انواع بيماري هاي غير واگير (غير مسري) مانند بيماري هاي قلبي و عروقي، فشار خون، سکته مغزي، حوادث، سرطان ها، زخم هاي اثني عشر، سنگ هاي صفراوي و کليوي، بيماري هاي رواني و عصبي از مهمترين علل ايجاد کننده تلفات در کشور ما محسوب مي شوند. حدود 38 درصد مرگ و مير در کشور ما ناشي از بيماري هاي عروق قلبي مي باشد. تشخيص اين گروه بيماري ها نسبت به بيماري هاي واگير مشکل تر است و اکثرا نياز به کادرهاي متخصص و وسايل آزمايشگاهي مي باشد.
عوامل بيماري زا در بيماري هاي غير واگير بسيارند. حتي عوامل بيماري زاي زنده که در ايجاد بيماري هاي واگير نقش دارند در بيماري هاي غير واگير از اهميت خاصي برخوردارند مانند بعضي از آنژين هاي چرکي که منجر به روماتيسم قلبي، مفصلي و امراض کليوي مي شوند و يا پيدايش نوزادان عليل و ناتوان در اثر ابتلا مادر به سرخجه و توکسوپلاسموز در حين بارداري.
ديگر عوامل بيماري زا عبارتند از: عوامل شيميايي (دخانيات، سموم)، عوامل فيزيکي (اشعه، انواع تصادفات)، عوامل رواني (استرس ها، نگراني ها، افسردگي ها)، عوال ژنتيکي (نقش گروه هاي خوني در پيدايش زخم يا سرطان معده، ديابت، عدم وجود نوعي آنزيم که منجر به سرطان ريه مي گردد.)

درمان بيماري غير واگير نيز اغلب طولاني و پرهزينه مي باشد و اغلب ايجاد ناتواني در فرد مي کند. توجه به برنامه هاي پيشگيري، بخصوص در مورد افراد در معرض خطر، بهترين راه کنترل اين نوع بيماري ها مي باشد.

مهمترين بيماري هاي غير واگير

درمان بيماري هاي عروق قلبي بسيار مشکل و پرخرج مي باشند و بدون شک بهترين راه، پيشگيري است. از سنين کودکي و نوجواني بايد عادات و رفتار هاي بهداشتي جايگزين عادات و شيوه هاي غلط زندگي گردد.

ـ توجه به بهداشت رواني و داشتن آرامش و روحيه اي آرام براي جاي پرخاشجويي و برتري طلبي و عصبيت.

کم خوني يک مشکل مهم بهداشتي در بسياري از کشور ها، بخصوص در کشور هاي فقير و در حال توسعه مي باشد. کم خوني انواع مختلفي دارد ولي همه مبتلايان از ناراحتي هاي مشترکي رنج مي برند. اين ناراحتي نتيجه کاهش نيروي اکسيژن رساني خون به بافت ها مي باشد. شدت ناراحتي ها بستگي به ميزان کم خوني و سرعت پيشرفت آن دارد. افراد کم خون زود خسته مي شوند. تنگي نفس، طپش قلب، سرگيجه، سردرد، احساس وزوز در گوش، پريدگي رنگ و بي اشتهايي و سوء هضم و تهوع از علائم ديگر کم خوني مي باشند.

بنابر اين با خوردن مواد غذايي مورد نياز بدن يعني استفاده از مواد غذايي حاوي آهن مانند گوشت، جگر، زرده تخم مرغ، سبزيجات برگ سبز، حبوبات و از ميوه ها انگور، هلو، زرد آلو و انواع ويتامين ها و شناسايي افراد حساس به باقلا، رعايت بهداشت فردي براي جلوگيري از ايجاد سم هاي ميکروبي و انگلي، مي توان از انواع کم خوني ها پيش گيري نمود. براي جلوگيري از کم خوني نوزادان متولد شده از مادران «RH منفي» بايد مادر در دوران بارداري تحت مراقبت باشد و نيز نوزاد او بايد تحت مراقبت کامل قرار گيرد.

بهترين راه پيشگيري، خود داري از ازدواج هاي فاميلي و انجام آزمايشات خون و مشاوره هاي ژنتيکي قبل از ازدواج مي باشد.

مهمترين منابع يد: نمک يد دار، ماهي هاي آب شور، ميگو داراي مقدار زيادي يد مي باشند. بعضي مواد غذايي مانند گل کلم، کلم دلمه اي، شلغم، بادام زميني ضد جذب يد هستند و موجب کمبود يد در بدن مي شوند.

براي تشخيص به موقع لازم است: سالي يکبار قند خون اندازه گيري شود بخصوص در مورد افرادي که بيماري قند در خانواده آن ها ديده شده است ـ مادراني که نوزاد درشت (4کيلو گرم يا بيشتر) بدنيا مي آورند بايد مورد مراقبت و آزمايش قرار گيرند ـ افرادي که زياد دچار دمل و کورک مي شوند و زخم آن ها دير بهبود مي يابد، نيز بايد مورد مراقبت قرار گيرند.

صرع بيماري است که بر اثر اختلال در فعاليت مغز بوجود مي آيد. اين بيماري تغييراتي در وضع ادراکي و فعاليت هاي حرکتي يا حسي بيمار پديد مي آورد. حمله هاي صرع بطور ناگهاني شروع شده و غلب زود خاتمه مي يابد. حمله هاي صرع متفاوت است. در صرع کوچک فرد مبتلا ممکن است فقط براي چند لحظه نسبت به محيط بي توجه باشد و حالت مات داشته باشد ولي در صرع بزرگ هوشياري به مدت طولاني از بين مي رود و ايجاد فعاليت هاي غير طبيعي مي کند. اين حملات غالباً با تشنج همراه است. بيمار هنگام تشنج ناگهان به زمين مي افتد و دچار انقباضات عضلاني شديد مي شود. در تشنجات ضايعه عصبي و مغزي هميشه وجود دارد. علت بيماري صرع واضح نيست. اغلب بيماران داراي ضايعات بزرگ يا کوچک مغزي و يا داراي اختلالات سوخت و ساز مغزي هستند.

در موقع حملات تشنجي بايد ترتيبي داده شود که از وارد آمدن ضربه و ضايعه به بيمار جلوگيري گردد. براي ممانعت از گاز گرفتن و زخمي کردن زبان بايد جسم نرم و مقاومي از گوشه دهان، بين دو رديف دندان هاي بيمار قرار داد. بطوري که راه هوا باز باشد. سر بيمار بايد به يک طرف خم شود که ترشحات حلق و دهان و مواد استفراغي به راحتي خارج گردند. يقه بيمار را باز کرده تا گردن آزاد و تنفس راحت گردد. در هنگام صرع دست و پاي شخص مصروع نبايد کنترل و نگه داشته شود. بيماران صرعي حتما بايد تحت نظر پزشک باشند و دارو مصرف نمايند.

1. تغذيه: تغذيه کودکان صرعي بايستي حتي المقدور طبيعي باشد و با غذاي ديگر افراد خانواده تفاوتي نداشته باشد. غذاهايي که حملات صرعي را تشديد کند يا صرع زا باشد وجود ندارد.

2. ورزش: حرکت بدني، بازي و ورزش از عوامل مهم نمو کودک است و کودک صرعي هم از اين حکم مستثني نيست. کودک در اثر ورزش و بازي بخود اطمينان پيدا کرده و هر قدر اعتماد به نفس او بيشتر شود براي درمان آماده تر است. اما براي او بعضي از محدوديت ها اجباري است مثلا طفل بايستي از ورزش هاي خسته کننده يا بازي هايي که در ارتفاعات انجام مي شود خود داري کند. اگر چه بروز حملات صرعي در حين شنا خيلي کم است ولي در موقع شنا هميشه بايد طوري تحت نظر باشد که هر ان او را بتوان نجات داد. شنا در رود خانه و دريا و همين طور دوچرخه سواري در شهر هاي بزرگ ممنوع است. دوچرخه سواري در خانه و جاهاي خلوت هنگامي آزاد است که کودک حداقل سه ماه دچار حملات صرعي نشده باشد.

3. واکسن: به افراد مبتلا به صرع واکسن دوگانه که حاوي واکسن کزاز و ديفتري است به جاي واکسن سه گانه (کزاز، سياه سرفه، ديفتري) تزريق مي گردد و مادران بايد در هنگام تزريق واکسن، صرعي بودن کودک را ياد آوري کنند.

4. تماشاي تلويزيون: چنان چه کودک نسبت به تلويزيون و نور متناوب حساس است نبايد تلويزيون تماشا کند و هم چنين توصيه مي شود که در روز هاي آفتابي از عينک دودي استفاده کند. براي جلوگيري از کمبود خواب که باعث حمله صرع مي گردد، تماشاي تلويزيون تا ساعت معيني حداکثر تا ساعت 8 بعد از ظهر مجاز شناخته مي شود. علاوه بر اين، محتواي برنامه نيز مهم است. صحنه هاي هيجان آور ممکن است در بيمار اثر کرده و ايجاد حمله صرع بنمايد.

ـ معلم را بايد در جريان بيماري کودک قرار داد.

علائم مسموميت بيشتر به صورت تهوع، استفراغ، خشکي دهان، درد شکم و اسهال، گيجي، اغماء، تشنج، تاري ديد، سرفه، دفع خلط، اختلال در تنفس و ضربان قلب، کاهش درجه حرارت، تب مي باشد.

راه هاي ورود سم به بدن

1. از راه دستگاه گوارش مثل مسموميت از طريق مصرف مواد غذايي فاسد و غير بهداشتي.

 2. از راه دستگاه تنفس مثل تنفس گاز هاي سمي.

 3. از راه پوست به وسيله تزريق و گزش حيوانات.

اين علائم عبارتند از: بي حالي، تب، شکم درد، اسهال، استفراغ، سرگيجه و شوک.

10 نکته براي ايمني غذا عبارتند از:

1. مواد غذايي را که از قبل آماده و بي خطر شده اند انتخاب کنيد.

2. غذا را کاملا بپزيد.

3. غذا را بلافاصله پس از پختن مصرف کنيد.

4. غذاي آماده را براي مصارف بعد با دقت نگهداري کنيد.

5. غذاي از قبل پخته شده را به حد کافي گرم کنيد.

6. تمام وسايل و سطوح آشپزخانه را با دقت و وسواس کامل پاکيزه کنيد.

7. غذا را از تماس با حشرات، جوندگان و ساير حيوانات دور نگه داريد.

8. از آب سالم استفاده کنيد.

9. دست ها را قبل از تماس با مواد غذايي بشوئيد.

10. در هنگام مسافرت نبايد در هر کجا و هر زمان مواد خوراکي تهيه و مصرف نمود. احتياطاً بايد تمام غذاهاي پخته نشده (به جز ميوه ها و سبزيهايي که مي توان پوست کند) و همچنين شير پاستوريزه نشده را آلوده بدانيم. بستني ممکن است از شير آلوده باشد و يخ نيز ممکن است از آب تصفيه نشده تهيه گرديده باشد، لذا مصرف همه آن ها خطر مسموميت دارد.

ـ اشعه افتاب و اشعه ايکس (X) و قرار گرفتن در معرض اشعه ناشي از انفجارات اتمي نيزخاصيت سرطان زايي دارند.

4. زمينه شخصي.

در مورد زمينه شخصي رعايت اصول بهداشت فردي، رواني، اجتماعي و بالا بردن سطح سلامتي احتمال پيدايش سرطان ها را کاهش مي دهد.

عوامل مؤثر براي پيشگيري از سرطان ها

ـ عدم تماس با مواد سرطان زا.

علائم هفت گانه زير ممکن است در بيماري هاي غير سرطاني هم پيدا شوند ولي بايد مهم تلقي شده و پيشگيري لازم انجام گيرد.

1. تغييرات در نظم و نحوه دفع مدفوع و يا ادرار.

2. هر زخم سطحي که بعد از ده روز خوب نمي شود.

3. هر نوع خونريزي و هر نوع ترشح از سوارخ هاي طبيعي بدن.

4. پيدايش هر توده اي در بدن بخصوص در پستان ها.

5. سوء هضم و اشکال در فرو بردن لقمه.

6. تغييرات واضح در شکل و رنگ خالي که قبلا وجود داشته است.

7. سرفه هاي مکرر و مزاحم و کلفت شدن صدا.

در هنگام بروز هر يک از علائم 7 گانه فوق هر چه زود تر بايد به پزشک مراجعه گردد.

واکسيناسيون کودک را در مقابل چندين بيماري خطرناک محافظت مي کند. احتمال سوء تغذيه، معلوليت و مرگ در کودکاني که واکسينه نشده اند بسيار است. کودکاني که واکسن دريافت کرده اند در مقابل بسياري از بيماري هاي مهلک مصون مي گردند. واکسن قدرت دفاعي بدن کودک را تقويت مي کند.