این محبت را بر زبان آورید و آن را ابراز کنید، تا محبت‌ها افزوده شود و دوستی‌ها تداوم و استمرار یابد.

انسان علاقه دارد که مورد علاقه و محبت دیگران باشد. اگر آن‌دوستداران، محبت‌خود را آشکار کنند، محبوب هم به محبان علاقه‌مند می‌شود و این محبت دو جانبه، زندگی‌ها را از صفا و صمیمیت بیشتری برخوردار می‌سازد. ما اگر بدانیم که خدا دوستمان دارد، ما هم‌خدا را بیشتر دوست خواهیم داشت. اگر بدانیم و بفهمیم که رسول‌خدا (ص) و اهل بیت (ع) به ما شیعیان عنایت و محبت دارند و این‌علاقه را بارها نشان داده و اظهار کرده‌اند، محبت عترت در دل ما بیشترخواهد شد.

اینکه خداوند بارها در قرآن کریم، محبت‌خویش را ابراز کرده و در آیاتی که «ان الله یحب الذین ...» دارد، می‌فرماید که دوستدار پاکان، توبه‌کنندگان، پاکی‌جویان، نیکوکاران، متقین، متوکلین، صابران، اهل‌قسط و عدل است. و در جایی از کسانی یاد می‌کند که هم خدا آنان رادوست دارد و هم آنان به خدا علاقه دارند (یحبهم و یحبونه)(1)  توجه به‌این نکته، «حب خدا» را در دل‌ها شعله‌ور می‌سازد. وقتی ائمه‌معصومین (ع) محبت‌های خویش را نسبت‌به هوادارانشان ابراز می‌کنند، متقابلاً این اظهار عشق، عشق می‌آفریند.

از حضرت علی (ع) می‌پرسند: یا علی! چگونه‌اید؟ می‌فرماید: دوستدار دوستانمان و دشمن دشمنانمان هستم: «اصبحت محبا لمحبنا ومبغضا لمن یبغضنا». (2) آیا اگر بدانیم که مولای متقیان به دوستانش علاقه‌دارد، نخواهیم کوشید که گوهر عشق او را در سینه داشته باشیم؟!

آنچه روابط دوستانه را نیرومندتر می‌سازد، ابراز علاقه است. ممکن است‌شما به کسی علاقه و ارادت داشته باشید، ولی به دلیل تنبلی‌و بی‌حالی، یا خجالت و شرم یا به هر علت دیگر هرگز بر زبان نیاورید و به او نگویید که دوستش دارید، او از کجا پی به علاقه‌مندی شما ببرد وبه شما علاقه پیدا کند؟ کلید جلب محبت او، ابراز علاقه خودتان است. این نکته در دستورالعمل‌های اخلاقی آمده و حتی بابی برای آن گشوده‌شده است. (3)

امام صادق (ع) فرمود: «اذا احببت رجلا فاخبره» (4) اگر به کسی علاقه و محبت داشتی، او را آگاه کن.

در روایت است که مردی از مسجد گذر کرد، در حالی که امام‌باقر (ع) و امام صادق (ع) نیز در مسجد نشسته بودند. یکی از اصحاب‌امام باقر (ع) گفت: به خدا قسم من این شخص را دوست می‌دارم. امام فرمود: پس به او خبر بده، چرا که این خبردادن، هم مودت ودوستی را پایدارتر می‌کند، هم در ایجاد الفت، خوب است «الا فاعلمه‌فانه ابقی للمودة و خیر فی الالفة». (5)

از پیامبر خدا (ص) نیز روایت است که فرمود: «اذا احب احدکم صاحبه او اخاه فلیعلمه» (6)؛ هر یک از شما دوست یا برادر دینی‌اش را دوست بدارد، پس به او اعلام کند.

در حدیث دیگری همین مضمون آمده، با این اضافه که «فانه اصلح‌لذات البین» (7)؛ این اعلام دوستی، برای اصلاح و آشتی میان افراد، شایسته‌تر و مفیدتر است.

آنچه روابط دوستانه را نیرومندتر می‌سازد، ابراز علاقه است. ممکن است‌شما به کسی علاقه و ارادت داشته باشید، ولی به دلیل تنبلی‌و بی‌حالی، یا خجالت و شرم یا به هر علت دیگر هرگز بر زبان نیاورید و به او نگویید که دوستش دارید، او از کجا پی به علاقه‌مندی شما ببرد وبه شما علاقه پیدا کند؟ کلید جلب محبت او، ابراز علاقه خودتان است.

نقش ابراز علاقه در خانواده

نکته‌ای که یاد شد، غیر از محیط اجتماعی و روابط انسانی‌مسلمانان با یکدیگر، در محیط خانه و میان افراد خانواده هم مطرح‌است. صفای زندگی به حاکمیت عشق و علاقه بر محیط زندگی و معاشرت است و اگر دوستی و علاقه نباشد، زندگی جهنمی است سوزان و محیطی است سرد و بی‌روح.

گاهی گفتن کلمه «دوستت دارم»، شعله محبت را فروزان می‌کند و به‌زندگی ها روح و نشاط می‌بخشد. ابراز عشق و علاقه در محیط خانواده، میان دو همسر، یا میان پدر و مادر نسبت به فرزندانشان خانه را به بهشت تبدیل می‌کند. چه دوزخ‌های سوزانی که معلول کمبود محبت و عاطفه فرزندان از جانب والدین است و حسرت شنیدن «عزیزم، دلبندم، تو را دوست دارم و ...» سال‌ها بر دل کودکان می‌ماند و گرفتار عقده کمبود محبت می‌شوند.

