سخن از پروانه‏هايى است كه گرد شمع وجود امام جمع شدند و ازگرمى ولايت و پرتو انوار خورشيد درخشان حضرتش بهره‏ها بردند واز يار سفركرده و خاطرات جاودان پيوندش با ساحت مقدس عترت سخن‏گفتند تا همه نسلها با پيروى از حضرتش در شمار ارادتمندان‏اهل‏بيت: جاى گيرند. در اين‏بخش به فرازهايى از آن خاطرات اشاره‏مى‏شود. باشد تا از سيره عملى اين اسوه علم و عمل جرعه‏اى‏برگيريم و مشعلى فرا روى نسل جوان بر افروزيم. ان‏شاءالله.
زيارت امام رضا(ع)
آقاى سيدحميد روحانى مى‏گويد:
يكى از علما براى من نقل مى‏كرد كه يك سال تابستان به اتفاق‏امام و چندتن ديگر از روحانيون به مشهد مشرف شديم و خانه‏دربستى گرفتيم. برنامه ما چنين بود كه بعد از ظهرها، پس ازيكى دو ساعت استراحت، از خواب بلند مى‏شديم و به طور دسته‏جمعى‏روانه حرم مطهر مى‏شديم و پس از زيارت و نماز و دعا به خانه‏مراجعت و در ايوان باصفايى كه در آن خانه بود، مى‏نشستيم و چاى‏مى‏خورديم. برنامه امام اين بود كه با جمع به حرم مى‏آمدند، ولى‏دعا و زيارتشان را خيلى مختصر مى‏كردند و تنها به منزل‏برمى‏گشتند; و آن ايوان را آب و جارو مى‏كردند، فرش پهن‏مى‏كردند، سماور را روشن مى‏كردند و چاى را آماده مى‏ساختند; ووقتى‏كه ما از حرم باز مى‏گشتيم، براى ما چاى مى‏ريختند.
يك روز من از ايشان سوال كردم كه اين چه كاريه، زيارت و دعارا به خاطر آنكه براى رفقا چاى درست كنيد مختصر مى‏كنيد و باعجله به منزل باز مى‏گرديد؟ امام در جواب فرمودند: من ثواب اين‏كار را كمتر از آن زيارت و دعا نمى‏دانم.
زيارت قبر حضرت على(ع)
آقاى سيد حميد روحانى مى‏نويسد:
امام در آن حدود پانزده سالى كه در نجف مى‏زيستند، جز در موارداستثنايى، هر شب ساعت 3 بعد از نصف شب در كنار قبر حضرت‏على(ع) بودند; و حتى وقتى حكومت نظامى اعلام مى‏شد و رفت و آمددر خيابانها ممنوع بود، به پشت‏بام مى‏رفت و از دور امام خود رازيارت مى‏كرد.
زيارت مرقد مطهر امام حسين(ع)
آقاى سيد حميد روحانى مى‏نويسد:
«... در اغلب ايام زيارتى در كنار قبر امام حسين(ع) بودند،در دهه عاشورا هر روز زيارت عاشوراى معروفه را با صدمرتبه سلام‏و صدمرتبه لعن مى‏خواندند.» 2مرحوم آقاى املائى مى‏فرمود:2 روزى‏در حرم مطهر امام حسين(ع) امام خمينى را ديدم كه در ميان‏انبوه زوار گير كرده و قدمى‏نمى‏تواند پيش بگذارد. به جلو دويده‏به كنار زدن مردم و بازكردن راه پرداختم. امام با تعرض و تغيرمرا منع مى‏كردند. ومن بى‏توجه به منع ايشان به كار خود ادامه‏مى‏دادم. يكباره متوجه شدم كه امام از مسيرى كه من براى ايشان‏بازكرده‏ام نيامده و تغيير مسير داده، در لابه لاى جمعيت‏به راه‏خود ادامه مى‏دهد.
انس باحرم مطهر امير المؤمنين(ع)
آقاى سيد حميد روحانى مى‏گويد:
در سحرگاه وحشتزاى آخرين شبى كه امام در نجف بودند، خدمت امام‏رسيدم كه دستور العملى از ايشان بگيرم.
يك حالت تاثرى به من دست داده بود از اينكه مى‏ديدم ايشان نجف‏را ترك مى‏كنند; و او پس از خدا و حرم مطهر اميرالمومنين(ع)تنها پناهگاه ما بود.
عرض كردم: آقا، نمى‏شود از اين سفر صرف‏نظر كنيد؟! شما الان‏داريد تشريف مى‏بريد كويت و آنجا جاى امنى نيست، سوريه جاى‏امنى نيست، ايران وضعش آنچنان است; كجا مى‏خواهيد برويد؟! امام‏فرمودند: «ناگزير از اينجا بايد بروم.» سپس فرمودند: «من‏در اينجا با حرم مطهر اميرالمومنين ماءنوس بودم.»
