ازدواج سفري است كه دختر و پسر از همدلي آغاز نموده و با همراهي و همكاري هم آن را ادامه مي دهند و به سوي اتحاد و يكرنگي گام بر مي دارند، آن دو پس از عقد شرعي و محرميت، با كمال مسرّت و خوش دلي از انس و محبّت يكديگر و از گرماي وجود هم لذت مي برند.
دوران نامزدي از بهترين و شيرين ترين و سازنده ترين ايام زندگي است كه اگر در اين دوران، با ظرافت و مهارت برخورد شود و به وظايف مخصوص آن عمل گردد عاملي مهم در بالندگي و استحكام دوره هاي بعدي زندگي است.
سخن عاميانه اي بين مردم هست كه مي گويد: «يك روز دوران نامزدي، بهتر از يك سال دوران بعد از عروسي است!» اين سخن، هر چند مبالغه آميز است، اما حقيقت مهمي را بيان مي كند. واقعاً دوران نامزدي از جهت هايي مهمتر، شيرين تر، پربارتر، لذت بخش تر و سازنده تر از دوران پس از عروسي است؛ و مي تواند در اين دوران، شالوده و پايه هاي زندگي آينده را بنا نهاد. البته «مدت نامزدي» نبايد از چند ماه تا يک سال بيشتر باشد.
دوران نامزدي با خواندن صيغه عقد بين پسر و دختر وجهه شرعي و قانوني پيدا مي كند، و در جامعه ما هنجارهاي ديني و فرهنگي حاكم بر محرم بودن آنها در اين دوران تأكيد دارد. برخي از علما و روانشناسان وجود چنين دوراني را با توجه به خصوصيات و فوايد زياد آن از جمله، فراهم شدن فرصت بيشتر جهت ملاقات و ديدار با يكديگر، داشتن آرامش رواني بيشتر در فرصتي كه از مشروعيت برخوردار است، و قابل قبول بودن اين نوع رابطه ها در بين خانواده ها، براي دست يافتن به شناخت روحيات و خصوصيات شخصيتي و ويژگيهاي اخلاقي همسر، لازم دانسته و آن را توصيه مي كنند.
برخي با داشتن دوره عقد و يا مدت دار بودن آن مخالفت مي كنند، و معمولاً دلايل مختلفي نيز اقامه مي نمايند، كه يكي از مهم ترين آن دلايل، استناد كردن به زندگاني زوج هايي است كه در دوران عقد با جدايي مواجه شده اند. (كه البته اين تصميم نامطلوبي است و نبايد، وجود چند مورد عقد ناموفق را به تمامي اين موارد تعميم داد.)[1] و يا اينكه برخي از دختران از اينكه نتوانند به وظيفه عرفي خود عمل كرده و بكارت خود را حفظ كنند، از داشتن اين دوران اضطراب دارند. و يا اينکه برخي به خاطر عدم ارضاي جنسي به دليل مدت دار شدن آن نمي توانند به کام خود رسيده و خود را ارضاء کنند، لذا با دوران عقد، مخالفت مي كنندع در حاليكه با بيان فوايد و ضرورت هاي وجود دوره نامزدي، اين گونه افراد، خودشان به وجود اين دوره رغبت پيدا مي کنند.

- ضرورت هاي وجود دوره نامزدي

1. وابستگي شديد دختران به خانواده هايشان
دختري كه چندين سال در يك خانواده زندگي كرده و با افراد خانواده به خصوص پدر و مادر انس شديدي پيدا كرده است، جدايي از آنان برايش سخت است. و صلاح هم نيست كه ناگهان او را از خانواده اش جدا كنند؛ زيرا از نظر عاطفي به او لطمه وارد مي شود. بلكه لازم است براي اين جدايي به تدريج در او آمادگي ايجاد شود.

2. ترس از مسئوليت و مادر شدن
دختري كه تاكنون مسئوليت زندگي او به عهده پدر و مادر بوده است، آمادگي آن را ندارد كه يك مرتبه كل مسئوليت زندگي را به دوش گرفته و صاحب فرزند شود. بلكه فرصتي لازم دارد كه خود را براي پذيرش بار مسئوليت زندگي مشترك آماده كند. همچنين پسر نيز که تاکنون وظايف سنگين زندگي را به دوش نگرفته است، با وجود اين دوره مي تواند خود را براي پذيرش مسئوليت آنها مهيا سازد.

