يکي از مباحث مهم در حوزه حقوق بين الملل و حوزه اديان، نقش دين، و بخصوص نقش اديان مهم جهان در تعامل و رفتار با پيروان مذاهب ديگر مي باشد. روابط انسان ها با يکديگر زماني مي تواند از آسيب پذيري مصون بماند که بر اساس ملاک هاي منطقي، معقول و عادلانه تنظيم شده باشد و مکتبي که عادلانه ترين ملاک ها را براي تنظيم روابط انسان ها ارائه دهد، موفق ترين و سازنده ترين مکتب به شمار مي رود.

در اين نوشتار، نقش مسيحيت و پيروان اين دين در رفتار با پيروان مذاهب ديگر مورد تحليل قرار مي گيرد. مهم ترين منبع، قرآن کريم، انجيل، کتب تفسيري و تاريخي مي باشد. بر اساس شواهد و ادلّه کافي، اين عده همواره در طول تاريخ برتري جويي و نژادپرستي را نسبت به پيروان مذاهب ديگر مثل مسلمانان و يهوديان اعمال مي نمودند و حتي نسبت به همنوعان مسيحي خود به تکفير، شکنجه، قتل و آدم سوزي متوسل مي شدند که محکمه هاي تفتيش عقايد، شاهدي بر اين مدعاست.

انصاف اين است که اديان آسماني و از جمله دين مسيحيت، ظلم و ستم را قبول ندارند. با اين وجود، به اسم مسيحيت، و در راه مسيحيت، خون هاي زيادي در تاريخ ريخته شده است. بلکه قارّه اروپا که مقرّ مسيحيت محسوب مي شود در طي هزار ساله اخير مرکزي براي جنگ و خون ريزي بوده است. آيا مي توان گفت: که صلح و همزيستي در دين مسيحيت، يک حقيقت واقعي است يا مسيحيت بر اساس محبت و صلح استوار است؟

دين مسيحيت
دين مسيحيت يکي از اديان مهم جهان است که در سراسر دنيا، داراي بيش از يک ميليارد پيرو مي باشد. آغاز پيدايش اين دين به دو هزار سال پيش برمي گردد. مسيحيان خود را پيرو پيامبر الهي، حضرت مسيح(عليه السلام)، مي دانند. به اين گروه، «نصارا» نيز اطلاق مي گردد. آياتي از قرآن کريم در مورد حضرت مسيح(عليه السلام)و مسيحيان نازل شده است.نام کتاب مسيحيان، انجيل يا عهد جديد است. اطلاق نام «عهد جديد» در مقابل «عهد قديم» يا تورات است؛ چه اينکه تورات پيش از حضرت مسيح(عليه السلام)و انجيل پس از حضرت نوشته شده است.
«انجيل» در اصل، يک کلمه يوناني است که به معناي «بشارت» يا «آموزش جديد» آمده و در قرآن کريم، هر جا از کتاب حضرت عيسي(عليه السلام)نام برده شده، «انجيل» را به صورت مفرد آورده و نزول آن را از طرف خدا دانسته است. بنابراين، اين «اناجيل»، که در بين مسيحيان متداول است، و حتي معروف ترين آنها ـ يعني اناجيل چهارگانه لوقا، مرقس، متي و يوحنّا ـ وحي الهي نيستند. همان گونه که خود مسيحيان نيز انکار نمي کنند، انجيل هاي موجود، همه به دست شاگردان يا شاگردِ شاگردان حضرت مسيح(عليه السلام)، که همگي انسان هاي عادي بوده اند، و مدت ها پس از او نوشته شده است. منتها، آنان ادعا مي کنند که شاگردان حضرت مسيح(عليه السلام)اين اناجيل را با الهام الهي نوشته اند. در اينجا، مناسب است به اختصار، نکاتي درباره عهد جديد يا «اناجيل» ذکر شود:
مهم ترين کتاب مذهبي مسيحيان، که تکيه گاه عموم فِرق مسيحي مي باشد و همچون کتاب آسماني بر آن تکيه مي کنند، مجموعه اي است که آن را عهد جديد مي نامند. عهد جديد، که مجموع آن بيش از يک سوم عهد قديم نيست، از 27 کتاب و رساله پراکنده در موضوعات کاملا مختلف تشکيل شده، به اين ترتيب:
1. انجيل متي؛ اين انجيل به وسيله «متي»، يکي از شاگردان حضرت مسيح(عليه السلام)، در سال 38 ميلادي و به عقيده بعضي ديگر، بين سال هاي 50 تا 60 ميلادي نگارش يافته است.