نحوه تشرف امام به حرم مطهر حضرت على(ع)
آقاى سيد حميد روحانى در اين باره مى‏نويسد:
در تشرف امام خمينى به حرم مطهر اميرالمومنين(ع) با آن آداب‏خاص زيارت آن حضرت، باز شايان توجه است:
باكمال ادب و متانت اذن دخول مى‏خواندند. سپس از طرف پايين‏پاوارد حرم مى‏شدند و مقيد بودند كه از بالاى سرمطهر حضرت‏اميرالمومنين(ع) عبور نكنند. چنانكه در روايات وارد شده‏است. و هنگامى كه مقابل ضريح مطهر مى‏رسيدند، زيارت امين‏الله يا زيارت ديگرى را بانهايت اخلاص مى‏خواندند، بعد دوباره‏به طرف پايين‏پا بر مى‏گشتند و در گوشه‏اى از حرم نماز، زيارت،دعا نشسته مى‏خواندند; باز دو ركعت نماز و سپس بلند مى‏شدند وبا رعايت آداب و اخلاص تمام از حرم مطهر خارج مى‏شدند.
زيارتهاى امام(ره)
آقاى محمد على انصارى، يكى از اعضاى دفتر امام خمينى(ره)،مى‏گويد:
علاقه امام به اهل‏بيت‏عليهم السلام وصف ناشدنى است; امام عاشق‏آنهااست. عاشقى كه تا صداى ياحسين بلند مى‏شود، او بى‏اختياراشك مى‏ريزد. امام با اينكه در برابر مصيبت‏ها صابر است و حتى‏در برابر مشكلاتى چون شهادت حاج آقا مصطفى اشك نمى‏ريزد اما به‏مجرد اينكه يك روضه‏خوان بگويد: «السلام عليك يا اباعبدالله‏»، قطرات اشك از ديدگانش فرو مى‏چكد; و اين واقعا علاقه كمى‏نيست; ودر همان مواقعى كه بسيارى از شبه‏روشنفكران قبل از انقلاب به‏عزادارى و سينه‏زنى مى‏تاختند و اگر اين فرهنگ رشد پيدا مى‏كرد،آثارى از شعائر اسلام باقى نمى‏ماند و ما را از درون بى‏محتوامى‏كرد. امام شديدا به ترويج همان سنت‏هاى ديرينه عزادارى‏مى‏پرداخت و مردم را به برگزارى هرچه باشكوهتر عزادارى‏هاى‏اهل‏بيت‏عليهم السلام سفارش مى‏كند.
شركت در روضه حضرت زهرا(س)
آقاى محمدعلى انصارى مى‏گويد:
يك روز كه روز شهادت حضرت فاطمه(س) بود، از امام تقاضا شد كه‏در جمع برادران دفتر، كه به همين مناسبت تشكيل داده بودند،حاضر شوند. امام آمدند و نشستند، به مجرد اينكه يكى ازبرادران دفتر شروع به خواندن مصيبت كردند، امام با صداى‏بلندگريه كردند كه ايشان براى ملاحظه حال امام مصيبت را كوتاه‏كردند و قطرات اشك هم چون دانه‏هاى مرواريد برگونه‏هايشان فرومى‏غلتيد و با اينكه دنيا وتبليغات روى گريه امام تفسيرهاى‏مختلف مى‏كنند، امام باكى ندارند كه حتى در صفحه تلويزيون نيزبه خاطر ابى‏عبدالله(ع) گريه كنند و اشك بريزند.
علاقه امام به آقا امام زمان (عج)
آقاى محمدعلى انصارى در اين باره مى‏گويد:
يك روز يكى از طلاب در مدرسه رفاه به امام عرض مى‏كند كه: شماچرا در بين صحبتهايتان از امام زمان كمتر اسم مى‏بريد؟
امام به محض شنيدن اين سخن درجا ايستادند و فرمودند:
چه مى‏گويى؟ مگر شما نمى‏دانيد ما آنچه داريم از امام زمان است‏و آنچه من دارم از امام زمان(عج) است و آنچه از انقلاب داريم‏از امام زمان است.
شركت در مجالس روضه
آية الله سيد حسن طاهرى خرم‏آبادى مى‏گويد:
امام شبهاى محرم، مجالس روضه، كه در محلات قم برگزار مى‏شد،شركت مى‏كردند. براى اينكه مردم را تشويق كنند، هم گرم‏نگه دارند.
آن شب كه ايشان را مى‏خواستند دستگير كنند، ولى هيچ كس خبرنداشت; تلفنها را قطع كرده بودند، تلفن منزل ايشان قطع شده‏بود. نزديك غروب بود من آمدم منزل ايشان، آقاى صانعى به من‏گفت: تلفن منزل امروز قطع است. فكر مى‏كرديم تلفن عيبى پيداكرده است. فكر نمى‏كرديم كه مى‏خواهند ايشان را دستگير كنند.
مجلس روضه هم صبحها در منزل امام منعقد بود. به من گفتند: كه‏فردا صبح بياييد منبر برويد. من هم قبول كرده بودم كه فرداآن‏جا منبر بروم.
آن شب امام رفتند مجلس روضه‏اى در يكى از محله‏هاى قم. ماهم‏رفتيم و مردم استقبال خيلى عجيبى از ايشان كردند و ما آن شب‏را خدمت ايشان در مجلس بوديم و ايشان برگشتند.
دوستان به ما گفتند كه: همان نزديكيها كه منزل يكى از رفقابود، بياييد و شب را بخوابيد.
گفتم: نه، مى‏روم منزل.
رفتم منزل. صبح بود كه من داشتم آماده مى‏شدم كه به منبر بروم‏كه خبر آوردند كه امام را نزديكيهاى طلوع فجر آمده‏اند ودستگير كردند.
ذكر صلوات
آقاى محمدحسن رحيميان مى‏نويسد:
روزهاى ملاقات عمومى در حسينيه جماران، كه مردم از يكى دوساعت‏قبل تدريجا جمع مى‏شوند، گاه و بيگاه صداى صلواتشان بلند مى‏شدو طبعا صداى اين صلواتها در داخل به گوش امام مى‏رسيد.
يك وقتى متوجه شديم كه امام باشنيدن صداى صلوات و نام مبارك‏پيغمبراكرم(ص) آهسته صلوات مى‏فرستند; و مدتها دقت داشتم وهيچ‏گاه نديدم كه ايشان صداى صلوات را بشنوند و صلوات نفرستند.
احترام به ائمه اطهارعليهم السلام
مرحوم آقاى مصطفى زمانى مى‏نويسد:
هركجا روايتى از امام(ع) به ميان مى‏آمد و يا نام راوى، ازآنان احترام مى‏كرد. در مورد امامان‏عليهم السلام مى‏فرمود: «سلام‏الله عليهم اجمعين‏» و در مورد راوى با كلمه «رحمة‏الله‏عليه‏» يا «رضوان الله عليه‏» نام او را بيان مى‏داشت. عشق به‏خاندان عصمت و طهارت بود كه براى دفاع از حريم آنان، كتاب كشف‏اسرار را نوشت و براى زيارت خانه خدا و كربلاى امام حسين(ع)
كتابهاى خود را فروخت. بارها شد كه ضمن بيان روايات ائمه‏اطهارعليهم السلام از حالات آنان هم نقل مى‏فرمود كه مسائل اسلامى‏به صورت فرمولى عرضه نشود بلكه روح معنوى شاگرد هم تكامل‏يابد.
توسل به اهل‏البيت‏عليهم السلام
آقاى مرتضى تهرانى مى‏گويد:
ويژگى ديگر ايشان شدت اتصال و ارتباطشان و توسلشان به اهل‏بيت‏صلوات الله عليهم اجمعين و خاندان عصمت و طهارت صلوات‏الله عليهم اجمعين است. به نحوى كه در تمام زمان تشرفشان به‏نجف اشرف و حضور مولى‏المتقين صلوات الله عليه همه شب به‏حرم مقدس مشرف و از ارواح طيبه آن بزرگواران استمدادمى‏نمودند.
احترام به عزادارى امام حسين(ع)
آقاى محمد حسن رحيميان مى‏نويسد:
حضرت امام مدظله در يك مراسم ملاقات در حسينيه جماران بطوراستثنايى به جاى آنكه در جايگاه روى صندلى بنشيند... روى زمين‏نشستند، آن هم روز عاشورا و به احترام عزادارى امام حسين(ع)
بود.
شركت در دعاى توسل
آقاى محمدحسن رحيميان در اين باره مى‏گويد:
يك روز به مناسبت‏يكى از وفيات ائمه‏عليهم السلام چندنفرى، به‏عنوان خواندن دعاى توسل، به اتاق امام رفتيم.
همه رو به قبله نشستند و شروع به دعا كردند. بعد از شروع،امام وارد شدند و صف نشستند و همراه با همه دعا خواندند.
در اثناى دعاى توسل، يكى از آقايان ذكر مصبيت مختصرى كرد. باآنكه ذاكر روضه‏خوان ماهر نبود و با حضور امام دستپاچه شده بودو صدايش هم مرتعش و بريده بريده بود، همين كه شروع به روضه‏كرد با آنكه هنوز مطلب حساسى را بيان نكرده بود، امام چنان به‏گريه افتادند كه شانه‏هايشان به شدت تكان مى‏خورد و بنده وقتى‏زير چشم به سيماى امام نگاه كردم، دانه‏هاى متوالى اشك را كه‏از زير محاسن معظم‏له روى زانويشان فرو مى‏افتاد، ديدم.
تشكيل مجلس ذكر مصيبت
آقاى محمدحسن رحيميان مى‏نويسد:
امام در مدتى كه در نجف اشرف بودند، در تمام شبهاى شهادت‏معصومين‏عليهم السلام در منزلشان ذكر مصيبت داشتند و به مناسبت‏رحلت‏حضرت زهرا(س) اين برنامه سه شب ادامه داشت; و آن گريه‏كردن و اشك ريختن بدون استثناء در همه اين روضه‏خوانيها مشهودبود.
توجه امام به زيارت عاشورا
آقاى سيدعلى‏اكبر محتشمى مى‏گويد:
از جمله حوادثى كه در فرانسه اتفاق افتاد در رابطه با آن حالت‏خلوص و علاقه و محبتى كه امام به ائمه اطهار داشتند، ما روزهاكه مى‏شد كليه گزارشهاى شب گذشته را كه به وسيله تلفن از ايران‏رسيده بود، مى‏نوشتيم و احيانا آنهايى كه لازم بود عين صدا راامام بشنوند، جمع‏آورى مى‏كرديم و خدمت امام مى‏رسيديم و اين‏گزارشها را خدمتشان تقديم مى‏كرديم و اگر توضيح هم لازم بود،توضيح مى‏داديم.
اول محرم شده آن روز طبق معمول وقتى گزارشها را برديم خدمت‏امام، ديديم امام در اتاق قدم مى‏زنند و با تسبيح ذكرى مى‏گويندو مشخص شد كه امام زيارت عاشورا را طبق معمول كه در سالهاى‏گذشته هر سال در ايام عاشورا صبح مشرف مى‏شدند حرم و زيارت‏عاشورا را در حرم حضرت اميرالمؤمنين(ع) مى‏خواندند، در پاريس‏هم همان برنامه را ادامه داده بودند و زيارت عاشورا رامى‏خواندند. امام تذكر فرمودند كه از اين به بعد در اين ساعت‏گزارشها را نياوريد كه در اين ساعت من مشغول هستم و اين‏برنامه ادامه داشت در ايام عاشورا.
دستور امام به روضه‏خوانى در پاريس
آقاى سيدعلى‏اكبر محتشمى در اين باره مى‏گويد:
روز تاسوعا من در محوطه قدم مى‏زدم كه آقاى اشراقى آمدند وگفتند: كه امام فرمودند: «كه شما آماده باشيد يك ساعت‏به ظهرمن مى‏خواهم بيايم بيرون و بايد امروز روضه‏بخوانى.» من متحيرشدم، چون يك همچون آمادگى نداشتم كه در آن شرايط و محيطروضه‏بخوانم. عرض كردم كه: خدمت ايشان عرض كنيد كه من آمادگى‏ندارم تا روضه‏اى كه مناسب اين شرايط و در جو پاريس و در ميان‏دانشجويان باشد، خدمت امام بخوانم. روضه‏اى كه من مى‏دانم همان‏روضه‏هايى است كه در مجالس معمولى ايران خوانده مى‏شود. يك‏همچنين روضه‏اى من مى‏توانم بخوانم. بعد امام پيغام دادند كه‏بگوييد:
«به فلانى كه همان روضه را مى‏خواهم و همان روضه بايد اينجاخوانده بشود. » من از اين جريان حس كردم كه امام در هرحال آن‏علاقه‏اى كه به ائمه‏اطهار دارند و به آن محيطى را كه براى آن‏محيط مبارزه مى‏كنند، احترام مى‏گذارند و همان محيط را مى‏خواهندو همان آداب و رسومى كه از متن اسلام هست و بيش از هزار سال‏مسلمانها با آن بودند را مى‏خواهند ولو اينكه در پاريس و درقلب سرزمين غرب باشد. در آن روز جمعيت زياد بود، خبرنگاران‏فراوانى هم آمده بودند، ساعت‏يازده امام تشريف آوردند و امام‏بسيار محزون بود. من خدمت امام نشستم. امام اشاره كردند به من‏كه روضه‏بخوان و من شروع كردم روضه‏خواندن.
براى كسانى‏كه از سراسر كشورهاى غرب آمده بودند براى ديدن امام‏بسيار غيرمترقبه بود اين منظره، در شرايطى كه امام در مقابلش‏شاه و آمريكاست و مبارزه مى‏كند، روز تاسوعا بنشيند و براى‏امام حسين(ع) گريه كند.
جمعيت‏خيلى زياد بود و خبرنگارها هم اين مجلس را ضبط مى‏كردند.
از همان اولى كه شروع كردم به روضه، امام گريه كردند. در وسطروضه بود كه متوجه شدم تمامى جمعيتى كه در آنجا بودند،يكپارچه گريه مى‏كردند و حتى يادم مى‏آيد كه شايد در حدود يكربع‏بعد از اينكه روضه ما تمام شده بود، هنوز عده‏اى گريه مى‏كردند;و يكى از برادرهايى كه آنجا بود، برادرمان دكتر فكرى بود. آمدو صورت مرا بوسيد و گفت: كه من بيست و پنج‏سال در فرانسه هستم‏و از فرهنگم جدا شده بودم، از دينم جدا شده بودم، از مسائل‏مكتبى و مذهبى جدا شده بودم، از ائمه اطهار هم جدا شده بودم وامروز با اين برنامه و روضه كه تو خواندى مرا به همه چيزبرگرداندى، به مذهبم، به مكتبم، به فرهنگم. و تا آن لحظه هم‏من ديدم چشمهايش اشك‏آلود بود; و اين روضه‏خوانى، شب عاشوراخوانده شد.
توسل به ثامن الحجج(ع)
آقاى سيد محمد جواد علم‏الهدى مى‏گويد:
يكى از خاطرات شخصى من با حضرت امام اين بود كه آن موقعى كه(در) مجلس شوراى ملى آن عصر به فرمان استعمارگران مطلبى مطرح‏شد به عنوان «انجمنهاى ايالتى و ولايتى...» و اينكه نام مقدس‏قرآن و قسم به قرآن كه وظيفه هر نماينده‏اى است كه قسم بخورد ومتعهد شود، برداشته شود و به جايش كتاب آسمانى گفته شود; واينكه اسم اسلام از روى اين كشور به گونه‏اى برداشته شود به‏بهانه اينكه بتوانند ملتهاى ديگر هم دراين كشور دست‏اندر كارباشند.
تنها اين سه جمله نبود; بلكه امام هشدار مى‏داد كه اين يك نوع‏رقيت و استعمار خانمانسوزى است كه همه مقدسات اسلام را لگدكوب‏مى‏كند. حضرت امام لازم ديدند كه شبها... استادان حوزه علميه قم‏را جمع كنند و در اين باره شور و مشورتهايى بشود. ..، به دولت‏وقت هشدار بدهند و مى‏دادند و اعلاميه‏هايى صادر مى‏شد. من به اذن‏امام مامور شدم كه بلادى كه در قسمت‏شرق ايران قرار گرفته(يعنى استان خراسان) را از مشهد مقدس تا زاهدان كه دورترين‏شهربود، بروم و علماى بلاد را ببينم; و براى بعضى از بزرگانشان‏كه حائزاهميت‏خاصى از حيث نفوذ مردمى بودند با قلم مقدسشان‏نامه نوشتند. شبى كه عازم بودم، خدمت ايشان شرفياب شدم و امام‏از اندرون تشريف آوردند بيرون و نامه‏ها را به من لطف كردند واين جمله را فرمودند: «شما قبل از اينكه با هركس ملاقات كنيد،اول مشرف بشويد حرم مطهر ثامن الحجج على‏ابن موسى‏الرضا(ع) و اززبان من به آن حضرت بگوييد كه آقا! كار بسيار عظيم و مساله‏خطيرى پيش آمده و ما وظيفه دانستيم قيام كنيم، چنانچه مرضى‏شماست ما را تاييد كنيد.»
كيفيت زيارت امام(ره)
استاد عميد زنجانى مى‏گويد:
از نكاتى كه من مى‏توانم از آن دوره‏اى كه در نجف در خدمت‏حضرت‏امام بودم و اين افتخار بزرگ نصيبم بود، يادآورى كنم، مساله‏كيفيت زيارت حضرت امام هست كه براى ما جالب بود. زياد اتفاق‏مى‏افتاد كه ما مى‏رفتيم در حرم مطهر حضرت امير(ع) فقط از دورمنظره زيارت امام را نگاه مى‏كرديم.
دو مورد بود كه مخصوصا طلابى كه حال و هوس اين كارها را داشتندمعمولا مى‏آمدند تماشاى زيارت مى‏كردند.
يكى زيارت مرحوم آقاى امينى بود كه ديدنى بود; و ايشان وقتى‏حرم مشرف مى‏شدند حالاتشان به قدرى جذاب و گيرا و چنان طبيعى وخالصانه بود كه واقعا انسان را وادار مى‏كرد كه بايستد و اين‏زيارت را تماشا كند; و بارها ديده مى‏شد كه مرحوم علامه امينى‏جلوى ضريح مطهر مى‏ايستاد و يا مى‏نشست و هيچ نمى‏گفت، يعنى لبهاحركت نمى‏كرد كه آدم فكر كند كه دارد زيارتنامه مى‏خواند; ولى‏همين طور اشك از چشم به پاى چشم و صورتش جارى مى‏شد.
مورد دوم زيارت حضرت امام بود كه هر شب ايشان مشرف مى‏شدند به‏حرم مطهر حضرت امير(ع) و مقيد بودند كه متن زيارت را بخوانندو جاى خاصى بود كه حضرت امام مى‏آمدند آن‏جا و از روى مفاتيح‏دعا مى‏خواندند.
... زيارت امام خيلى طولانى بود. دعايى مى‏خواندند. زيارت‏عاشورا مى‏خواندند و نماز مى‏خواندند. بعد از اينكه تمام مى‏شد،حضرت امام در كنار ضريح مطهر مى‏ايستادند و ظاهرا يك زيارت‏امين الله هم مى‏خواندند.
اين كيفيت تشرف امام به حرم حضرت امير(ع) و كيفيت زيارتشان‏واقعا جالب بود و حالت امام در دعاخواندن و زيارت، يك حالت ازخود بى‏خود شدن بود كه كاملا آن عمق اتصال روحى با آن صاحب ضريح‏و مزار و امامى كه امام زيارتشان مى‏كردند، اين اتصال روحى ومعنوى كاملا آشكار بود. همين منظره در كربلا در حرم حضرت‏اباعبدالله و حضرت ابوالفضل سلام الله عليهما اجمعين‏مشاهده مى‏شد. يك‏بارهم كه ما اول ورود حضرت امام تا سامرارفتيم; و در سامرا و كاظمين هم همين طور بود.
گريه بر اهل بيت عليهم السلام
آقاى على دوانى مى‏گويد:
يكى از خاطرات جالبى كه از امام دارم اين است كه معظم‏له به‏قدرى مسلط برخود هستند و خويشتن‏دار مى‏باشند كه شايد حدى نتوان‏براى آن تصور نمود.
... بارها مى‏ديدم كه در مسجد بالاى سرحضرت معصومه(س) يا خانه‏بعضى از آقايان علما كه در مجلس روضه نشسته بودند، هرچه واعظيا هركس مى‏گفت، چه شيرين و چه تلخ، چه حزن‏انگيز و چه خنده‏دار،عده‏اى تبسم مى‏كردند يا مى‏خنديدند و جمعى تحت تاثير مطالب حزن‏انگيز سرتكان مى‏دادند و با صداى بلند گريه مى‏كردند; ولى امام‏همچنان آرام و بى‏تفاوت نشسته و فقط گوش بودند كه واقعا باعث‏تعجب هر بيننده بود; ولى همين كه لحظه ذكر مصيبت اهل‏بيت‏عليهم‏السلام فرا مى‏رسيد، امام دستمال از جيب در مى‏آوردند و آنا وبى‏اختيار مى‏گريستند و اشك مى‏ريختند.
گاهى مى‏ديدم كه دستمال را با دست تا حدود دهان گرفته بودند وبه سخنان واعظ يا روضه‏خوان گوش مى‏دادند و در همان حال قطرات‏درشت و پى‏درپى اشك از دو سمت صورتشان جارى بود.
احترام به مداح اهل بيت‏عليهم السلام
آقاى محمد فاضلى‏اشتهاردى مى‏گويد:
حضرت امام تواضع عجيبى نسبت‏به طلبه‏هايى كه درس‏خوان بودند،داشتند. طلبه، روضه‏خوان، مداح اهل‏بيت‏عليهم السلام را كه‏مى‏ديدند، تمام قد بلند مى‏شدند و موقعى كه مى‏خواستند از پيش‏استاد بروند، از او بدرقه مى‏كردند و بالاخره با اصرار ميهمان‏باز مى‏گشتند.
شركت در جشن امام حسن مجتبى(ع)
آقاى سيدحسن طاهرى خرم آبادى مى‏گويد:
ما در شبهاى نيمه ماه رمضان، يك جشنى به عنوان حضرت امام حسن‏مجتبى(ع) در خانه مى‏گرفتيم كه آقايان طلبه‏ها و علما را هم‏دعوت مى‏كرديم و من مقيد بودم كه حضرت امام را در اين جشن دعوت‏كنيم و ايشان هم اظهار لطفى مى‏كردند و در اين جشن شركت‏مى‏كردند.
گريه امام براى على‏اكبر(ع)
آقاى على دوانى مى‏گويد:
آقاى حاج سيدمحمد كوثرى، ذاكر معروف قم، از دوستان صميمى كه‏از سالها قبل در قم روضه‏خوان خاص امام بود و در سنوات اخير هم‏ايام عاشورا در حضور جمع در حسينيه جماران به ياد ايامى كه‏امام در قم اقامت داشتند و ايشان ذاكر خاص امام بود و ذكرمصيبت وى مطلوب امام بود، نقل مى‏كرد كه پس از شهادت مرحوم حاج‏آقامصطفى، فرزند ارشد امام، وارد نجف اشرف شدم. رفقا گفتند:
خوب به موقع آمدى، امام را درياب كه هرچه ما كرديم در مصبيت‏حاج آقا مصطفى گريه كنند، از عهده برنيامده‏ايم. مگر توكارى‏بكنى.
من خدمت امام رسيدم و عرض كردم: اجازه مى‏دهيد ذكر مصيبتى‏بكنم؟ امام اجازه دادند. هرچه نام حاج آقامصطفى را بردم تا باآهنگ حزين امام را منقلب كنم كه در عزاى پسراشك بريزد، امام‏تغيير حال پيدا نكردند و همچنان ساكت و آرام بودند; ولى همين‏كه نام حضرت على‏اكبر(ع) را بردم هنگامه شد، امام چنان گريستندكه قابل وصف نيست.