3. بيگانه به نظر آمدن همسر
دختر و پسري كه تا چندي قبل با هم بيگانه بوده اند، برايشان سخت است كه يك باره و بدون مقدمه در كنار هم قرار گيرند و با هم زندگي مستقل را شروع كنند؛ لذا لازم است مدتي بگذرد تا با هم انس بگيرند و آماده زندگي با هم شوند.

4. نياز به آمادگي والدين دختر
ممكن است برخي از والدين دختر هنوز آمادگي و امكانات لازم براي عروسي نداشته باشند؛ و نياز به مدتي باشد، تا آنها جهيزيه تهيه كنند.[2]

5. عفت دختران و ترس از شب زفاف
دختران معمولاً شرم و حيا دارند و عفتشان به آنها اجازه نمي دهد كه به يك باره خود را در اختيار كسي كه تا حال با او بيگانه بوده، بگذارد؛ بلكه مدتي لازم است تا به مرور خود را به شوهرش عرضه كند. همچنين برخي از دختران چون مطالبي را از درد و تحمل رنج شديد نسبت به شب زفاف شنيده اند و لذا از آن لحظه مي ترسند و مي خواهند مدت زيادي نامزد بمانند.

6. پشت سر گذاشتن موانع
در طول اين مدت آنها موانع موجود بر سر راه زندگي مشترک را (همچون تحصيل، سربازي) پشت سر گذاشته و در عين حال از لذت حضور يار و ياوري مهربان برخوردار مي شوند و خود را از گناهان و انحرافات حفظ مي کنند.

7. شناخت بيشتر از يکديگر
در اين ايام دختر و پسر مي توانند گام هاي مؤثري در جهت شناخت اخلاق و روحيات يکديگر برداشته و به تفاهم پايدار برسند.[3]

- مدت دوران نامزدي
نمي توان فاصله زماني معيني را براي مدت نامزدي مشخص کرده، بلکه اين مدت بستگي به شرايط و موقعيت دختر و پسر و شرايط خانوادگي و اجتماعي آنها دارد. در اين دوران دختر و پسر بايد به انس و شناخت و تفاهم رسيده و احساس كنند كه ديگر آمادگي لازم را براي زندگي مشترك دارند، زيرا زندگي همراه با برخي مشكلات و وظايف مخصوصِ خود است. لذا كوتاه و يا طولاني بودن اين دوران به موقعيت و نياز طرفين و خانواده برمي گردد، در صورتي كه وضعيت ويژه اي مانند ادامه تحصيلات و گذراندن سربازي و موارد ديگر ... وجود نداشته باشد، دختر و پسر و خانواده هايشان آمادگي لازم را براي عروسي به دست آورده باشند، در حدود 6ـ9 [4] ماه زمان مناسبي براي اين دوران مي باشد. پس نبايد بسيار عجله كرد كه طرفين فرصت كافي روحي و رواني را نداشته و يا بسيار طولاني نمود كه دچار خستگي و دل زدگي شده و آثار نامطلوبي بر زندگي آن ها گذارد.

- پيامدهاي طولاني شدن دوران نامزدي از جمله آفات طولاني شدن ايام نامزدي موارد ذيل را مي توان نام برد:
1. وسوسه هاي شيطان و بهانه هاي دل
از آن جا كه دختر و پسر براي اولين بار با يكديگر صميمي شده و توجّه وافري به جنس مخالف نموده و در رفتار و كردار و جمال و كمال ديگري دقيق مي شوند، شايد به نكاتي برخورد كنند كه سبب كاهشِ رغبت آنان گردد. در اين ايام بايد توجه داشت مقايسه همسر با ديگراني كه به طور گذرا و كوتاه با آنان برخورد مي كنيم، درست نبوده و غور در رؤياها و خيال پردازي ها در اين نوع افكار بسيار خطرناك است و چه بسا اين مقايسه ها هوس را دامن زده و تنوّع را زنده مي كند و خرمن زندگي مشترك را مي سوزاند و به اين نتيجه منجر مي شود که ديگران از همسرشان بهترند.

2. چشم و همچشمي ها و توقعات بي جا
گاهي مشاهده مي شود كه دختر و پسر يا خانواده هايشان از هم توقعات بي جا دارند و بارهاي سنگيني را بر هم تحميل مي كنند و دوران شيرين را تلخ مي نمايند. اين توقعات معمولاً مادي و برخاسته از چشم و همچشمي ها و رسومات غلط است.

3. دخالت و وسوسه جاهلان و مغرضان
چه بسا ديده شده كه دوران شيرين نامزدي به خاطر دخالتهاي بي جا و فضوليهاي ديگران دچار تلخي و سردي شده است... و بهترين اسلحه در مقابل اين دشمنان سعادت، همدلي، صميميت و هوشياري دختر و پسر است.

4. محدوديت ارتباطات و غيرت بي جاي خانواده دختر
برخي از خانواده ها با توجه به رسومات جاهلانه و غيرت و تعصب بي جا و غلط مانع از روابط عاطفي و دوستانه دخترانشان با نامزد شرعي اش مي شوند، و نمي گذارند تا نامزد دخترشان بيشتر به ملاقاتش برود. و لذا پسر درمانده، چاره اي جز عروسي و كوتاه كردن مدت نامزدي ندارد.[5]

5. خستگي و دلسردي
زماني كه دختر و پسر انس و شناخت لازم را نسبت به يكديگر پيدا نمايند، از لحاظ مسائل عاطفي و رواني و زناشويي نيازمند محرميتي بيشتر مي باشند؛ لذا محدوديت و محروميت هاي زمان نامزدي، آنان را خسته و نگران نموده و آن شور و اشتياق اوليه و آرامش خاطر را از بين مي برد، و اگر بخواهند به صميميتي بيشتر و به رفت و آمدهاي زيادتر بپردازند موجب ناراحتي خانواده ها مي شوند.
چه بسا در اين ميان حرف و حديث ها و كدورت هايي به وجود مي آيد كه شايد تأثير ناخوشايندي بر روحيه دختر و پسر گذاشته كه حتي اثرات آن در زندگي مشترك نيز ديده شود.[6]

- توصيه ها
1. براي رسيدن به تفاهم و زندگي سرشار از عشق و صفا خوب است در اين ايام:
الف) با مطالعه كتب مفيد و سودمند پيرامون ازدواج و مسايل زناشويي اطلاعات خود را افزايش دهيد.
ب) با محبّت و صداقت با هم رفتار نموده و به عواطف و احساسات يكديگر احترام گذاريد.
ج) با هديه و ملاقات هاي صميمانه، انس و محبت را تجربه كرده و پيرامون مسايل و آرزوهاي زندگي سخن گوييد و از اهداف آينده با هم گفتگو كرده و براي آن طرح و برنامه ريزي كنند.
2. در اين ايام از آن جا كه دختر و پسر در خانواده هاي خود زندگي مي كنند، بهتر است احترام دو خانواده را نگه داشته و تا حد امكان نظرات و آداب و رسوم آنان را با زيركي تمام تأمين نماييد.
3. از رفت و آمدهاي بي جا و زياد و يا اشغال کردن زياد تلفن خودداري کنيد.
4. در همنشيني ها، معاشقه ها و گفتگوها، مواظب اطرافيان، به خصوص برادر و خواهرهاي مجرد خود باشيد و با کمال احتياط انجام دهيد.
5. در اين ايام به همديگر عشق ورزيده و از لحظه لحظه هاي آن لذت ببريد و خود را براي عروسي اصلي آماده نماييد.

- ارضاي نيازهاي جنسي در اين دوران
بعد از اجراي صيغه عقد، دختر و پسر، با يکديگر زن و شوهر مي شوند و شرعاً و قانوناً همه آثار ازدواج بر آنها مترتب و حلال مي شود و از آن زمان همه مخارج زن، از قبيل خوراک، پوشاک، مسکن، دارو و دکتر همه بر عهده داماد مي باشد. ليکن مرسوم چنين است که زن قبل از عروسي مطالبه نفقه نمي کند و شوهر هم نمي پردازد ولي اگر مطالبه کرد بايد پرداخت شود. مرد نيز در اين زمان حق هر گونه تمتع مشروع از جمله همخوابي و همبستر شدن را از همسرش دارد، ليکن رسم بر اين است که کامجويي مخصوص زناشويي را تا شب عروسي به تأخير مي اندازند و خانواده ها نمي پسندند با دخترشان پيش از اين شب، نزديکي صورت گيرد و بهتر هم همين است.[7]
در اين ميان در بين اقوام مختلف ايرانيان، عادات و رسوم ويژه اي ديده مي شود برخي از والدين از هر گونه رابطه بين عروس و داماد حتي تا شب عروسي جلوگيري مي کنند (جانب افراط) و برخي نيز اين اجازه را به دختر و پسر جوان مي دهند که در طول يک هفته يا دو هفته، کم و بيش يکديگر را ملاقات کنند و شبي را در خانه پدر و مادر عروس و يا خانه داماد به سر ببرند يا ساعاتي را در بيرون به تفريح و گشت و گذار بپردازند.

توصيه ها:
1. به دختران و پسران توصيه مي شود، به خاطر پاسداشت اين سنت و احترام به خانواده هايشان، حريم ها را رعايت کنند و از همبستر شدن و کامجويي اصلي جنسي در اين ايام خودداري کنند. ولي آنها مي توانند از همديگر تمتع هاي جنسي حاصل کنند، ولي اين تمتعات بايد به اندازه اي نباشد که آثار بکارت را از بين ببرد. از بين بردن بکارت در دوران عقد چه با رضايت هر دو طرف چه با خواست مرد باشد، در بين مردم خيلي زشت به نظر مي آيد و اگر فاميل به اين مطلب پي ببرند خيلي ناراحت خواهند شد.[8] وچه بسا مشكلات بعدي را ايجاد نمايد.
نکته 1: شب عروسي شبي است که مخصوص همين کار مي باشد که در شرع مقدس به آن شب زفاف مي گويند و آداب و رسوم خاصي بر آن حکم فرماست. اگر در آن شب، اين کار صورت بگيرد براي خود دختر خيلي اهميت دارد و براي خودش يک امتيازي بر مي شمارد و ديگر کسي نمي تواند اتهام وارد کند که دختر باکره نبوده است.
همچنين با از بين بردن بکارت احتمال دارد که آبرو و اعتبار انسان خدشه دار شود.
نکته 2: با زايل شدن بکارت، ترس، اضطراب و تشويش بچه دار شدن به جان دختر مي افتد و همين امر مي تواند به مرور زمان نظر او را نسبت به مسائل جنسي بد کند.
نکته 3: اگر به صورت غير رسمي آثار بکارت دختر از بين برود، نوعي احساس حقارت براي دختر و حتي پسر دست مي دهد، چون ممکن است در ميان آشنايان کساني باشند که در شب زفاف اين کار را انجام مي دهند و آن را براي خود شأن و منزلتي مي دانند و دختر و پسري که به صورت غير رسمي و در دوران عقد اين کار را کرده اند خود را از اين شأن و منزلت محروم مي بينند و اين مساله از خاطر دختر پاک نمي شود و هميشه آن را به عنوان نقطه ضعفي براي زندگي خود برخواهد شمرد.[9]

2. دختران در اين دوران به دليل پاي بندي به اين سنت و رسم موجود، حساسيتي ويژه دارند و تلاش مي كنند با تمام احترامي كه براي همسر خود قائلند، نزديكي صورت نگيرد. آنان به داشتن روابط عاشقانه، تفريح و شب نشيني و كشيدن طرح و نقشه براي زندگي مشترك آينده بسنده مي كنند. غالباً به دنبال ارضاء جنسي پيش از شب عروسي نيستند به همين دليل پيشنهاد مي شود بر باورهاي همسرتان احترام بگذاريد و كام جويي جنسي را به زمان خود واگذار نماييد.

