پيامبر گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ که افضل انبياء و اوصياي طاهرينش که سيد اوصياء و دين مبين اسلام که جامعترين و کاملترين اديان است، بهترين مربي، الگو و برنامه براي تحقق يک زندگي خوب، سالم و لذت بخش با روابط اجتماعي ايده آل، مسالمت آميز و با صفا است. مطالعه فرمايشات و سيره عملي آن بزرگواران در زندگي فردي و اجتماعي و عمل کردن به دستورات آنان تضمين کننده سعادت دنيوي و اخروي است.

در حديثي پيامبر گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ وظايف مسلمين نسبت به يکديگر را بيان مي کند. و مي فرمايد: مسلمانان بر برادر مسلمانش سي حق دارد که جز با اداي آنها يا گذشت از سوي او اين حقوق بر گردنش برداشته نمي شود. اين حقوق در رابطه با بستگان و دوستان در درجه اول قرار مي گيرد:

اين 30 حق اگر در عمل اجرا شود همان زندگي مسالمت آميز با نشاط و مهر آميز را به انسان ها هديه مي کند.

1. بخشودن لغزش: اگر انسان اين نکته را به ياد داشته باشد که دوست، فاميل و ... نه فرشته است نه پيامبر بلکه بشري است که گاهي هم خطا مي کند درست مانند خود او، در گذشتن از خطاي او بسيار آسان مي شود و بعد از عفو و گذشت از چنان لذتي برخوردار مي شود که هيچ گاه آن را با آتش انتقام و کينه عوض نخواهد کرد.

2. زدودن اشک: امام رضا ـ عليه السلام ـ فرمودند: هر کسي گره اي از کار مؤمني بگشايد، خدا روز قيامت گره از دلش بگشايد.

3. عيب پوشي: امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: هر که عيبي را از مؤمني بپوشاند که از آن بيم دارد، خدا 70 عيب از عيب هاي دنيا و آخرتش را بپوشاند.

4. تحمل خطا: مؤمن بايد چنان دريا دل و صبور باشد که خطاهاي برادرانش را به تمامي در خود جاي دهد.

5. جلوگيري از غيبت: امام علي ـ عليه السلام ـ نيز مي فرمايند: دوست، دوست نيست مگر آن که برادرش را در سه مورد حفظ کند: در هنگام مصيبت و گرفتاري، در غيبت و در وفات. وظيفه انسان اين است که غيبت کننده را نهي کند؛ اگر نصيحت او مؤثر واقع نشد، مجلس غيبت را ترک کند اگر کسي براي غيبت هاي خود شنونده اي نيابد هرگز زبان به غيبت نمي گشايد. آري بدين ترتيب انسان با جلوگيري از غيبت، ارکان و پايه هاي برادري را در جامعه محکم کرده است.

6. پذيرفتن پوزش: پوزش پذيري از نشانه هاي بزرگواري و انسانيت است.

7. نصيحت کردن: امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: نصيحت، محبت به بار مي آورد. البته در نصيحت کردن بايد زمان، مکان، شرايط روحي خود و شنونده، زبان نرم و شيرين و دلسوزانه بودن و... رعايت شود.

8. نگاه داشتن دوستي: دوست، گوهري ارزشمند است که بايد او را حفظ کرد و حفظ دوست از طريق پيوستگي با او و پاک گردانيدن روابط خود با وي از هر گونه شائبه ميسر است.

9. رعايت عهد و پيمان

10. عيادت بيمار

11. حاضر شدن بر جنازه: اين حق، بيانگر احترام عميقي است که اسلام بر مؤمن قائل شده است و اساساً تشييع جنازه، خود براي مؤمنان يک مدرسه است زيرا چه بسا انسانهايي که پيکر آن ها مردم را به صلاح و انجام اعمال نيک واداشته است.

12. پذيرفتن دعوت: پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ، که الگوي ما است، دعوت بردگان را مي پذيرفت و مي فرمود: حتي اگر به پاچه گوسفندي دعوت شوم مي پذيرم.

13. پذيرفتن هديه: پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايد: به يکديگر هديه بدهيد تا محبت شما زياد شود.

14. جبران نيکي

15. سپاسگزاري از خداوند براي نعمتي که به دوست مي رسد.

16. ياري رساندن: امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: کسي که بتواند برادرش را ياري رساند اما او را خوار رها کند خداوند او را خوار رها مي کند.

17. مراقبت از خانواده دوست: بسيار پيش مي آيد دوستان و برادران به سفر مي روند يا مشکلي برايشان پيش مي آيد و خانواده خويش را تنها مي گذارند و اين خانواده ها به کمک هايي احتياج دارند در چنين شرايطي بايد نيازهاي آنان را برآورده کنيم.

18. برآوردن نياز دوست

19. کوشيدن براي رفع مشکلات ديگران

20. عطسه دوست را با دعا پاسخ گفتن: اگر در مجلسي بودي و يکي از دوستانت عطسه کرد بايد او را مورد مهر و نوازش قرار دهي با گفتن جمله يرحَمُک الله دعايش کني.

21. راهنمايي کردن مؤمن

22. پاسخ گفتن به سلام: امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمودند: هرگاه کسي سلام مي کند بلند سلام کند و نگويد سلام کردم اما پاسخ ندادند، شايد نشنيده باشند، جواب سلام را نيز بايد بلند گفت تا آن مسلمان سلام کننده نگويد: پاسخ سلام مرا نگفتند.

23. تشويق دوست در هنگام سخن گفتن: اگر دوست سخني گفت دوستان شنونده وظيفه دارند که با جمله هايي مانند احسنت، آفرين و... و عباراتي از اين قبيل او را تشويق کنند؛ زيرا تشويق بر سخن نيکو مطلوب و محبوب خداوند است.

24. و 25. دوستي با دوستان مؤمن و دشمني نورزيدن با دوستان او: امام علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: دوستان تو سه گروهند؛ دوست تو، دوست تو و دشمن دشمن تو و دشمنانت نيز سه گروهند: دشمن تو، دوست دشمن تو و دشمن دوست تو.

26. ياري رساندن برادر ديني، ستمگر باشد يا ستمديده: اگر دوست تو به ستم آلوده باشد ياري اش کن تا از ستم خويش دست بردارد و اگر مورد ظلم و ستم واقع شد او را بر گرفتن حقش کمک و ياري برسان.

27. تسليم نکردن او: نبايد دوست و مؤمن را طعمه دشمن ساخت و در هنگام خطر تنهايش گذاشت.

28. وانهادن او: امام علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: بدترين برادران آن است که برادر خويش را خوار و درمانده رها کند.

29 و 30. آن چه براي خود مي خواهي براي ديگري نيز بخواه ـ آنچه براي خود نمي پسندي بر ديگري نيز نپسند.