گريه بر مصيبت اهل بيت عترت
آقاى على دوانى مى‏گويد:
    امام در متن جامعه زندگي مي كرد
نويسنده : آيت الله دكتر سيد محمد موسوي بجنوردي
حكومت اسلامي از ديدگاه امام
حكومت اسلامي از ديدگاههاي حضرت امام 2 ركن ضروري و اساسي دارد:
الف ) اسلام : وقتي عموم مردم مسلمانند و اعتقاد به اصول اسلام دارند ، بايد قوانيني كه در اين حكومت تدوين مي شود، اسلامي بوده و مخالفتي با اسلام نداشته باشد؛ البته اين بدان معنا نيست كه تلقي كنيم بايد موضوعات جديد و روز آمد را كه در زمان معاصر پديد مي آيند، در اسلام باشد. خود مكانها و زمانها به اعتبار شرايط ، موضوع سازند و مفاهيم جديدي پديد مي آورند. بنابراين اشتباه است كه مشاهده موضوع يا مفهومي كه در اسلام آن زمان نبوده ، بگوييم اين خلاف اسلام است .
    ب ) مردم كه رهبر يا جمهوريتي را انتخاب مي كنند و بر اين اساس ،‌كل ملت در حاكميت خويش ، سرنوشت ، نظاههاي سياسي ، اقتصادي و فرهنگي ، جنگ و صلح خودش كاملا دخالت داشته، مستقيم شركت كند.
    اسلام ، حكم عقل را به عنوان يكي از منابع اجتهاد مي پذيرد، چرا كه عقل جمعي كارساز است . در اين جايگاه فعاليت ما به اين قضيه معطوف مي شود كه عقلاي عالم (عقلاي غير منحرف ) چه چيزهايي را نيكو يا ناپسند مي شمارند. آن چيزي را كه نيكو يا ناپسند بيندارند ؛ يقين بدانيد كه شريعت هم آن را نيكو يا ناپسند مي داند.
    احكام شريعت هيچ گاه از احكام عقلاني جدا نيست . شريعت هميشه در راستاي احكام عقلاني است .بنابراين متكلمان شيعه در اين مضمون عبارتي بسيار زيبا دارند: «الاحكام الشريعه الطاف في الاحكام العقليه» ذات باري تعالي بر اين اساس كه نمي خواهد جامعه اي در اتحراف به سر برد يا فطرتهاي مردم آلايش پيدا كند (اما چنانچه چنين اتفاقي افتاد) به همان چيزي رهنمودشان مي كند كه عقل و فطرتهاي انساني بدانها نظر مي دوزند و ما را رهنمون مي شوند. يعني همه شرايع آسماني (از ابراهيم ، موسي ، عيسي ، تا رسول خاتم (ص) احكامي كه آورده اند از باب قاعده لطف است والا عقل سليم آدمي نيز به همين ها مي درسد و حكم مي كند.
    حال ،‌ با غور در اين موضوع كه چرا جامعه ما همگام با جهان متحول نشده است ، مي توان به اين نكته انديشيد كه واقعا به ما باورانده بودند نبايد با مدنيت همسو باشيم ؛ بلكه بايستي به همان طرز قديمي خودمان عمل كنيم . چنانچه براي مدتي گرفتن شناسنامه را براي بچه ايشان خلاف شرع مي شمردند! آنها را براي تحصيل به مدارس نمي فرستادند يا درباره دختران عقيده داشتند  كه بايد بيسواد بار بيايند، نبايد كتابت بياموزند…. جامعه اي با چنين ويژگي هايي نمي تواند جامعه اي متزقي باشد. در حالي كه اسلام برعكس اعلام مي كند  تحصيل علم بر همه مسلمان ها اعم از مرد و زن واجب است . علم را ولو در دورترين نقطه جهان باشد، هجرت كن و فرابگير . ز گهواره تا گور دانش بجوي . اسلام دين علم است ، اسلام دين مدنيت است .
    مسلم ، دوري ما از اسلام باعث اين عقب ماندگي ها شده است وگرنه چنانكه ملتزم به اسلام بوده باشيم ، بايستي همه علوم را فرا بگيريم و جامعه ما بايد جامعه دانشمندان و فرهيختگان باشد. استعمار به مردم باورانيده بود كساني كه باورهاي ديني دارند، نبايد علم روز را بياموزند! در مبارزه با چنين طرز تلقي اي و محو اين ذهنيت ويرانگر بود كه حضرت امام (ره) انقلابي فرهنگي را در همه ابعاد شروع كرد و تاكيد داشت در اين قالب بايد فرهنگ متعالي ، جايگزين فرهنگ منحط شود.
    توجه به نظم در زندگي حضرت امام به عنوان الگو و فراگير شدن اين انتظام در سطح جامعه مي تواند تحولاتي اساسي را به جلو بيندازد.
امام جامع علوم زمان خود
    امام در عين حالي كه به علوم مختلف (فلسفه و ….)‌احاطه داشت ؛ ولي طرز نگرشش در برداشت ها و استنباط هاي فقهي ، طرز تفكر عقلايي بود. به اين معني كه خودش را چون يكي از افراد جامعه برمي شمرد ( نه اين كه مثلا بنده در مدرسه نشسته ام و خودم را دور از جامعه و اقتضائات آن نگه داشته …) طرز تفكر امام اين بود كه در متن جامعه زندگي مي كند . من اعتقاد دارم كه يك مسلم واقعي اين طوري است . امام خميني نمونه اي است از كسي كه واقعا پايبند تمام عقايد اسلام است ، كلمه  اسلام را درك كرده و به باورداشت هاي ديني اش بحق اعتقاد دارد . تمام رفتار و سيره اي را كه ايشان داشت ، اسلام بيان كرده است ( شما در روايات ،‌آيات ،‌توصيه هاي پيامبر (ص) ،‌امام علي و ائمه اطهار (ع) دقيق شويد ) منتها ما عمل نمي كنيم .
    انساني كه همه صفات و اخلاق نيك و بايدهاي مذهبي را دارا باشد. بحق شاگرد مكتب امير المؤمنين است؛ چون الگوي كامل و اسوه به نظر من خود آن حضرت (ع) است . پيامبر كه اشرف كائناتند درباره بعد از ايشان صحبت مي كنيم. امير المؤمنين (ع)‌مسلمان به تمام معناست . انساني كه معناي آيينه تمام نماي اسلام بود. مستجمع تمام كمالات . بحق جامع اضداد بود. يعني در ميدان جنگ عليه دشمنان اسلام، سينه مباركش (مثل كبد شتر) خونفشان و خوشرنگ مي شد، حال آن كه همين آدم وقتي يتيمي را مي بيند، به گريه مي افتد… اينها اصلا با هم جمع نمي شود، نمي توانيد در يك انسان اينها را مجموع كنيد؛ اما چرا در امام علي (ع) اين طوري است ؟ چون هر دوي اين كنشگري ها و امثال آن براي خدا بود… و امام خميني در همين مسير گام مي زد.
    ما بايد از سيره زندگاني امام درس بگيريم . پيش از اين كه در فوت يكي از مراجع تقليد (آيت الله العظمي آسيد ابوالحسن اصفهاني ) بود كه مرحوم كاشف الغطاء (در رثاي ايشان) چه رسا بيان كرد: لقد انسيت من قبلك و اتعبت من بعدك . تو آمدي و هر آنچه كه پيش از تو بود به فراموشي رفت و عرصه بعدي را نيز مشكل كردي؛ زيرا بعدي ها بايد مثل تو شوند… خيلي كلمه زيبايي است . من مي خواهم اين گفته را براي امام خميني به كار ببرم .
    در بعد خويش بايد گفت : امام بحق كسي بود كه با وجود تمان نياكان و فقهاي بزرگ قبلي كه همه جزو اعاظم هستند. طوري عمل كردند كه كار را خيلي مشكل كردند، براي كسي كه بخواهد مثل او باشد، كار سنگيني است . بايد بگويم : لقد انسيت من قبلك واتعبت من بعدك .
نظم ركن اصلي زندگي امام
    امام در تمام زندگيش برنامه داشت . از همان نصفه شب كه براي عبادت بيدار مي شد تا زمان خواب فردا شب . يعني كارهايش سر دقيقه و ساعت انجام مي شد . اين كه درسش در چه ساعتي تدريس شود، چه وقت و تا چه ساعتي مي خواهد مطالعه كند. يا بنويسد. شبها ساعت معيني حرم مي رفتند. مي توانستيم ساعتمان را با ورود ايشان به حرم تنظيم كنيم نه يك دقيقه ديرتر  نه زودتر . سر ساعت معين به حرم مي آمدند، زيارتشان را انجام مي دادند و سر وقت هم مي رفتند. به عبارتي ديگر يك زندگي تمام منظم و برنامه ريزي شده.
    چنين كساني هيچوقت عمرشان تلف نمي شود. اين افراد هميشه موفقند. در ابعادي ديگر كشوري هم كه برنامه دارد، هميشه پيشرفته است . در كشوري نابساماني پيدا مي شود كه برنامه نداشته باشد اگر چه ما در همه چيز (اقتصاد، فرهنگ ، روابط خارجي ، اجتماعي و …..) برنامه داشته باشيم، كشورمان مترقي خواهد شد.
    اصلا اسلام به عقيده من، دين برنامه است . اسلام تاكيد به نظم مي كند ( نظم امركم در فرمايش حضرت اميرالمؤمنين ع ) با هرج و مرج و آنچه كه موجب اختلال نظام باشد، مخالف است. اسلام هميشه به طرف نظم گرايش دارد؛ زيرا كه حكم عقل است .