3. براي برآورده شدن نياز جنسي خود از ديگر مواضع مي توانيد خود را ارضاء كنيد. از اين رو بيش از حد به ارضاي از موضع خاص برنياييد، زيرا به احتمال بسيار با مقاومت همسرتان روبرو مي شويد و ممكن است هم به روحيات خويش آسيب وارد كنيد و هم او را از خود برنجانيد و توجه داشته باشيد كه خاطرات تلخ و شيرين در اين دوران از ماندگاري بسيار بالايي حتي تا آخرين لحظات عمر برخوردار است. بدتر اين كه اگر در اين امر اصرار داشته باشيد، و به ارضاء خويش بسنده نكنيد، همسرتان با بي ميلي و نارضايتي با شما برخورد مي كند و معمولاً ارضاء نمي شود كه همين امر ممكن است او را با درد و ... دچار نمايد.
اگر نوع برخورد خود با همسرتان او را به اين باور نزديك سازيد كه او را تنها براي ارضاي جنسي خود مي خواهيد تا شريك زندگي، اين تصور او از شما، برايش سخت آزار دهنده و غير قابل جبران خواهد بود.

4. اگر تحمل اين امر براي شما دشوار است و نمي توانيد كام جويي جنسي را به زمان خود واگذاريد، مدت زمان نامزدي را با توافق همسر خود كم كنيد و زودتر زندگي مشترك خود را زير سقف محبّت و مهرباني آغاز كنيد.

5. در پايان تصور كنيد اگر جلوگيري از باردار نشدن جواب ندهد و همسرتان با شكم باردار يا با يك فرزند در شب عروسي حاضر شود و يا اين كه يك ماه پس از ازدواج صاحب فرزندي شويد، آيا از نظر روحي و رواني همان احساسي را داريد كه پس از يكسال از ازدواج، صاحب فرزندي شده باشيد؟

6. انشاءالله كه ساليان سال در كنار هم زندگي كنيد و صاحب فرزنداني صالح شويد اما به صورت يك احتمال ناچاريم اين نكته را نيز يادآور شويم كه اگر خدايي ناكرده در انتخاب خود دچار اشتباه شديد و با آگاهي كامل از ويژگي هاي نامزدتان او را براي زندگي مشترك خود نپسنديديد و به اين باور رسيديد كه نمي توان زندگي مشتركي باهم داشته باشيد، و به صلاح هر دوي شما است كه از يكديگر جدا شويد، آيا بهتر اين نيست كه اين جدايي پيش از نزديكي به ويژه براي دختران، صورت گيرد؟

7. برخي ها فکر مي کنند با داروهاي ضد بارداري، مي توانند جلوي بارداري در اين دوران را بگيرند؛ اما غافل از اين که اين داروها اثرات سوء زيادي در بردارد و امکان عقيمي و يا به تأخير بيش از حد افتادن بارداري در دوران پس از عروسي وجود دارد.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] . ايماني، محسن، بررسي ابعاد تربيتي و روان شناختي دوران عقد، تهران، انجمن اولياء و مربيان، چاپ اول، 1381، ص 14.
[2] . مظاهري، علي اكبر، جوانان و انتخاب همسر، قم، دفتر تبليغات اسلامي، چاپ سوم، 1374، ص 230.
[3] . همان.
[4] ـ مظاهري، علي اكبر، جوانان و انتخاب همسر، (چاپ ششم، انتشارات پارسيان قم) ص 230 و رجوع شود به مقاله ارزنده اي هم از آقاي محمد آل اسحاق (روزنامه رسالت، شماره 2102، تاريخ 1/2/72، ص 4.
[5] . جوانان و انتخاب همسر، همان، صص 259 ـ 244.
[6] . جوانان و انتخاب همسر، (همان) ص 244 تا 258.
[7] . ابراهيم اميني، انتخاب همسر، شركت چاپ و نشر بين الملل وابسته به مؤسسه انتشارات اميرکبير، چاپ هشتم، 1383ش، ص223.
[8] . همان، ص224.
[9] . مصطفوي، سيد جواد، بهشت خانواده، مشهد، نشر هافت، چاپ پنجم، 1376ش، ج2، ص109 و 111؛ محمدي اشتهاردي، محمد، ازدواج و شيوه همسرداري، مؤسسه نشر نبوي، چاپ هفتم، 1377، ص317.