2. انجيل مُرقُس (يا مَرقَس)؛ طبق تصريح قاموس کتاب مقدّس، صفحه 792، مُرقس از حواريّون نبوده، ولي انجيل خود را زيرنظر پُطرس تصنيف نموده است. مُرقس در سال 68 ميلادي کشته شد.
3. انجيل لوقا؛ لوقا رفيق و همسر پولس رسول بود. پولس مدتي پس از حضرت عيسي(عليه السلام) به دين مسيح گرويد. او در زمان آن حضرت، يهودي متعصّبي بود. وفات لوقا را در حدود سال 70 ميلادي نوشته اند.به گفته نويسنده قاموس کتاب مقدس، صفحه 772، تاريخ نگارش انجيل لوقا، حدود سال 63 ميلادي است.
4. انجيل يوحنّا؛ يوحنّا از شاگردان حضرت مسيح(عليه السلام) و از رفقا و همسران پولس مي باشد. به گفته نويسنده مزبور، بيشتر نقّادان، تأليف اين کتاب را به اواخر قرن اول نسبت مي دهند.
از مندرجات اين اناجيل که عموماً داستان به دار آويختن حضرت مسيح(عليه السلام) و حوادث پس از آن را شرح مي دهد، به خوبي استفاده مي شود که همه اين اناجيل، سال ها پس از حضرت مسيح(عليه السلام) نگاشته شده و هيچ يک، کتاب آسماني نازل بر حضرت مسيح(عليه السلام)نيست. 5. اعمال رسولان (اعمال حواريّون و مبلّغان صدر اول)؛
6. چهارده نامه از نامه هاي پولس به اقوام و افراد گوناگون؛
7. رساله يعقوب (بيستمين رساله از کتب و رساله هاي بيست و هفت گانه عهد جديد)؛
8. نامه پطرس (رساله هاي 21 و 22 عهد جديد)؛
9. نامه هاي يوحنّا (رساله هاي 23، 24 و 25 عهد جديد)؛
10. نامه يهودا (رساله 26 عهد جديد)؛
11. مکاشفه يوحنّا (آخرين قسمت عهد جديد).
نتيجه آنکه انجيل، کتاب آسماني حضرت مسيح(عليه السلام)، از ميان رفته و امروز در دست نيست. تنها قسمت هايي از آن را شاگردان آن حضرت در اناجيل خود آورده اند که متأسفانه با خرافات آميخته شده است.1
از نظر آلبرماله، مسيحيت در پرتو صلح طلبي توانست از مرزهاي کشورهاي مصر، سوريه و ايران بگذرد و در تمام عالم منتشر گردد. اين مذهب علاوه بر صلح طلبي و مدارا با دشمنان، نسبت به بدبختان مهربان و دلسوز و موجب تسلّي خاطر بيچارگان بود. اما امپراتوران رومي توسعه اين مذهب را براي خود خطرناک مي دانستند و پيوسته براي آن مانع ايجاد مي کردند و پيروان حضرت مسيح(عليه السلام) را مورد آزار و ستم قرار مي دادند.
تعليمات حضرت مسيح هيچ گاه در ضدّيت با اديان ديگر مثل دين يهود نبود، بلکه همواره اين دين را تصديق و تأييد مي نموده است.
انجيل (يا خبر خوش)، که مسيح به خلايق اعلام داشته، اين است که خداوند آن حضرت را براي نجات انسان ها به زمين فرستاده و او منجي خلايق، پسر خدا و مسيح موعود انبياي بني اسرائيل است. اساس اين مذهب بر اين است که حضرت عيسي(عليه السلام) را پسر خدا و نجات دهنده مردم دانسته و به آن معتقد باشند.
حضرت عيسي(عليه السلام)روايات و اخبار منقول يهود را انکار ننمود، خود را طرفدار احکام آسماني و پيغمبران مي خواند و مي فرمود: «براي تکميل احکام آمدم، نه براي نسخ آن.» او مانند ساير انبيا(عليهم السلام) به مردم مي فهمانيد که اعمال ظاهري مذهب به اندازه ايمان به خدا و پاکي قلب اهميت ندارد. هيچ کس پيش از وي حس اخوّت و محبّت نوع، عفو، فروتني و صرف نظر نمودن از مال دنيا را، با اين قوّت پيمان توصيه نکرده بود.2

1. روابط بين الملل در آيين مسيحيت
مسيحيان هرچند همانند يهوديان، آيين مسيح را آيين انحصاري خويش ندانسته و معتقد بوده اند که هر کس به مسيح(عليه السلام)بگرود رستگار خواهد شد، ولي همان مشکل براي آنان مطرح است و آن اينکه مسيحيان نيز معتقدند که شريعت الهي حق، همان شريعت مسيح بوده و به جز مسيحيان هيچ گروهي اهل نجات نخواهد بود. به ديگر سخن، همه مرام هاي الهي و غيرالهي ديگر باطل است و پيروان آنها نيز کافر و اهل جهنم و احياناً در خور نابودي و فناي قهري مي باشند.
روشن است که با چنين بينشي، آنها نيز نمي توانسته اند با ملت هاي غيرمسيحي روابط دوستانه داشته باشند. آنچه عملا خطر آنان را کم مي کرد ميل به انزوا و تارکِ دنيا بودن آنها بود که عملا کمتر در صدد تعرّض به ديگر ملت ها بودند و بلکه به تشکيل دولت و زندگي اين جهاني نيز کمتر بها مي دادند و همين نوع گرايش موجب اضمحلال امپراتوري روم گرديد.
در انجيل آمده است: «بديشان گفت: مال قيصر را به قيصر ادا کنيد و مال خدا را به خدا.»3
و در جاي ديگر آمده است: «عيسي جواب داد که پادشاهي من از اين جهان نيست.»4
پروفسور محمّد حميداللّه مي گويد: «تعاليم اوليه مسيحيت به وضوح، مشعر بر اين است که يک مسيحي نه تنها نبايد از خود با توسّل به زور دفاع کند، بلکه حتي نبايد از قانون کشور در برابر ظلم و ستم استمداد کند.»5 ولي اينان نيز به تدريج به دليل تحولات دروني و فشارهاي خارجي، به دنيا روي آوردند و خود، خطر بزرگي را از نظر بين المللي براي ديگر ملل ايجاد نمودند. جنگ هاي صليبي شاهد اين مدّعاست که بر اساس فرمان پاپ، آنها حتي پيمان هاي منعقده با مسلمانان را نيز لغو کردند.
محمّد حميداللّه مي گويد: براي من قابل تصوّر نيست که مسيحيت موجد تحول ياد شده باشد؛ چرا که ملل متمدّن مسيحي تا سال 1856 م. بر آن بودند که منافع حقوق بين الملل آنها، تنها محدود به ملل مسيحي است. احساس بشر دوستي يا انگيزه مسيحيت نبود، بلکه صرفاً الزامات سياسي صرف بود که آنها را وادار ساخت تا کشور مسلمان ترکيه (عثماني) را در جمع ملل متمدّن تحت معاهده 1856 پاريس بپذيرند. ژاپن و ساير ملل غيرمسيحي مي بايست زمان بيشتري در انتظار بمانند تا چنين افتخاري نصيبشان گردد! ملّت هاي بسياري، حتي تا دير زماني پس از آن تاريخ، به همان عقيده پايبند بودند. حتي در سال 1889 م. وُولزي (Woolsey) اصرار داشت که حقوق بين الملل، آن چيزي است که صرفاً ملل مسيحي رعايت آن را در روابط فيمابين الزامي مي دانند. طبق فرمان صادر شده از سوي «پاپ»، مسيحيان در قبال پيمان هاي خود با مسلمانان تعهدي نداشتند.
