در اين جا سخن از مهمترين عامل تعادل در خانواده يعني، مسرت زندگي و خوشرويي است که گويي تمام جنبه هاي حيات انساني را در خود متبلور مي کند. از ويژگي هاي برجسته پيامبران الهي و اولياي بزرگ پروردگار، خوش خلقي و گشاده رويي با مردم و اطرافيان ذکر شده است و شخصيت رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ در ميان همه آنان از حيث نرمي اخلاق و خوشرويي و نفوذ در انسان ها، ممتاز است.[1]

در روابط متقابل زن و مرد، لحظه ها، سرشار از بيم و اميد است. زماني مي توان زندگي را قرين شادکامي ساخت که در چهره زوجين، نشانه هايي که بيشتر حاکي از اميد هاي آينده هستند تا بيم و نگراني، مشاهده گردد.

در برخورد دو شخصيت، آن چه ابتدا تأثير گذار است، ظاهر شاد و با نشاط آنها است، فروغ زندگي است که از چشمانشان ساطع مي شود. به ويژه زماني که اين دو، زوج جوان آرزومندي باشند که از دريچه روابط امروز، فردايي روشن و پراميد را در ذهن خود به تصوير مي کشند.

ديدگاه امام علي ـ عليه السلام

از نگاه نافذ امام علي ـ عليه السلام ـ مومن کسي است که علي رغم قلبي غمگين، چهره اي پرنشاط دارد و اين بهترين ميزان و ضابطه براي ارزيابي لياقت زن يا شوهر در زندگي مشترک است. براي تعادل در زندگي، بايد چون چشمه از درون جوشيد و خرمي و زيبايي آفريد و به ديگران مسرت حيات، عرضه نمود. بايد دستي از آستين همت بيرون آورد و گرد و غبار افسردگي را از چهره ها (به ويژه همسر) زدود و گل لبخند را بر لبان آنان، روياند.

عواطف مسري است

روابط اجتماعي، مشحون از تبادلات روحي و عاطفي ميان انسان هاست. بايد بپذيريم که در خلأ زندگي نمي کنيم و ناگزير از زندگي در جمع هستيم. هر نوع حالت روحي ما اعم از شادي و غم، خواه ناخواه تأثيرات فوري و مشخصي بر اطرافيان ما بر جاي مي گذارد. از اين رو، انتخاب نوع تأثير بر ديگران، بر عهده خود ماست. اين که علاقه مند باشيم بر ديگران تأثير مثبتي بر جاي گذاريم يا خاطره نامطلوبي از ما در ذهن داشته باشند، بستگي به نوع گزينش ما دارد. همه ما عباراتي نظير: «افسرده دل، افسرده کند انجمني را» و يا «مستمع صاحب سخن را بر سر ذوق آورد» را به کرات شنيده ايم؛ اين ها و نظاير آن، در برگيرنده واقعيت غير قابل انکاري است که ديگران از ما روحيه مي گيرند و يا روحيه خود را مي بازند. هر نوع عاطفي اعم از شادکامي و يا تلخ کامي ما در همسر، اثر تعيين کننده و مشخصي بر جاي مي گذارد. ما، خود نيز از تأثيرات مسلم و انکار ناپذير روحيه همسرمان برکنار نيستيم. روحيات زن و شوهر به مثابه ظروف مرتبط به هم عمل مي کنند.

چند توصيه تربيتي

1. شادکامي، يک احساس دروني با منشأ باطني است و آثار بيروني هم دارد که تا قلباً خود را آماده خوش رفتاري و خوشرويي نکنيم، در رفتارمان تجلي نخواهد کرد.

2. هر يک از زن و مرد، در شادکامي زندگي، نقش بر جسته اي دارند. ولي مرد به لحاظ مديريت خانواده، در اين زمينه مسئوليت سنگين تري دارد. همه اعضاي خانواده، به او تکيه مي زنند. لذا مرد شاد کام، خانواده شاد کام خواهد داشت.

3. خود را بايد عليه بي حالي روحي و بي حوصلگي حفظ کنيد و سهم خود را در شادکامي زندگي و خانواده ارتقا دهيد. هرگز اجازه ندهيد افکار منفي و يأس آلود، چون موريانه ها، ريشه هاي مسرت و شادکامي زندگي تان را از بين ببرند و بر شما مسلط شوند.

4. معيار هاي شخصي خود را در زمينه سود و ضرر، بازبيني کنيم. شادکامي، عمدتاً به ادراک صحيح واقعيت، بستگي دارد. هميشه، به دست آوردن چيزي سود و از دست دادن چيزي ضرر نخواهد بود. آن چيزهايي را که به دست آوردنش ممکن است نظير مال و منال، براي فقدانش متأسف نشويد.[2] و آن چيزهايي که نصيبتان مي شود، شما را خيلي خوشحال ننمايد.[3] معيار هاي سنجش سود و ضرر را از اين گونه امور بالاتر ببريد و از زاويه ديگري آن ها را ببينيد. در چنين صورتي، تعادلتان برهم نمي ريزد و در خود در برابر مسايل زندگي، نيروي مقاومت بيشتري احساس خواهيد نمود.

5. از احساس نفرت و انزجار نسبت به خودتان فاصله بگيريد. اگر در گذشته زندگي مطابق دلخواهتان نبوده، آينده را فداي گذشته نکنيد. مي توان با بهتر زندگي کردن و برخورد مثبت و عقلاني از رنج هاي زياد کاست. اگر با خودتان کمي مهربان و واقع بين باشيد، شادکامي زندگي را بهتر احساس خواهيد نمود.

6. خود را آماده کسب تجربه از ديگران نظير اطرافيان و همسرتان نماييد. تجارب تلخ و نامطبوع ديگران، شما را متوجه ارزش هاي موجود زندگي تان و قدرداني از آن ها و در نتيجه شادکامي بيشتر خواهد نمود.
تجارب مطبوع ديگران، نيز قابل انتقال به زندگي شخصي ما خواهد بود و بر نشاط و شادابي زندگي خواهد افزود.

7. توجه به جهان بيرون از خويشتن، راهي براي فرار از تلخ کامي و زانوي غم در بغل گرفتن است. غم خوردن يک عاطفه انساني است.[4] براي رهايي از آن بايد با تغييرات و فراز و نشيب ها، خويشتن را تطبيق دهيم.
بايد اين واقعيت را بپذيريم که همه آن چه را که موجب نگراني ما مي شود، هرگز رخ نمي دهد و آن بخشي که واقع مي شود، نيز غير قابل اجتناب است.

8. به جاي عيب جويي نسبت به هم عيب پوش باشيد و از شيوه هاي صحيح انتقاد براي تغيير و اصلاح رفتار کمک بگيريد.

--------------------------------------------------------------------------------
[1]. فبما رحمه من الله لنت لهم و لو کنت فظا غليط القلب لانفضوا من حولک. (سوره آل عمران، آيه 159).
[2]. لکيلا تأسوا علي مافاتکم و لا تفرحوا بما اتاکم... (سوره الحديد، قسمتي از آيه 23).
[3]. لکيلا تأسوا علي مافاتکم و لا تفرحوا بما اتاکم... (سوره الحديد، قسمتي از آيه 23).
[4]. روانکاوي عمومي: کاپريز، ترجمه مشفق همداني، ص 338.
محمد رضا شرفي