خواص آب آشاميدني
آلودگي هاي آب بسيار متنوع هستند و از منابع مختلف به راه هاي گوناگون وارد آن مي شوند. علت ايجاد آلودگي هر چه باشد آب را هنگامي «آلوده» مي نماميم که ميزان مواد خارجي موجود در آن به اندازه اي باشد که استفاده از آن سبب بروز اثرات زيان آور گردد.
برخي از ويژگي هاي آب آشاميدني سالم بشرح زير است:
1. درجه حرارت
آب زياد سرد اثرات بدي بر دستگاه گوارش انسان مي گذارد و آب با درجه حرارت زياد، حالت بي مزگي دارد و گوارا نيست مناسب ترين درجه حرارت براي آب بين 12 - 8 درجه سانتي گراد مي باشد.
2. رنگ
آب آشاميدني بايد بي رنگ باشد و در عمق زياد، رنگ آبي مايل به سبز زلالي را داشته باشد. چنان چه آبي داراي نمک هاي آهن باشد رنگ آن متمايل به قرمز، اگر داراي نمک هاي منگنز باشد رنگ قهوه اي متمايل به سياه دارد. زردي آب نشانه وجود ترکيبات گياهي و اسيد هاي آلي يا وجود خاک رس مي باشد. در حالي که سبزي آب نشانه وجود گياهاني از قبيل آلگ ها و جلبک ها مي باشد.
3. کدورت
کدورت آب اغلب بدليل وجود مواد معلق و کلوئدي در آن است. کدورت زياد آب باعث مي شود که گندزدايي آب تأثير چنداني نداشته و باکتري ها در آن رشد کنند. همچنين کلر بيشتري براي ضد عفوني کردن بايد مصرف گردد. بنابر اين هر چه کدورت آب پايين تر باشد بهتر است.
4. بو
آب آشاميدني بايد بدون بو باشد. بوي آب عمدتاً مربوط به وجود مواد آلي مي باشد. بعضي از بو ها بدليل آلودگي صنعتي است و بعضي ديگر بعلت افزايش فعاليت بيولوژيکي است مانند هنگامي که آب در منابع توزيع باقي مي ماند که توليد بو مي کند. در جريان تصفيه آب برخي عمليات مانند اضافه کردن کلر فراوان خود مي تواند مولد بو باشد که در چنين مواردي با خارج ساختن کلر مازاد، باعث از بين بردن بوي بد آب مي شوند.
بهر حال بوي اب آشاميدني بايد تا اندازه اي باشد که از طرف مصرف کنندگان اعتراضي واقع نگردد.
5. مزه
از نظر طعم، آب هاي آشاميدني نبايد بي مزه باشد. وجود املاح مختلف چون آهن، منگنز، نمک، کربنات و انيدريد کربنيک در آب هاي مختلف مزه هاي گوناگوني را به آب مي دهند که گاهي مطبوع و زماني ناخوشايند است.
در بين مزه هائي که از منشأ آلودگي مي باشند مي توان آن هائي را که در اثر تغييرات مواد آلي گياهي و حيواني حاصل شده و در آب هاي زير زميني وجود دارند نام برد. همچنين نفوذ مواد مختلف شيميايي در زمين و شبکه هاي لوله کشي در هنگام عمليات لوله گذاري و تعميرات آن ايجاد مزه هاي مربوطه را مي نمايد. گاهي اوقات ضد عفوني آب با کلر نيز مي تواند ايجاد ترکيبات کلره و نتيجتا مزه بد آب را بنمايد.
آب با درجه سختي خيلي کم، حالت بي مزگي ناخوشايندي را مي دهد. شوري آب نشانه وجود نمک خوراکي و تلخي آن دليل زيادي ترکيبات منيزيم مي باشد. آب هاي قليائي مزه آب صابون دارند در حالي که آب هاي اسيدي ترش مزه هستند. وجود زياد نمک هاي آهن و آلومينيوم مزه آب را گس مي کنند. در حالي که مزه گنديدگي آب بعلت آلودگي هاي آلي آن است که ممکن است همراه با ميکروب هاي بيماري زا نيز باشد.
منابع آلوده کننده آب ها
منابع آلوده کننده آب ها را با توجه به منشاء آلودگي به شرح زير مي توان طبقه بندي نمود.
1. آلودگي ناشي از فاضلاب هاي شهري و خانگي
2. آلودگي ناشي از فاضلاب هاي صنايع.
3. آلودگي ناشي از فاضلاب هاي کشاورزي.
اثرات آلودگي آب بر انسان
هر وقت سخن از آب آلوده به ميان آيد بدنبال آن کلمه بيماري نيز به ذهن راه مي يابد. آلودگي آب چه بصورت آلودگي بيولوژيک (وجود ميکروب هاي بيماريزا) چه بصورت آلودگي شيميايي (به همراه داشتن عناصر و ترکيبات زيان آور شيميايي) و چه بصورت هاي ديگر سبب ايجاد بيماري ها و اختلالات متعددي در انسان مي گردد. تاريخ بهداشت عمومي مملو از نشانه هاي غم انگيزي است از همه گيري ها و تلفات بيشمار ناشي از بيماري ها، که آب آلوده در ايجاد آن ها نقش اساسي داشته است. آب در انتقال و انتشار بسياري ازبيماري هاي ميکروبي، ويروسي و انگلي نقش عمده اي بر عهده دارد. از بيماري هاي عفوني روده اي مي توان حصبه، وبا و اسهال خوني را نام برد. که انسان به وسيله آب آلوده به آن مبتلا مي شود.
آب آلوده بطرق زير مي تواند سبب انتقال بيماري ها گردد.
الف) مستقيم
آب بطور مستقيم در انتقال بعضي از بيماري ها دخالت دارد، منظور از انتقال بيماري بطريقه مستقيم آن است که عامل ايجاد کننده بيماري از طريق مدفوع و ادرار يا راه هاي ديگر وارد آب مي شود و آب را آلوده مي کند. با آشاميدن چنين آبي يا تماس با آن، عامل بيماري بطور مستقيم وارد بدن شخص سالم شده و او را بيمار مي کند. مهمترين بيماري هايي که از اين طريق انتقال مي يابند عبارتند از: حصبه، وبا، انواع اسهال هاي ميکروبي و آميبي، يرقان عفوني، فلج اطفال.
ب) غير مستقيم
آب در انتقال بعضي از بيماري ها نقش غير مستقيم دارد. در اين گروه از بيماري ها آب فقط محيطي براي رشد و تکثير ناقل بيماري است و خود بطور مستقيم در انتقال بيماري نقشي ندارد. از اين گروه بيماري ها مي توان مالاريا، تب زرد و انواع آنسفاليت ها را نام برد.
ج) آب در انتقال بعضي از بيماري ها نقش توأم مستقيم و غير مستقيم دارد:
آشاميدن و يا تماس با آب آلوده مستقيما بيماري ها را به انسان منتقل مي سازد. از سوي ديگر آب وسيله اي براي نگهداري و پرورش ميزبان عامل بيماري است. باين ترتيب آب در انتقال بيماري دو نقش کاملا مجزا بر عهده دارد.
د) آب در انتقال بعضي از بيماري ها نقش مساعد کننده شرايط انتقال را برعهده دارد:
بسياري از کرم هاي انگل روده انسان، در اين گروه از بيماري ها قرار مي گيرند. مثلا براي رشد جنين در داخل تخم و تبديل آن به نوزاد آسکاريس، وجود آب بصورت نم در زمين لازم است و يا براي کرم هاي قلابدار که انگل روده کوچک انسانند، وجود رطوبت کافي در خاک براي ادامه حيات آن ها ضروري است.
تصفيه آب و روش هاي آن در مقياس کوچک
با اطلاع از منابع طبيعي آب و کيفيت آن نتيجه مي گيريم که هيچ گونه آبي را نمي توان قبل از تصفيه و يا اطمينان از سالم بودن آن مصرف کرد. هميشه عمل تصفيه و خالص نمودن در مورد هر نوع آب آشاميدني بايد انجام شود. بنابر اين هدف از تصفيه آب عبارت است از:
ـ جدا کردن مواد شناور در آب (آشغال و مواد غير محلول)
ـ عاري کردن آب از عوامل بيماري زا (ميکروب ها، املاح زيان آور).
ـ برطرف کردن رنگ، بو، طعم نامطبوع آب، تا آن جا که مورد قبول مصرف کننده قرار گيرد. براي تصفيه آب در مقياس کوچک سه روش کلي وجود دارد:
تصفيه آب به روش جوشانيدن
جوشانيدن روش رضايت بخشي براي نابودي عناصر بيماري زا است. بسياري از عوامل بيماري زا نظير باکتري، اسپور، کيست و تخم ها با جوشانيدن آب از بين مي روند. بهتر است آب جوشانيده شده را براي سرد شدن و نگهداري در همان ظرف با سر پوش مناسب نگه داشت. گرچه ممکن است آبي که طعم جوشيدگي دارد مطبوع نباشد ولي بي ضرر و سالم است.
تصفيه آب به روش صاف کردن
صافي هاي که براي تصفيه آب در مصارف خانگي به کار مي رود بر دو نوع است: صافي شني که بستر آن از طبقات درشت تشکيل شده است. صافي سفالي که بستر صافي از طبقات شن ريزتر تشکيل شده است. طبقات صافي سفالي که در روستا مي تواند مورد استفاده قرار گيرد از کف صافي به طرف بالا عبارت است از:
ـ سنگ ريزه (به قطر 10 سانتي متر)
ـ شن درشت (به قطر 10 سانتي متر)
ـ ماسه نرم (45 سانتي متر)
ساختمان آن از يک مخزن بفرم بشکه فلزي يا حوضچه کوچک تشکيل شده است که درون آن از کف به بالا طبقات قلوه سنگ درشت، سنگ ريزه، شن درشت، شن ريزتر و بالاخره ماسه نرم، لايه لايه روي هم قرار گرفته اند. آب پس از عبور از لايه ها، از مجرايي که در کف مخزن تعبيه شده است بيرون مي ريزد. چنين آبي براي جوشانيدن و گندزدايي با مواد شيميايي آماده است.
تصفيه آب به روش گندزدايي با مواد شيميايي
کلر: باکتري کشي قوي و گندزدايي مفيد براي آب آشاميدني است و بر باکتري هائي که عمدتاً با بيماري هاي منتقل شونده توسط آب ارتباط دارند، موثر است حتي در مقادير معمولي، روي بعضي ميکروب ها که در داخل ذرات جامد معلق محصور باشند نيز اثر مي کند.
کلر بلافاصله پس از اضافه شدن به آب با مواد آلي موجود در آب ترکيب مي شود. اضافه کردن کلر به آب بايد کافي باشد تا به صورت آزاد در آب باقي بماند. همين کلر آزاد است که خاصيت باکتري کشي قوي دارد و سبب گندزدائي مي شود.
طريق ضد عفوني کردن آب آشاميدني: سه قاشق مربا خوري پر کلرين 60% (15 گرم) را در يک ليتر آب حل نموده و سپس 7 قطره از آن را در يک بطري آب ريخته و پس از نيم ساعت مصرف گردد.
براي خوب انجام گرفتن گندزدايي و سرعت عمل کلر زني بايستي به نکات زير توجه کرد:
1. پس از اضافه کردن کلر به آب آن را به هم زده تا کلر در تمام قسمت ها حل شود.
حد اقل کلر بايد نيم ساعت با آب تماس داشته باشد تا باکتري ها از بين بروند و مقداري کلر آزاد در آب موجود باشد تا با اطمينان براي آشاميدن مورد مصرف قرار گيرد.
2. به طور کلي آب هاي بسيار آلوده که محتوي مقادير زيادي مواد آلي هستند و يا آب هاي تيره براي کلرزني مناسب نيستند. ابتدا بايد آن ها را صاف کرده، سپس کر به آن اضافه کرد.
3. کلر يک ماده سمي است در بکار بردن آن بايستي احتياط کرد تا خطري متوجه مصرف کننده و مسوول کلرزني نشود. محلول آماده شده کلر را بايد در بطري هاي تيره رنگ در محل تاريک نگهداري کرد.
يد: يکي از گندزداهاي قوي يد است. تنتوريد را مي توان براي گندزدايي آب به کار برد. معمولا دو قطره از تنتوريد 2 درصد براي يک ليتر آب کفايت مي کند. آب تيره را مي توان صاف و سپس ضد عفوني کرد. اگر آب زياد آلوده باشد بايد مقدار يد را دو برابر کرد. افزودن يد به مقدار هاي تعيين شده فوق زيان بخش نيست ولي طعم دارو به آب مي دهد که اهميتي ندارد.
بهداشت براي خانواده - انتشارات انجمن اولياء و مربيان، ص 119
نظرات 0
شما هم میتوانید در این مورد نظر دهید