پاپ نيکلاي چهارم اعلام کرد که کليه قراردادها با غيرمسيحيان کأن لم يکن است. به نظر مي رسد که هنوز هم متکلّمان مسيحي هرگز از اين نظريه غيراخلاقي دست برنداشته اند، ما مي دانيم که هيأت اعزامي پاپ به دربار ولاديسلاس، پادشاه مجارستان، مأموريت يافت که قرارداد منعقد شده با سلطان مراد دوم (51ـ1421) پادشاه ترکيه را لغو کند و بگويد: «پيماني که با کافران (غيرمسيحيان) منعقد شده، اعتبار ندارند.»6

2. برتري جويي و نژادپرستي مسيحيان
در آياتي چند از قرآن کريم، به نژادپرستي مسيحيان اشاره شده است؛ از جمله آنجا که مسيحيان همانند يهوديان ادعا کردند ما فرزندان خدا هستيم. خداوند متعال در جواب آنان مي فرمايد: «بلکه شما هم بشري هستيد از مخلوقاتي که خداوند آفريده است.» (مائده: 18)
همچنين خداوند در قرآن مي فرمايد: «(اهل کتاب) گفتند: يهودي يا مسيحي شويد تا هدايت يابيد. بگو: (اين آيين هاي تحريف شده هرگز نمي تواند موجب هدايت گردد،) بلکه از آيين خالص ابراهيم پيروي کنيد. و او هرگز از مشرکان نبوده است.» (بقره: 135)
آنان ادعا مي کردند که تنها مسيحيت و يهوديت موجب هدايت است. در مقابل، قرآن کريم مي فرمايد: آيين هاي تحريف شده هرگز نمي تواند موجب هدايت بشر گردد، بلکه پيرو آيين خالص ابراهيمي گرديد تا هدايت شويد و حضرت ابراهيم(عليه السلام)از مشرکان نبود.
اسلام به ما تعليم مي دهد که ميان پيامبران خدا(عليهم السلام)تفرقه نيفکنيم و به آيين هاي همه آنها احترام بگذاريم؛ چرا که اصول آيين حق، در همه جا يکي است و حضرات موسي و عيسي(عليهما السلام)نيز پيرو آيين توحيدي و خالص حضرت ابراهيم(عليه السلام) بودند.
خودمحوري ها و تعصّب هاي نژادي نبايد سبب شود که ما بعضي را بپذيريم و بعضي را نفي کنيم. آنها همه معلمان الهي بودند که در دوره هاي گوناگون، به راهنمايي انسان ها پرداختند. هدف همه آنها يک چيز بيشتر نبود و آن هدايت بشر در پرتو توحيد خالص و حق عدالت بود، هرچند هر يک از آنها در مقاطع خاص زماني خود، وظايف و ويژگي هايي داشتند.
در مواردي، مسيحيان، برتري جويي خود را نسبت به يهوديان ابراز مي کردند. «هنگامي که گروهي از مسيحيان نجران خدمت رسول خدا(صلي الله عليه وآله)آمدند، عده اي از علماي يهود نيز در آنجا حضور يافتند. بين آنها و مسيحيان در محضر پيامبر اکرم(صلي الله عليه وآله)نزاع و مشاجره درگرفت. يکي از يهوديان رو به جمعيت مسيحيان کرد و گفت: "آيين شما پايه و اساسي ندارد" و نبوّت عيسي(عليه السلام) و کتاب او انجيل را انکار کرد. مردي از مسيحيان نجران نيز عين اين جمله را در پاسخ آن يهودي تکرار نمود و گفت: "آيين يهود پايه و اساسي ندارد." در اين هنگام، آيه 113 سوره بقره نازل شد و هر دو دسته را به خاطر گفتار نادرستشان ملامت نمود.»7
مسيحيان همانند يهوديان نه تنها در اين دنيا نژادپرست هستند، بلکه از نظر قرآن کريم، از «انحصارطلبان بهشت» نيز محسوب مي شوند: «آنها گفتند: هيچ کس جز يهود يا نصارا، هرگز داخل بهشت نخواهد شد. اين آرزوي آنهاست. بگو: اگر راست مي گوييد، دليل خود را (بر اين موضوع) بياوريد! آري، کسي که روي خود را تسليم خدا کند و نيکوکار باشد، پاداش او نزد پروردگارش ثابت است؛ نه ترسي بر آنهاست و نه غمگين مي شوند. (بنابراين، بهشتِ خدا در انحصار هيچ گروهي نيست.)» (بقره: 11)
قرآن کريم پس از اثبات اين واقعيت که آنها هيچ دليلي براي مدعاي خود ندارند و ادعاي انحصاري بودن بهشت، تنها خواب و خيالي است که در سر مي پرورانند، معيار اصلي و اساسي ورود به بهشت را به صورت يک قانون کلي بيان کرده، مي فرمايد: هر که در برابر خداوند تسليم باشد و عمل نيک انجام دهد، پاداش او نزد پروردگارش محفوظ است. در حقيقت، قرآن با اين بيان، مسئله «نژادپرستي» و تعصّب هاي نابجا را به طور کلي نفي مي کند و سعادت و خوش بختي را از انحصار طايفه اي خاص بيرون مي آورد. ضمناً معيار رستگاري را، که ايمان و عمل صالح است، مشخص مي سازد.
مسيحيان همه انسان ها را موظف به عمل بر اساس عهد جديد مي دانند و همه مخالفان را دشمن خود و خدا مي دانند و در صورت رسيدن به قدرت، کم ترين حقوقي نيز براي آنان قايل نبوده اند.
پروفسور محمّد حميداللّه مي گويد: يک مسئله داراي اهميت اساسي و دامنه دار، طريقه رفتار با بيگانگان بوده است. فاتحان نظامي همواره با دشمنان هم کيش و هم قطار خود تا اندازه اي مدارا مي نموده اند، اما در مورد بيگانگان چنين نبوده است. نژادکشي در مورد عمالقه و نجس محسوب کردن در خصوص عده اي ديگر، از جزميّات مذهبي محسوب مي شده و عده اي ديگر بر اين عقيده بودند که «پيمان شکني گناه است، ولي وفاي به عهد در قبال کافران، گناهي است بزرگ تر.» اين سخني بود که در اثناي جنگ هاي صليبي به گوش مي رسيد.8

3. اعمال مسيحيان نسبت به دشمنان خود
سراسر کتاب انجيل از رفتار محبت آميز، حتي نسبت به دشمنان، موج مي زند و از نظر حضرت مسيح(عليه السلام)، آنچنان که در متون موجود به ايشان نسبت داده شده، احسان بايد شامل دشمنان نيز بشود: «عيسي گفت: شنيده ايد که به اولين گفته اند: همسايه خود را محبت نما و با دشمن خود عداوت مکن. اما من به شما مي گويم که دشمنان خود را محبت نماييد و براي لعن کنندگان خود برکت بطلبيد و به آنان که از شما نفرت کنند، احسان کنيد و به هر که به شما فحش دهد و جفا رساند، دعاي خير کنيد تا پدر خود را که در آسمان است، پسران شويد؛ زيرا که آفتاب، خود را بر بدان و نيکان طالع مي سازد و باران بر عادلان و ظالمان مي بارد... پس کامل باشيد چنان که پدر شما، که در آسمان است، کامل است.»9
همچنين در فراز ديگري از انجيل مي خوانيم: «شنيده ايد که گفته شده چشمي به چشمي و دنداني به دنداني، ليکن من به شما مي گويم: با شرير مقاومت مکنيد، بلکه هر که به رخساره تو طپانچه زند، ديگري را نيز به سوي او بگردان؛ و اگر کسي خواهد با تو دعوا کند و قباي تو را بگيرد، عباي خود را نيز بدو واگذار؛ و هر گاه کسي تو را براي يک ميل مجبور سازد، دو ميل همراه او برو.»10
جان. بي. ناس تعاليم حضرت عيسي(عليه السلام) را اين گونه خلاصه مي نمايد: «دستور عيسي اين چنين خلاصه مي شود که نيکي به هر صورت که باشد، داراي يک نيروي قاهره اي است در برابر بدي که اثر نيک و نتيجه مطلوب به بار مي آورد... مع ذلک، در يک جا دستور روشن و صريح، ولي مشکل و دشوار داده است. اين دستور سخت آن است که دشمن هرگز نبايد بدي را با بدي مقابله کند.»11
بين کتاب تورات و کتاب انجيل يک هماهنگي صورت گرفت، از آن نظر که معمولا اين دو کتاب به عنوان عهد قديم و عهد جديد در يک مجلد به چاپ مي رسد. از قرن چهارم ميلادي، به کوشش سن ژرم، کتاب تورات به عنوان يکي از کتب مقدّس مذهب مسيح(عليه السلام)نيز شناخته شد؛ زيرا مسيحيت، نژاد و نتيجه مذهب يهود است. بدين لحاظ، مندرجات تورات در سراسر عالم مسيحيت مشهور شده و در وجود شعرا و هنرمندان هميشه مصدر الهام بوده است.12
با اين وجود، نژادپرستي در قوم مسيحيت نيز ـ همانند قوم يهود ـ ديده مي شود. آنان مخالف سرسخت غيرمسيحيان هستند، با اين تفاوت که از نظر قرآن کريم، عداوت و دشمني يهوديان، بسيار بيشتر از مسيحيان بوده است: «به طور مسلّم، دشمن ترين مردم را نسبت به مؤمنان يهود و مشرکان خواهي يافت و نزديک ترين دوستان را به مؤمنان، کساني مي يابي که مي گويند: ما
نصارا هستيم. اين به دليل آن است که در ميان آنها، افرادي عالم و تارک دنيا هستند و آنها (در برابرحق) تکبّرنميورزند.» (مائده: 82)
با اين حال، حوادث تاريخي مسيحيت بيانگر اين نکته است که آنان هيچ گاه به دستور حضرت مسيح(عليه السلام)مبني بر محبت و دوستي نسبت به همه، حتي دشمنان عمل نکرده اند. «در سال 1415 ميلادي، پاپ نيکلاي پنجم فرمان داد که هر شخص مظنون به انجام آداب مذهبي يهود، به محکمه انگيزيسيون جلب شود و بدين ترتيب، 300 هزار يهودي قتل عام شدند و بقيه به ايتاليا گريختند و از آنجا نيز مجبور به مهاجرت به ترکيه شدند.»13
در کتاب تاريخ يهود آمده است: با به قدرت رسيدن اولين امپراتور مسيحي، کنستانتين، فشار به يهوديان شروع شد. يهوديت، که هنوز از مخاطرات و مظالم بت پرستان بابل نفس راحتي نکشيده بود، بار ديگر گرفتار همان بت پرستان، که به لباس جديد درآمده بودند، شد. آري، مذهب آنان عوض شده بود، ولي معتقدات ملّي و رسوم اجدادي آنها، که يهوديان را به چشم برده و اسير و مغلوب مي نگريست، باقي مانده بود. بدين سان، قدرت جديد در مسيحيت کوشش کرد تا آثار باقي مانده فرهنگ يهود در يهوديه را نابود سازد.14
در جوامع مسيحي، هميشه احساسات ضد يهود وجود داشته است. از اين رو، هيچ گاه يکپارچگي و تفاهم و محبت بين آن دو پديد نيامد. جوليوس کرينستون در اين باره مي گويد: «يهوديان، که در ابتدا دوست داشتند به بهاي انکار ملّيت خويش با همسايگان خود يکي شوند، به تدريج، دريافتند که از خود گذشتگي ايشان بيهوده است؛ زيرا يگانگي از يک طرف معنا ندارد، بلکه طرف مقابل نيز بايد به آن راغب باشد.»15
در سال 1521 م، مارتين لوتر توانست جوامع مسيحي را از يوغ پاپ نجات دهد، ولي همچنان احساسات ضديهودي موج مي زد. بار بعد مارتين لوتر تلاش کرد عواطف مذهبي را به نفع يهوديان تحريک نمايد. وي مي گويد: آنان از نژاد خداوندگار ما هستند. بنابراين، اگر بنا باشد کسي به گوشت و خون مباهات کند، يهوديان بيش از ما به مسيح تعلق دارند. از اين رو، من از عزيزاني که طرفدار پاپ هستند، خواهش مي کنم که اگر از بدگويي درباره من به عنوان يک بدعت گذار خسته شده اند، مرا به عنوان يک يهودي ناسزا بگويند. توصيه من اين است که با آنان از روي مهر رفتار کنيم. اگر بنا داريم به آنان کمک کنيم، نبايد بر شريعت پاپ، بلکه به شريعت محبت مسيحي عمل کنيم: به آنان روح دوستي نشان دهيم؛ بگذاريم زندگي کنند و به کار مشغول شوند تا به زيستن در کنار ما رغبت کنند.16
مسيحيان همين رفتار کينه توزانه و بلکه شديدتر از اين را نسبت به مسلمانان نيز اعمال مي نمودند که مهم ترين آن، جنگ هاي صليبي ميان اروپاييان و مسلمانان بر سر تصاحب «بيت المقدس» بود. عامل اصلي اين جنگ هاي خونين، اربابان کليسا و رهبران مسيحي بودند که مي خواستند ضربه مهلک خود را بر پيکر اسلام و مسلمانان وارد سازند.
اين مطلب را، حتي نويسندگان غربي، معترف هستند. آلبر ماله مي گويد: گود فرو آدو بويون، فرمانده صليبيون، در گزارش خود به پاپ، چنين تصريح مي کند: «اگر مي خواهيد بدانيد با دشمنان (مسلمانان) که در بيت المقدس به دست ما افتادند، چه معامله اي شد، همين قدر بدانيد که کسان ما در رواق سليمان و در معبد، در لجّه اي از خون مسلمانان، مي تاختند و خون تا زانوي مرکب مي رسيد!» تقريباً ده هزار مسلمان در معبد، قتل عام شد و هر کس در آنجا راه مي رفت، تا بند پايش را خون مي گرفت. از کفّار (مسلمانان)، هيچ کس جان به در نبرد و حتي زن و اطفال خردسال را هم معاف ننمودند.17 ويل دورانت، از کساني که شاهد ماجراي اسف انگيز جنگ هاي صليبي بوده است، نقل مي کند: در کوچه ها، توده هايي از کلّه، دست و پاهاي مقتولان ديده مي شد؛ هر طرف انسان، مرکب را هي مي کرد، در ميان اجساد مقتولان و لاشه اسبان بود. زنان را با ضرب دشنه مي کشتند، ساق پاي اطفال شيرخوار را گرفته و به جبر آنها را از پستان مادرشان، جدا مي ساختند و به بالاي ديوار پرتاب مي کردند و يا با کوفتن آنها بر ستون ها، گردنشان را مي شکستند. در نتيجه 70000 نفر مسلمان را، که در شهر مانده بودند، به هلاکت رساندند.18
گوستاولوبون، مستشرق مسيحي، درباره اعمال وحشتناک سپاه صليب چنين مي گويد: «درگذرها و ميدان هاي بيت المقدس، از سرها و دست ها و پاها، تل هايي تشکيل يافته، از روي آنها عبور مي کردند. مجروحان را در آتش مي سوزانيدند. ده هزار نفوسي که به "مسجد عمر" پناه برده بودند، تمام آنها را طعمه شمشير قرار دادند. در هيکل سليمان (معبد قديم)، خون به قدري جاري بود که لاشه هاي مقتولين، در آن غوطهور بودند. اعضاي جدا شده مثل دست و پا و غيره و نيز بدن هاي بدون اعضا آن قدر جمع شده و روي هم ريخته بودند که هيچ نمي شد آنها را از هم تميز داد. حتي سپاهياني که مباشر چنين قتل عامي بودند، از بخار خون زياد، فوق العاده در زحمت بودند.»19
در مورد اينکه علت جنگ هاي صليبي چه بوده، عقيده آلبر ماله، مورّخ مشهور فرانسوي، اين است که «بيت المقدس» به مدت چهار قرن، از سال 636 م. به بعد، در دست اعراب بود. عرب با ديده تقدّس به آن شهر مي نگريست. تربت عيسي و کليسايي را که امپراتوران يوناني در کنار آن ساخته بودند و نزد مسيحيان عزيز بود، به حرمت مي داشت. هارون الرشيد، که از خلفاي بزرگ عرب بود، اجازه داد که مقاليد (کليدهاي) تربت عيسي را به خدمت شارلماني بفرستند. خلاصه آنکه عرب به رفق و مدارا رفتار مي کرد و مانع زيارت اماکن مقدّسه نمي شد و تعداد زوّار مسيحي در قرن يازدهم ميلادي روزافزون گشت. ولي قوم متعصّب ترک، که در سال 1087 م. بيت المقدس را گرفت، به آزار و اذيت زوّار مسيحي پرداختند تا آنجا که ديگر مسيحيان نمي توانستند به سرزمين قدس وارد شوند و به تربت عيسي جبهه بسايند.
