قبل از شناخت فرد مقابل، لازم است تمام ملاک ها و معيارهاي انتخاب همسر را بدانيد. پس از اين مرحله وارد مرحله شناخت طرف مقابل و راه هاي آن با توجه به ملاک هاي لازم مي شويد. آنچه در ذيل مي آيد راه هاي شناخت فرد مقابل و خانواده اش است. اين مراحل بايد يکي پس از ديگري اجرا گردد و در کليه موارد با توجه به قوانين عرفي، شرعي و اخلاقي و به قصد يافتن تناسب ها و سنخيت ها، براي تشکيل مقدس ترين پيوند و نهاد مي باشد.

مرحله اول؛ تعيين معيار و هدف:
تعيين معيار و هدف براي گزينش همسر، همانند داشتن چراغ روشن براي وسيله نقليه در جاده تاريک است. خيلي از والدين و به خصوص جوانان، نسبت به جايگاه اين دو عنصر (هدف و معيار) در سرنوشت انسان بي توجّه اند. چه بسيار خانواده هايي تشکيل مي شوند که طرفين يا هدف مشخصي از ازدواج ندارند و يا در اثر نداشتن معيار روشن، به صورت تصادفي در زير يک سقف قرار مي گيرند و در نتيجه، از استحکام لازم برخوردار نيستند و با کوچکترين لغزشي سقوط مي کنند. بنابراين ازدواجي که فقط با معيار ناقص «زيبائي» يا «تمکّن مالي» شکل گرفته باشد، به پايداري و موفقيت آن چندان اميدي نيست.[1]

مرحله دوم؛ تحقيق:
بعد از آن که با معيارهاي مشخص سراغ کسي رفتيم نوبت تحقيق و پرس و جو در تمام جوانب طرف مقابل فرا مي رسد بايد با امر مهم تحقيق صوري و ظاهري برخورد نشود، چون مساله يک عمر زندگي است. روحيات، برخوردها، نسب و گذشته فرد مقابل، تأثير مستقيمي در زندگي آينده انسان خواهد داشت.
همان گونه که نبايد بدون دليل و شناخت کافي، کسي را به عنوان همسر پذيرفت، نبايد هم بدون دليل و شناخت کافي، او را ردّ کرد. ممکن است اين فردي را که ردّ مي کنيم، فرد صالح و مناسبي باشد و با از دست دادن او، ديگر فردي به خوبي او نصيبمان نشود.[2]
راه هاي تحقيق عبارتند از 1. شناسايي چگونگي و صفات خانوادگي و بستگان نزديک شخص که در فاميل عموميت دارد. 2. تحقيق از روحيات فرد بوسيله خويشان و همسايگان فرد. 3. تحقيق از دوستان نزديک او. 4. از طريق مديران و معلمان او 5. از افرادي که او را مي شناسند، حتي افرادي که رابطه خوبي با او ندارند. 6. تحقيق در محل کار.
البته تحقيق وسيله اي براي پيش آگاهي مي باشد. و تا گفته هاي اين افراد مذکور از راه هاي ديگر ثابت نشود، نبايد مورد توجّه و عمل قرار گيرد. و همچنين بهتر است از افراد زيادي بپرسيد تا نتيجه به واقعيت نزديک تر شود.[3]

مرحله سوم؛ فرستادن پيک:
اگر تا اينجا اطلاعاتي کسب کرديد که به طور اجمالي تناسب و سنخيت شما با فرد مورد نظر را تأييد مي کند نوبت مي رسد به اين که دختر و پسر و خانواده هايشان، چند نفر از خويشان و آشنايان را بر مي گزينند و به منزل و مکان فرد مورد نظر بفرستند، تا اطلاعات خانوادگي و خصوصيات دختر و پسر را بدست آورند. افراد پيک هم افراد با تجربه و هم افراد جوان بايد در بين شان باشد.[4]
مرحله چهارم؛ ديدن عکس طرف مقابل:
بعد از پيمودن راه هاي قبلي اگر نتيجه مساعد باشد و دختر و پسر همديگر را نديده باشند، ديدن عکس هاي يکديگر مي تواند در افزايش شناخت و رسيدن به تصميم نهايي مؤثر باشد.[5] كه اين كار توسط پيك هاي امين، انجام مي شود.

مرحله پنجم؛ گفتگو و ملاقات:
اگر مراحل قبلي به خوبي سپري شد و نظر دختر و پسر و خانواده هايشان مساعد بود. گام بعدي كه آخرين مرحله شناخت قبل از ازدواج و مهم ترين و مؤثرترين مرحله شناخت، همين ديدار و گفتگوي دختر و پسر مي باشد. اين گفتگو مي تواند به دو صورت مستقيم و غيرمستقيم صورت گيرد. غيرمستقيم مانند نوشتن نامه يا تلفن زدن مي تواند بخشي از ابهامها و دغدغه هاي طرفين را برطرف نمايد.
در گفتگوي مستقيم، تعداد جلسات هرچه بيشتر باشد شناخت بيشتر حاصل مي شود. دستور کار جلسه گفتگو به اين ترتيب مي باشد: 1. بيان خط مشي کلي زندگي آينده 2. گفتگو درباره اهداف آينده 3. بيان صادقانه صفات و اخلاق و خصوصيات خود 4. بيان خواسته ها و انتظارات طرفين از همديگر 5. بيان نظرات خود درباره چگونگي برخورد و رفتار و رابطه با خانواده و بستگان و خويشان يکديگر 6. طرح نظرات خود درباره فرزندان 7. بيان عيب و نواقص و بيماري هاي خود 8. ديدن زيبائي هاي ظاهري همديگر بدون سوء نيت.[6]
در لابه لاي گفتگوهاي صميمانه بين دختر و پسر، مي توان به زواياي پنهاني شخصيت فرد پي برد.
خوب است در اين ديدار، ديدگاه کلي خود از زندگي و برخي از انتظارات مهم و اساسي و ... را براي يکديگر بگوييد و بشنويد و جمال ظاهر و باطن او را ببينيد و بپسنديد.[7]

نکته هاي ديگر:
1ـ سعي کنيد نکات مثبت و منفي فرد مورد نظر را پس از جلسه يادداشت نموده، تا در مرحله تصميم گيري مورد ارزيابي قرار گيرد. بايد توجه داشت که خوبي ها هيچ گاه در يک فرد جمع نمي شود، بايد فرد مورد نظر را در مجموع مورد ارزيابي قرار داد.

2ـ لازم است در جريان انتخاب، در تمام مراحل بررسي، تحقيق و شناسايي از کمک، راهنمايي و مشورت پدر و مادر و برخي از اقوام يا مشاوران فهميده و دلسوز بهره مند شويد.

3ـ نبايد بدون مشورت و موافقت پدر و مادر خود ـ حتي المقدور ـ اقدامي نماييد؛ زيرا آنان تجربيات بيشتري دارند و قطعا صلاح فرزند خود را مي خواهند و در صورت عدم موافقت، روابط آنان در آينده، با همسر فرزندشان سرد و تيره خواهد شد و مشکلاتي براي هر يک از زوجين پديد خواهد آمد.

4ـ مشاوره ازدواج و کمک از متخصص در اين زمينه بسيار مطلوب است.

5ـ چنان چه به اين تصميم رسيديد که پيوند حاصل نشود، سعي کنيد عوامل اين تصميم را پنهان داريد و تلاش کنيد تا شخصيت طرف مقابل و خانواده اش حفظ شود.

دانستني هاي بيشتر درباره انتخاب همسر:

پيش از ازدواج راجع به مشخصات همسر آينده خود خوب فکر کنيد.
داشته ها، سلايق و استعدادهاي خود را با همسر ايده آل ذهني خود مقايسه کنيد.
تناسب بين سطح تحصيلات شما با همسر آينده تان مي تواند خيلي از مشکلات احتمالي را پيشگيري نمايد.
تناسب سني شما با همسرتان، زندگي لذتبخش و قابل پيشرفتي را براي شما رقم خواهد زد و نقش مؤثري در استمرار آن خواهد داشت.
اختلاف فرهنگي، اجتماعي، اعتقادي، اقتصادي، سياسي و .... گرايش و نگرش و سلايق متفاوت در پي خواهد داشت.
توجه بيش از اندازه به زيبايي و يا سطح تحصيلات نبايد شما را از ديگر صفات لازمه يک همسر خوب غافل کند.
به منظور داشتن يک زندگي آرماني و هدفمند، همسري همراه با اهداف عاليه خويش انتخاب نماييد.
پايبندي به اعتقادات مذهبي، راهگشاي بسياري از اختلافات احتمالي خواهد بود.
مسئوليت پذيري، توانمندي و سخت کوشي، آسايش و خوشبختي زندگي آينده شما را تضمين خواهد کرد.
تحقيق راجع به خانواده و گذشته شخص مورد نظر تان را به بزرگترهاي فاميل واگذار نماييد.
پدر و مادر و بزرگترهاي فاميل مي توانند معيارهاي مهم يک همسر خوب را به شما معرفي کنند.
تامل، دقت، تفکر، توکل و عدم تعجيل در انتخاب، از پشيماني هاي بعدي تا حدي جلوگيري خواهد کرد.
تعاليم ديني ما، «هم کفو بودن طرفين» يعني تناسب اقتصادي، فرهنگي، سني، تحصيلي و .... را ملاک اصلي انتخاب همسر بيان داشته است.
از انتخاب آني، خياباني، تلفني، اينترنتي و ... همچنين از وسواس بيش از حد جدا پرهيز نمائيد و به فكر تبعات منفي بعد از آن باشيد.
در انتخاب همسر توجه به موانع نکاح موضوع مواد 1034 تا 1061 قانون مدني لازم است.

--------------------------------------------------------------------------------
[1] . براي آگاهي از معيارهاي انتخاب همسر به کتاب جوانان و انتخاب همسر نوشته علي اکبر مظاهري و همچنين به كتاب انتخاب همسر، ابراهيم اميني، امير کبير، چاپ هشتم، 1383، ص 97 رجوع کنيد.
[2] . اميني، ابراهيم، انتخاب همسر، انتشارات امير کبير، چاپ هشتم، 1383، ص 97.
[3] . مظاهري، علي اکبر، جوانان و انتخاب همسر، انتشارات پارسايان، چاپ بيست و دوم، 1383، ص 186.
[4] . همان، صفحه 189.
[5] . جوانان و انتخاب همسر، علي اکبر مظاهري، ص161.
[6] . رفيعي، مهدي، طلوع آشنايي، بوستان کتاب، قم، چاپ دوم، 1380، ص 62.
[7] . معاونت تربيتي، رهنمودهايي براي ازدواج جوانان، قم، مؤسسه امام خميني ـ رحمه الله ـ، 1384، ص 29.
عباس رجبي