كاربرد اصطلاح افت تحصيلي يا اتلاف در آموزش و پرورش، از زبان اقتصاددانان گرفته شده و آموزش و پرورش را به صنعتي تشبيه ميكند كه بخشي از سرمايه و مواد اوليه را كه بايد به محصول نهايي تبديل ميشد، تلف كرده و نتيجه مطلوب و مورد انتظار را به بار نياورده است. البته كاربرد اصطلاح قصور و واماندگي در تحصيل مطلوبتر است.
وقتي صحبت از افت تحصيلي ميشود، منظور تكرار پايه تحصيلي در يك دوره و ترك تحصيل پيش از پايان دوره است. به عبارت ديگر افت تحصيلي شامل جنبه هاي مختلف شكست تحصيلي، چون غيبت مطلق از مدرسه، ترك تحصيل قبل از موعد مقرر، تكرار پايه تحصيلي، نسبت ميان سال هاي تحصيلي دانش آموز و سال هاي مقرر آموزش و كيفيت نازل تحصيلات ميشود.
منظور از افت تحصيلي كاهش عملكرد تحصيلي و درسي دانش آموز از سطح رضايت بخش و سطح نامطلوب است. افت تحصيلي يعني دانشآموز در هنگام تحصيل بعد از يك دوره موفقيت تحصيلي يا متوسط، به تدريج ظرفيت يادگيري او كاهش يافته و يا تكرار پايه تحصيلي داشته باشد. به طور كلي نمرات او نسبت به ماه قبل يا سال هاي قبل سير نزولي محسوس از خود نشان ميدهد.
افت تحصيلي به عنوان شاخص اتلاف آموزشي، از نظر مفهوم عام به هرگونه ضعف در سوادآموزي و يا وجود بي سوادي گفته ميشود اما از نظر مفهوم خاص عبارت از محقق نشدن انتظارات آموزشي و شكست در اهداف آموزشي است.
مباني روانشناختي
شرايط اجتماعي و اقتصادي:
كودكاني كه والدين آنها از قدرت اقتصادي و اجتماعي پايينتري برخوردارند و خانواده هاي آنها با محروميت هاي اقتصادي مواجه مي باشند، افت تحصيلي بيشتري دارند.
شرايط آموزشي و امكانات مطلوب تحصيلي:
در صورتي كه از حواس مختلف انسان براي اندازه گيري استفاده شود، مسلماً يادگيري راحتتر و عميقتر صورت ميگيرد و شرايط و امكانات آموزشي به تحقق اين امر كمك شاياني ميكند. نبود امكانات مطلوب تحصيلي و شرايط آموزشي معمولاً عواملي هستند كه در ايجاد افت تحصيلي مؤثرند.
شرايط فيزيولوژيك ياد گيرنده:
معمولاً شرايط فيزيولوژيك دانش آموزان در مدارس ما مورد غفلت قرار ميگيرند.
بعضيها دچار ضعف شنوايي هستند و بعضي ضعف بينايي دارند. مسأله ديگر گرسنگي كودكان است. تحقيقات نشان داده است دانش آموزاني كه از تغذيه مناسب برخوردارند، كمتر دچار افت تحصيلي ميشوند.
شرايط رواني و حركتي:
مانند دانش آموزاني كه مبتلا به صرع هستند يا دانش آموزاني كه دچار لكنت زبانند نميتوانند افكار خود را بازگو كنند. دائماً در فشار رواني، اضطراب و تنش هستند.
سازش نايافتگي رفتاري:
كودكاني كه به ناسازگاري عاطفي مبتلا هستند، از نظر رفتاري با محيط سازش ندارند و از يك تعامل بين فردي به نحو مطلوب برخوردار نيستند. اين كودكان در مدارس چون سازگاري با خود و محيط ندارند، افت تحصيلي بيشتري دارند.
شرايط عاطفي و رواني:
امروزه روانشناسان معتقدند نبايد صرفاً به دنبال سنجش هوش كودكان بود بلكه، بايد ظرفيت يادگيري آنها را به دست آورد، زيرا همواره ظرفيت يادگيري بچه ها بسيار بيشتر از آن است كه مي آموزند.
عمده ترين دلائل افت تحصيلي
1 - عوامل فردي: شامل هوش، توجه و دقت، انگيزه و هيجانات و آشفتگي هاي عاطفي و نارسايي هاي جسمي.
2 - عوامل خانوادگي: شامل روابط خانوادگي، فقر مالي و اقتصادي، فقر فرهنگي والدين.
3 - علل آموزشي مدرسه: شامل شيوه تدريس معلم، برنامه درسي مدرسه، پيش داوري معلم، شرايط فيزيكي كلاس و ارزيابي هاي نادرست معلمان از عملكرد دانش آموزان.
راهكارها
افت تحصيلي موضوعي غيرقابل حل نيست. اما حل آن هم يكباره و ناگهاني و با شيوه هاي آني ميسر نيست. براي مقابله با اين پديده، به برنامه ريزي هاي درازمدت و زيربنايي نياز است كه براساس واقعيت هاي اجتماعي باشند و ضمانت اجرايي به عنوان يكي از اصول برنامه ريزي آموزشي را داشته باشند.
الف) برنامه هاي دراز مدت يا بنيادي: اين برنامه ها تدابير زيربنايي است كه يك سياست كلي را در نظام آموزشي ميطلبد. برخي از جزئيات اين روش ها عبارتند از:
تجديدنظر در نظام ارزشيابي.
كاهش تعداد دانش آموزان هر كلاس.
ارزيابي هوشي دانش آموزان قبل از دبستان.
فراهم كردن امكانات آموزش و پرورش.
ب) برنامه هاي كوتاه مدت: جزئيات اين برنامه ها به شرح زير است:
تهيه به موقع كتاب هاي درسي و فراهم آوردن وسايل كمك آموزشي.
همكاري نزديك اوليا، مدرسه و والدين.
ارزيابي عملكرد معلمان و تشويق معلمان كارآمد.
تقويت انگيزه هاي دروني دانش آموزان.
خسارت ها
1 - هزينه هاي تحميل شده به دولت كه شامل:
الف) اتلاف هزينه هاي جاري اداره مؤسسات آموزشي توسط دولت.
ب) اتلاف سرمايه گذاريهاي ثابت براي ساخت و تجهيز فضاهاي آموزشي و پرورشي.
2 - هزينه هاي تحميل شده بر خانواده شامل:
الف: اتلاف هزينه هاي مستقيم خانواده مثل پرداخت حق ثبت نام و هزينه لوازم التحرير.
ب: اتلاف هزينه هاي حمل و نقل. ارتباطات براي رفت و آمد دانش آموزان به مدرسه.
3 - خسارت هاي وارده به دانش آموزان شكست خورده شامل:
الف) هزينه فرصت از دست رفته بر اثر ديرتر راه يافتن به بازار كار.
ب) خسارت هاي ديگري كه بر فرد وارد ميشود مثل هزينه واقعي سرخوردگي، احساس حقارت و بي كفايتي و خودپنداري منفي.
نتيجه گيري
افت تحصيلي به عنوان قديميترين و بحث انگيزترين مسأله آموزش و پرورش ايران در دهه هاي اخير بوده است كه فاصله ميان وضعيت علمي موجود فراگيران با وضعيت مورد انتظار آنها از حد معقول و مقبول آن فراتر رفته است و منجر به خسارت هاي اقتصادي، رواني و اجتماعي شده است.
تحقيقات انجام شده نشان ميدهد در كشور ما شكست تحصيلي زياد و پرحجم بوده و از همان سال اول ابتدايي گريبانگير برخي از دانش آموزان ميشود. تحليل هاي آماري نشان ميدهند كه اين پديده در ايران نيز همانند ساير جوامع گزينشي بوده و همه طبقات به يك نسبت با آن مواجه نيستند.
اين امر در مناطق محروم و روستايي و در ميان حاشيه نشينان شهر ما بسيار عميقتر است.
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید