دوران نوجواني يکي از حساسترين دوره هاي زندگي انسان است که در آن يک دوره جهش رشد، تغييرات سريع هورموني، رفتاري و تکاملي رخ مي دهد و در نتيجه از نظر کمبودهاي غذايي و عاطفي دورهاي آسيب پذير محسوب ميشود.
سه دليل عمده براي اين آسيب پذيري وجود دارد:
1) روند سريع رشد و تکامل که ميزان نياز به مواد مغذي را افزايش ميدهد.
2) تغييرات شيوه زندگي و عادات غذايي نوجوانان که ميزان دريافت مواد مغذي آنان را تحت تاثير قرار ميدهد.
3) شرايطي مانند فعاليت هاي شديد ورزشي يا بي حرکتي هاي طولاني و ساير شرايط که سبب تغيير ميزان نياز آنان به مواد مغذي مي شود.
نيازهاي تغذيه اي نوجوانان:
چون در اين دوره رشد استخوان ها و ماهيچه ها در پسران بيش از دختران است، بنابراين نيازهاي غذايي آنان هم بيش از دختران خواهد بود. در اين زمان چگالي استخواني به سرعت افزايش مييابد و نياز بدن به املاح معدني به ويژه کلسيم و فسفر بيش از سال هاي قبل ميشود. حدود 25 درصد توده استخواني در دوره نوجواني تشکيل ميشود و حدود 40 درصد از حداکثر رشد استخواني در اين دوران است. نياز دختران به مواد غذايي حاوي آهن بيشتر از پسران است و فقر آهن و عوارض ناشي از آن در هر دو جنس شايع است. در دنيا اين ميزان از 6 درصد (کشورهاي توسعه يافته) تا 55 درصد (در برخي مناطق هندوستان) گزارش شده است.
نياز به انرژي:
گرچه ميزان انرژي مورد نياز نوجوانان و جوانان را براساس جنس و گروه سني آنان تعيين مي کنند ولي با توجه به تفاوت هاي موجود در رشد که در سال هاي متعدد نوجواني اتفاق ميافتد بهترين معيار، براي تعيين کالري مورد نياز در اين سنين، براساس کالري بر حسب واحد قد است.
پروتئين:
نياز به پروتئين هم مانند انرژي، با چگونگي رشد ارتباط دارد و ميزان آن نسبت به قد معيار دقيق تري است. اگر چه دريافت ناکافي پروتئين ميتواند در کاهش سرعت رشد و تاخير بلوغ جنسي نقش داشته باشد ولي زياده روي در مصرف آن هم جايز نيست چون عوارضي از قبيل اختلال سوخت و ساز کلسيوم، افزايش نياز به آب و ... به همراه دارد.
جدول شماره1: مقادير مجاز مصرف انرژي و پروتئين در نوجوانان
سن قد سانتيمتر وزن کيلوگرم کيلوکالري در روز کيلوکاري به ازاي هر کيلوگرم وزن کيلوکالري به ازاي هر سانتيمتر قد گرم در روز گرم به ازاي هر سانتيمتر قد
دختران 11 تا 14 ساله 157 46 2200 47 14 46 29/0
15 تا 18 ساله 163 55 2200 40 5/13 44 26/0
پسران 11 تا 14 ساله 157 45 2500 55 16 45 28/0
15 تا 18 ساله 176 66 3000 45 17 59 33/0
کربوهيدرات ها:
کربوهيدرات ها منابع اوليه تامين انرژي هستند که 50 درصد يا بيشتر از کل انرژي مورد نياز بدن بايد از کربوهيدرات ها تامين شود ولي بهتر است فقط 10 تا 25 درصد اين کالري از شيريني و شربت هاي حاوي فروکتوز يا ساکارز باشد.
چربي ها:
نوجوانان بايد حداکثر 30 درصد کالري مورد نياز خود را از چربي تامين کنند که تنها 10 درصد آن مربوط به چربي هاي اشباع شده باشد، RDA مصرف اسيدهاي چرب غيراشباع حاوي اسيد لينولنيک (امگا3 و امگا6) را توصيه مي کند.
مواد معدني:
کلسيم:
نياز به کلسيوم در دوره نوجواني بيشتر از زمان کودکي و بزرگسالي است و دليل آن افزايش رشد چشمگير سيستم اسکلتي در اين دوره است.
اگر نوجوان نتواند کلسيوم را از مواد غذايي دريافت کند بايد به صورت مکمل صورت نمايد.
آهن:
نوجوانان دختر و پسر به علت رشد سريع و افزايش حجم خون و توده هاي ماهيچه اي، نيازشان به آهن افزايش پيدا ميکند.
در پسران اين افزايش نياز، به دليل توسعه رگ هاي خوني و افزايش حجم و افزايش سطح هموگلوبين خون است. پس از جهش رشد و تکامل مراحل بلوغ، نياز پسران به آهن کاهش مي يابد.
در دختران با شروع عادت ماهيانه نيازشان به آهن افزايش مييابد و در زمان جهش رشد نياز به آهن به حداکثر ميرسد و پس از آن نيز به دليل از دست دادن خون در عادت هاي ماهيانه هم چنان اين نياز در حد بالا باقي مي ماند.
به دلايل فوق، خطر کمبود آهن همچنين کم خوني فقر آهن در دوران نوجواني زياد است. کمبود آهن سبب کاهش قدرت ايمني بدن و افزايش احتمال ابتلا به بيماريها همچنين اختلالات خلق و خو و کاهش حافظه به ويژه حافظه نزديک ميشود.
روي:
روي با داشتن بيش از 100 آنزيم خاص، در رشد جسمي و تکامل جنسي نقش مهمي دارد. شواهدي نيز موجود است که نشان ميدهد پايين بودن سطح روي در سرم ممکن است با بروز جوش هاي صورت در دوران بلوغ همراه باشد.
پسراني که کمبود روي دارند، اختلال رشد و تاخير در بلوغ جنسي پيدا ميکنند. بديهي است که مقدار روي سرم در واکنش به رشد سريع و تغييرات هورموني در دوران نوجواني کاهش مييابد. روي به مقدار زياد در گوشت قرمز، صدف و تمام غلات و مغزها وجود دارد.
فيبرهاي غيرقابل هضم در منابع گياهي، جذب روي را مهار ميکنند.
روي و آهن براي جذب با هم رقابت ميکنند بنابراين افزايش دريافت روي سبب کاهش جذب آهن ميشود. خطر ابتلا به کمبود روي در نوجواناني که مکمل آهن دريافت ميکنند ممکن است افزايش يابد و اين مساله موقعي اتفاق ميافتد که ميزان آهن دريافتي دو برابر مقدار روي باشد.
ويتامين ها:
ويتامين A: اهميت ويتامين A نه فقط در بينايي بلکه در توليدمثل و رشد سيستم ايمني نيز شناخته شده است. پنج نوع ماده غذايي سرشار از ويتامين A که بايد در رژيم غذايي نوجوانان قرار بگيرد عبارتاند از غلات، شير، هويج، مارگارين و پنير.
بتاکاروتن (پيشساز ويتامين A) به مقدار زياد در هويج، گوجهفرنگي، اسفناج و ساير سبزيها، سيبزميني و شير وجود دارد.
کاهش دريافت ميوهها و سبزيها و شير و يا ساير محصولات لبني در دوره نوجواني سبب دريافت کمتر از حد نياز ويتامين A ميشود.
ويتامين E: به عنوان منبع آنتياکسيدان در افزايش توده بدني در دوران نوجواني مصرف زيادي دارد.
ويتامين C: براي رشد و تکامل دوران نوجواني ضروري است.
فولات: نقش فولات در سنتز پروتئين، تشکيل DNA و RNA ضروري است بنابراين مقدار نياز به فولات در طول دوران بلوغ افزايش مييابد.
ساير ترکيبات غذايي:
فيبر غذايي براي عملکرد روده ها اهميت دارد و نقش مهمي در پيشگيري از بيماري هاي مزمن مانند سرطان پانکراس، بيماريهاي قلبي، عروقي و ديابت نوع دوم ايفا ميکند. مصرف کافي فيبر سبب کاهش ميزان کلسترول سرم، ميزان متوسط قندخون و کاهش خطرات ناشي از چاقي ميشود.
نوجواناني که صبحنه نمي خورند تا به طور روزمره از نان هاي حاوي غلات به ويژه سبوسدار استفاده نميکنند در معرض خطر بالايي از نظر کمبود مصرف فيبر غذايي هستند.
ميزان نياز به مواد مغذي (درشت مغذي و برخي ريزمغذي ها) در جدول شماره 2 خلاصه شده است:
جدول شماره 2: ميزان نياز به مواد مغذي (درشت مغذي ها و برخي ريزمغذي ها)
دختران پسران
9 تا 13 سال 14 تا 18 سال 9 تا 13 سال 14 تا 18 سال
انرژي 2071 کيلوکاري در روز 2368 2279 3152
کربوهيدرات 130 گرم در روز 130 130 130
فيبر 26 گرم در روز 28 31 38
چربي غيراشباع (امگا6) 10 گرم در روز 11 12 16
چربي غيراشباع (امگا3) 1 گرم در روز 1/1 2/1 6/1
پروتئين 34 گرم در روز 48 34 52
ويتامين ها:
* ويتامين A 600 ميکروگرم در روز 700 600 900
* ويتامينD 5 ميکروگرم در روز 5 5 5
* ويتامين C 45 ميليگرم در روز
65 45 75
فولات 300 ميکروگرم در روز 400 300 400
کولين 375 ميليگرم در روز
400 375 550
ويتامين E 11 ميليگرم در روز
15 11 15
املاح:
کلسيوم 1300 ميليگرم در روز 1300 1300 1300
فسفر 1250 ميليگرم در روز 1250 1250 1250
آهن 8 ميليگرم در روز
15 8 11
روي 8 ميليگرم در روز
9 8 11
يد 120 ميکروگرم در روز 150 120 150
فلورايد 2 ميليگرم در روز
3 2 3
راهنماي ميزان توصيه شده مصرف غذايي براي نوجوانان:
• گروه نان و غلات: روزانه 11-6 واحد نان، سيب زميني، غلات (دانه کامل با جوانه و سبوس باشد)
• گروه سبزي ها و ميوه ها: حداقل 5 واحد ميوه و سبزي با رنگ زرد و سبز تيره، نارنجي و يا قرمز که بتاکاروتن بيشتري دارند.
• گروه گوشت و جانشين هاي آن: روزانه دو واحد (60 تا 90 گرم از انواع گوشت کم چربي و يا ساير مواد پروتئيني مانند سويا، حبوبات، مغزها و ...
• گروه شير و لبنيات: روزانه 3 تا 4 ليوان لبنيات مانند شير، ماست، پنير و يا کشک (تامينکننده نياز نوجوانان به کلسيم، ويتامين D، ريبوفلاوين و پروتئين)
• گروه قندها و چربيها- حداکثر يک بار در روز از قبيل شيريني دسر و ...
الگوي غذايي سالم براي نوجوانان:
• رعايت تنوع و مصرف گروه هاي متعدد غذايي
• برقراري ميان انرژي دريافتي و فعاليت جسمي
• استفاده از انواع ميوه ها و سبزي ها به ويژه سبزي هاي با برگ سبز تيره و زرد رنگ
• رژيم غذايي کم چربي و استفاده اندک از چربي هاي مضر (اسيد چرب ترنس و چربي اشباع شده)
• استفاده از روغن هاي گياهي غيراشباع شده و پرهيز از مصرف روغن هاي جامد هيدروژنه
• تهيه غذاهاي کم چرب و حتي الامکان عدم استفاده از غذاهاي سرخ شده
• محدود کردن مصرف قند و نمک در رژيم غذايي
• خودداري از اضافه کردن سس هاي چرب به سالاد
• استفاده از غذاهاي خانواده به جاي غذاهاي آماده فوري
• استفاده ازآب، آبميوه طبيعي، دوغ و ساير شربت هاي خانگي به جاي نوشابه هاي شيرين و گازدار تجارتي
• مصرف جوانه گندم، گردو (مغزها) و به طور کلي مواد حاوي لسيتين و کولين براي افزايش حافظه و تقويت فعاليت مغزي به ويژه در زمان برگزاري امتحانات
• ورزش منظم و مداوم
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید