بسياري از ما وقتي انتقادي مي شنويم، حالتي تدافعي به خود گرفته و رنجيده يا عصباني مي شويم، بنابراين انتقاد را پديده اي نامطلوب تلقي مي کنيم، حال آن که اين گونه نيست. ما براي اين که بتوانيم بين انتقاد مخرب و مفيد، تفاوت قائل شويم و هم چنين قادر شويم با انتقاد کنار بياييم، بايد بتوانيم خودمان را به درستي ارزيابي کنيم. به اين معني که در مورد عقايد، افکار، اعمال احساسات خود، آگاهي و صراحت داشته باشيم.
ما نيازمنديم براي سنجش خود، ملاک هايي داشته باشيم زيرا در غير اين صورت، انتقاد ديگران را به سادگي مي پذيريم. براي مثال، اگر همواره به شما گفته شود که کند کار مي کنيد. حتي اگر بدانيد سرعت کار کردن شما مناسب است، کم کم آن را باور خواهيد کرد و اگر عزت نفس کافي نداشته باشيد که خود را به طور دقيق ارزيابي کنيد، آن گاه در مورد رفتارهاي خود، شروع به معذرت خواهي نموده يا احساس گناه مي کنيد.
ما براي اين که بتوانيم بين انتقاد مخرب و مفيد، تفاوت قائل شويم و هم چنين قادر شويم با انتقاد کنار بياييم، بايد بتوانيم خودمان را به درستي ارزيابي کنيم
به دليل اشباع شدن از پيامهاي انتقادي ملاک هاي سنجشي که براي خود به کار مي بريم، بيش تر وقت ها ما را حمايت نمي کنند. ما فقط آمادگي زيادي خواهيم داشت که باور کنيم بد هستيم. اين، يکي از دلايلي ست که برخورد با خشم را براي افراد، مشکل مي سازد، يعني اگر کسي از آنان خشمگين شود، احساس خطاکاري، سرخوردگي و صدمه مي کنند.
چرا مردم انتقاد مي کنند؟
اين که به چه دليل طرف مقابل، فلان حرف را مي زند يا فلان کار را انجام مي دهد، به شما کمک مي کند تا با انتقاد، کنار بياييد. ممکن است فردي از شما به خاطر مسأله اي انتقاد کند که خودش نيز درگير آن است اما نمي خواهد آن را بپذيرد، بنابراين انتقاد، بيش تر به رفتار خود او بر مي گردد تا شما.
ممکن است کسي از شما انتقاد سازنده اي کند، به اين دليل که به شما اهميت مي دهد و مي خواهد شما رشد کنيد و يا مي خواهد با شما رابطه اي صريح و صادقانه داشته باشد. شايد هم وظيفه حرفه اي او اين گونه ايجاب مي کند.
البته ممکن است مردم به دليل انتقام، از شما انتقاد کنند يا شايد بنا به دلايلي، به شما حسادت ورزند، در هر حال، شما مي توانيد به آرامي به انتقاد گوش دهيد.
روش هاي کنار آمدن با انتقاد
براي مقابله با نجواي انتقاد در ذهن تان، بهتر است تا حدودي خودتان را تأييد کنيد. اين تأييدات بايد بر آن چه که هستيد، مبتني باشد نه بر يکي از رفتارهاي خاص تان. با ارزش بودن، تنها به اين معني نيست که به طرز خاصي عمل کنيد، بلکه کافي است فقط خودتان باشيد. اين انتقادها موجب مي شود که در زمينه هاي مختلف زندگي تان، پيشرفت بيشتري کنيد چرا که نشان مي دهد به آن خوبي که بايد باشيد، نيستيد. در اين جا نمونه اي از اين گونه تأييدات را ارائه مي کنيم:
وضعم را به همان صورت که هستم، مي پسندم.
بيشترين تلاشم را مي کنم. گاهي موفق مي شوم وگاهي نمي شوم.
انتقاد ممکن است مفيد يا غيرمفيد، معتبر يا نامعتبر باشد. اين بستگي به ما دارد که چه قدر بخواهيم به يک انتقاد خاص، توجه کنيم. به هر حال بسياري از ما تمايل داريم به عقايد ديگران، بيش از عقايد خودمان ارزش دهيم، به خصوص اگر عزت نفس مان پايين باشد. بايد توجه داشته باشيم که عقايد مردم، مربوط به خودشان است و ممکن است طرح عقايدشان، بيش تر در مورد خود آن افراد، به ما اطلاعات دهد تا ما. لذا ما بايد ياد بگيريم عقايد ديگران را زياد شخصي تلقي نکنيم.
اگر خود را به شيوه منفي ارزيابي نماييد، در معرض اين خطر قرار داريد که انتقاد ديگران را جدي تر از حد لازم، تلقي کنيد
اگر فکر مي کنيد انتقادي که به شما وارد شده، صحيح است، بايد حرف کسي را که از شما انتقاد کرده، تأييد نماييد اما بيش از حد عذرخواهي نکنيد و به اصطلاح، خودتان را دست کم نگيريد. اگر خود را به شيوه منفي ارزيابي نماييد، در معرض اين خطر قرار داريد که انتقاد ديگران را جدي تر از حد لازم، تلقي کنيد. البته ممکن است در شرايط خاص و در مورد برخي منتقدان، مناسب باشد که از آنان بپرسيد چرا آن انتقاد را مطرح مي کنند؟ بدين صورت، ممکن است چيزي در مورد خودتان ياد بگيريد. به ياد داشته باشيد که وقتي از شما انتقاد مي شود، يک دفعه ناراحت نشويد. با گفتن عباراتي که خودتان را تحقير مي کند، از انتقادها بيش تر استقبال نکنيد چرا که باعث مي شود ديگران نيز با اين خود تحقيري شما، موافقت نمايند.
نحوه انتقاد
- به هنگام انتقاد کردن، به رفتار، برچسب بزنيد نه به فرد. براي نمونه به جاي اين که بگوييد: «تو واقعاً تنبلي!» بگوييد: «وقتي سهمت را در کارهاي خانه انجام نمي دهي، واقعاً عصباني مي شوم.»
- انتقاد را با اندکي تحسين، همراه کنيد. به طور مثال بگوييد: «من هميشه شما را به خاطر رعايت حق تقدم ديگران، تحسين مي کنم اما انتظار دارم براي اين کاري که پيش رو داريد، بيش تر وقت بگذاريد.
- در صورت امکان، پيشنهادهاي سازنده اي مطرح کنيد تا طرف مقابل تان، بتواند رفتارش را در آن راستا تغيير دهد. براي مثال نگوييد: «بيش تر ملاحظه من را بکن.» در عوض بگوييد: «لطفاً هر وقت قرار است دير بيايي، از قبل به من خبر بده.»
- به ياد داشته باشيد که اگر از شخصي انتقاد مي کنيد، اين امر، تا انتقاد از خود شما، فقط يک گام فاصله دارد زيرا از اين به بعد، به خصوص در اين مورد خاص، در معرض انتقاد قرار خواهيد گرفت.
- به هر حال هر چه بيش تر از ديگران انتقاد کنيد، تمايل بيش تري نيز به انتقاد از خودتان به وجود مي آيد و شانس کم تري خواهيد داشت که انتقاد منفي ديگران را از خودتان به طور دقيق ارزيابي نماييد.