اشاره
پايان دوران کودکي، آغاز دوره جديدي است که هر انساني بايد آن را سپري کند. به اعتقاد کارشناسان و روان‏شناسان، اين دوره که موسوم به دوران نوجواني است، حادترين، حساس‌ترین و بحرانی‌ترین دوران زندگي هر انساني است که لاجرم بايد از اين گردباد شديد عبور کند. اين گردباد چنان همه وجود نوجوان را دست‏خوش تغيير مي‏کند که او را دچار بحران هويت، تحير و سرگشتگي مي‏کند. چنين فردي با ورود به اين مرحله هرگز آرام ندارد، همواره در حال جنب‏ و جوش و التهاب است. بر موجي سوار است که هر لحظه انتظار رسيدن به ساحل نجات را دارد. بي‏قرار است و به هر سو مي‏زند تا خود را به ساحل برساند.
در واقع، نوجوان همان کودک 10 يا 11 ساله ديروزي و آرامي است که بی‌چون و چرا، دستورات و اوامر بزرگ‏تر از خود را در خانه می‌پذیرفت. اما با ورود به اين دوره و تنها به فاصله مدت زمان کوتاهي، به يک باره تغيير مشي داد، و برخلاف انتظار به همه کس و همه چيز نه مي‏گويد، نه تنها همان کودک سر به راه ديروز نيست، بلکه کاملاً فردي ماجراجو و پرخاشگر است. چهره او به ناگاه عوض مي‏شود، لحن گفتارش تغيير مي‏کند، رنگ پوست و لهجه، رفتار و مشي او به گونه‌ای ديگر مي‏شود و اين همان چيزي است که والدين را شدیداً نگران کرده و موجبات تشويق خاطر آنان را فراهم مي‏آورد.
بنابراين، آشنايي با مسائل و مشکلات نوجوانان و جوانان و بيش از هر چیز آشنايي با شيوه برخورد با آنان، ابتدایی‌ترین و ضروري‏ترين نياز و ابزار براي کساني است که به نحوي با نوجوانان برخورد مي‏کنند. زيرا هرگونه ناآشنايي و غفلت از اين گونه مسائل بيش از بيش موجبات تشديد مشکلات آنان را فراهم می‌آورد. اما بيش از هر چيز توجه به چند نکته ضروري است:
 
1. اصولاً فصل نوجواني و جواني، فصل معماوار، پيچيده و کوران دگرگون شونده و دگرگون‏ ساز و تغيير و تحول است. در اين مرحله، گويا آدمي (کودک) مي‏ميرد و انسان ديگر (نوجوان و جوان) زنده می‌شود. اساساً، نوجوان، کودک ديروز و يا کودک بزرگ‏ شده امروز و جوان نيز همان نوجوان ديروزي نيست، بلکه انساني از نوع ديگر است. لذاست، که در برخورد با چنين انساني، بايد شيوه برخورد نيز نسبت ‏به، مقطع کودکي و... تغيير يابد.
 

2. سر معماوارگي و ابهام و پيچيدگي دوره نوجواني و جواني تنوع و گونا‏گوني مؤلفه‌های شناسا و ناشناسا، شناخته شده و ناشناخته‌ای است که هويت نوجوان و جوان را شکل مي‏دهد. هويت نوجوان و جوان امروزي، تحت تأثیر بسياري از عوامل شناخته و ناشناخته دروني و بيروني از جمله محيط، جامعه، خانواده، وراثت، مليت، نژاد، طبقه اجتماعي ،زيست‏ بوم، فرهنگ ملي و محلي و جهاني، ميزان و تحصيلات، نوع تخصص، شغل، نوع گرايش سياسي و... است. از اين‏رو، در شناخت هويت و مقتضيات و مسائل و مشکلات يک نوجوان و جوان و پاسخ بدان و اساساً در برخورد با آنان بايد شیوه‌ای متفاوت برگزيد. يعني نوع برخورد با يک کودک، نوجوان و جوان بايد ماهیتاً متفاوت باشد و نمي‏توان در هر سه مقطع به يک شيوه با آنان برخورد کرد، در واقع برخورد با هر مقطع روان‏شناسي خاص خود را می‌طلبد.

الف. اعتمادسازي و جلب اعتماد از ابتدایی‌ترین ابزار يک مربي و يک مبلغ و يک پدر و مادر فهيم و فرهیخته‌ای است که براي درک فرزند نوجوان و جوان خويش به کار مي‏گيرند. در واقع، جلب اعتماد، پذيرش و مقبوليت فرد توسط مخاطب است. جوان و نوجوان بايد ما را بپذيرند و تا زماني که ما را به ديده قبول ننگرند و احساس نکنند که ما آن‏ها را درک مي‏کنيم، چيزي از ما نمي‏پذيرند.

ب. فاصله ‏زدايي و تفاوت‏ زدايي، از ديگر مکانیسم‌های روان‏شناختي برخورد با نوجوانان و جوانان است. فاصله‏ زدايي به معني زدودن و کاستن فاصله‌ها و احساس همدلي و هم احساس شدن با مخاطب و القاي قرابت و شباهت‏ خود با مخاطب است. در حقيقت‏ با اين کار، جوان و نوجوان احساس مي‏کند نه تنها بين او، طرف مقابل هيچ فاصله و شکاف طبقاتي وجود ندارد که رابطه‌ای کاملاً صميمي و همدلانه وجود دارد.

1 . رعايت جاذبه‌های صوري: در برخورد با نوجوانان و جوانان، به‌ویژه کساني که از موضع يک مربي و يا مبلغ برخورد مي‏کنند، بايد جاذبه‌های صوري از جمله رعايت روان‏شناسي برخورد، رعايت نوع رنگ پوشاک و به‌کارگیری رنگ‏هاي شاد و دل‌نشین را مراعات نمود . طبيعي است کساني که از موضع يک مربي و معلم در برخورد با مخاطب از نوع پوشش باوقار، سنگين، پاکيزه، داراي رنگ جذاب و شاد استفاده مي‏کنند، به‌مراتب تأثیرگذارتر از افرادي هستند که از پوشش مناسب و يا از نوع رنگ شاد استفاده نمي‏کنند .