پیامبر اکرم (ص) فرمود:

«قول الرجل للمراة انی احبک لا یذهب من قلب‌ها ابداً» (8)؛ اینکه مرد، به‌همسر خود بگوید: «تو را دوست دارم»، هرگز از دل همسر بیرون نمی‌رود!

شگفتا که یک جمله کوتاه و ساده، ولی یک دنیا تأثیر و عشق‌آفرینی! و چقدر بخیلند آنان که از گفتن چنین واژه‌های محبت‌آوری نسبت به همسر و فرزندان و دوستان و بستگان خویش، مضایقه دارند و از عواقب و پیامدهای نیکو و آثار سازنده آن غافلند.

ابراز دوستی و محبت، تنها به گفتن و لفظ نیست. گاهی احترام‌کردن، بوسیدن، نوازش کردن، هدیه و سوغات خریدن و این گونه حرکات، نشانه عشق و دوستی است.

رسول خدا (ص) فرمود: «احبوا الصبیان و ارحموهم» (9) کودکان را دوست‌بدارید و به آنان ترحم و شفقت نمایید. لطف و مهربانی به خردسالان، گواه عشق و محبت نسبت به آنهاست. و ترحم، خود نشانه محبت داشتن به فرزندان است. در روایات بسیاری به بوسیدن فرزند توصیه شده و برای هر بوسیدن اولاد، درجه‌ای در بهشت منظور گشته است «من قبل ولده کتب الله له حسنة ... .» (10)

در روایت است: روزی حضرت رسول (ص)، دو فرزندش امام‌حسن و امام حسین (علیهماالسلام) را بوسید. اقرع بن‌حابس کنار حضرت بود. گفت: من ده فرزند دارم، تاکنون هیچ کدام را نبوسیده‌ام! پیامبر خدا فرمود: من با تو چه کنم، که خدا رحمت و عطوفت را از دلت کنده است.(11) در روایات متعددی هم به رعایت عدالت در بوسیدن و پرهیز از تبعیض در بوسیدن و ابراز محبت به فرزندان تاکید شده است.

راستی، فرزندی که از پدر و مادر محبت ندیده و سخن گرم و عشق‌آفرین نشنیده است، آیا به این نتیجه نمی‌رسد که دوستش ندارند و در خانه جایی ندارد و کسی او را به حساب نمی‌آورد؟ و آیا این ‌«عقده»، بعدها برای او چه پسر باشد و چه دختر، مشکل به بار نمی‌آورد؟ کودکانی که از خانه فرار می‌کنند، پسران و دخترانی که جذب برخوردهای عاطفی دشمنان دوست‌نما می‌شوند و به فساد می‌گرایند، آیا جز معلول فقدان محبت و عاطفه در درون خانواده‌است؟ اگر فرزندان در محیط خانه از نظر عاطفی و محبت اشباع شوند، هرگز به دام شیادان که با تور محبت به شکار جوانان و نوجوانان می‌پردازند، نمی‌افتند.

بررسی پرونده برخی از بزهکاران و مجرمین یا فراریان از خانه یا اقدام‌کنندگان به خودکشی، نشان‌دهنده کمبود محبت آنان در خانه و ازسوی والدین است. در نامه دختری که پس از آلوده شدن و گرفتاری دردام شیادان و گرگهای عفاف، اقدام به خودکشی کرده، چنین آمده است (در باره مادرش):

«او مادر من بود. برای تربیت من که تنها فرزندش بودم رنج‌بسیار کشید، ولی‌هرگز نخواست دوست من باشد ... روزی رسید که این کمبود را شیطان دیگری‌جبران کرد. من که تشنه محبت‌بودم، دست پرمهر او را به گرمی فشردم و به رویش‌آغوش گشودم. یقین دارم که دختران محبت‌دیده، هرگز دچار این لغزش‌نمی‌شوند. کسی که در خانه‌اش چشمه آب حیات دارد، به دنبال سراب‌نمی‌رود ... .» (12)

نتیجه آنکه حیات اجتماعی، شادابی و صفای خود را مدیون محبت و دوستی است. وقتی به کسی علاقه و محبت داریم، چه پدر و مادرمان باشد، چه برادر و خواهرمان، چه فرزندانمان، چه استادمان، چه شاگردمان، چه هر انسان دیگری که به دلیل داشتن فضیلتی و برخورداری از عملکردی شایسته و تحسین برانگیز، محبوب ما شده و در خانه دلمان جای گرفته است، این دوست داشتن و ارادت و عشق را بر زبان آوریم و در دل نگه نداریم.

ابراز دوستی و اظهار علاقه، خود ما را هم مورد علاقه و محبت دیگران قرار می‌دهد. معاشرت گرم و محبت‌آمیز با دیگران، هنری است شایسته که باید کوشید این ادب اجتماعی را فرا گرفت و به کار بست.

منبع: اخلاق معاشرت، جواد محدثی

محمدی _گروه دین و اندیشه تبیان

--------------------------------------------------------------------------------

1) سوره مائده، آیه 54.

2) سفینة‌البحار (چاپ اسوه)، ج 2، ص 17.

3) باب استحباب «اخبار الاخ فی الله یحبه له و ان القلب یهدی الی القلب». (بحارالانوار، طبع‌بیروت، ج 71، ص 181.

4) همان، ص 181.

5) همان.

6) همان، ص 182.

7) همان.

8) وسائل‌الشیعه (آل‌البیت)، ج 20، ص 24.

9) همان، ج 21، ص 483.

10) میزان الحکمه، ج 10، ص 699.

11) همان، ص 100.

12) تربیت کودک در جهان امروز، احمد بهشتی، (چاپ جدید)، ص 136.