پاپ اوربن دوم در فرانسه، مشغول اصلاح امور اهل علم فرانسه بود. در روز 28 نوامبر 1095 م. در حضور جمع کثيري از روحانيان و امناي دين، شرحي از صدمات زوّار ارض قدس بيان کرد و امت نصارا را دعوت نمود که اسلحه بردارند و تربت عيسي را نجات دهند و در پايان سخن خود، کلام عيسي(عليه السلام) را خواند که «از خويشتن بگذر، صليب خود را برگير و از دنبال من بيا»... ضمناً وعده داد که هر کس در اردوکشي شرکت کند، تمام معاصي و گناهانش بخشيده و آمرزيده خواهد شد.20
دليل ديگر جنگ هاي صليبي از نظر آلبر ماله، اشتياق مردم مغرب زمين و گشت و گذار در نقاط نديده و نشناخته و اميد به کسب ثروت و مال در مشرق زمين بود که در آن زمان، اين مناطق به ثروت مشهور بود. فرماندهان جنگ ها به فکر فتح و تسخير امارت بودند و رعايا به اين اميد مي رفتند تا قطعه خاکي به دست آورده و به آزادي روزگار بگذرانند.
جمعيتي حدود 300000 نفر از چند کشور اروپايي از جمله فرانسه، ايتاليا و آلمان به راه افتادند و در راه، براي گذراندن زندگي، دست به دزدي، آزار و قتل دراز مي نمودند و پس از سه سال، سرانجام به سرزمين قدس وارد شدند. از اين تعداد، فقط چهل هزار نفر به بيت المقدس وارد شدند و خون ريزي سختي برپا نمودند.
نتيجه اي که پاپ از جنگ صليب انتظار داشت ـ يعني آزادسازي سرزمين قدس ـ حاصل نشد؛ چه اينکه سرزمين قدس در نهايت، توسط سلطان صلاح الدين در سال 1187 م. فتح شد. عده زيادي از جنگ جويان صليب در خلال جنگ هاي متعدد صليبي، مردند و آنها هم که جان سالم به در بردند، به فقر و مسکنت گرفتار شدند. هرکس موقع رفتن، ملک و خانه خود را مي فروخت يا رهن مي گذاشت. همه به اميد ثروت و کسب دارايي مي رفتند، ولي وقتي برگشتند، بي چيز بودند و جز فروش رهنِ مجدد چاره اي نداشتند.21
نتيجه غيرمستقيم جنگ صليب، بسط تجمّل و تمدّن در مغرب بود؛ زيرا در آن موقع، نواحي مشرق زمين، که مسکن قوم عرب و نژاد يوناني بود، از لحاظ پيشرفت و تکميل مدنيّت بر نواحي مغرب پيشي داشت؛ چنان که قشون صليب از ديدار آثار تجمّل شيفته شد و استعمال فرش و آينه و اثاث البيتِ زيبا و اسلحه ظريف و اقمشه فاخر و پارچه ابريشمي و حرير و پرنيان و مخمل و غيره همه در اوان جنگ صليب و در نتيجه آن جنگ، رايج و متداول شد.22
تا پيش از جنگ هاي صليبي، ملت مشرق و مغرب زمين تقريباً مجزّاي از يکديگر، به رشد و فعاليت خود ادامه مي دادند، ولي به دليل جنگ هاي متعدد صليبي، وضعيت کاملا جديدي به وجود آمد که مردم مغرب زمين، بخصوص مردم فرانسه، با مشرق زمين و زندگي مسلمانان و پيشرفت هاي آنان آشنا شدند و زمينه اي براي مبادلات فرهنگي، سياسي و تجاري فراهم گرديد.
مردم فرانسه در نتيجه جنگ صليب، نفوذ سياسي و تجاري مهمي در مشرق زمين پيدا کردند که در ظرف قرون متمادي باقي ماند؛ چنان که هنوز هم زايل نشده است. به قدري فرانسوي به مشرق زمين آمد که هنوز هم ملل مشرق، کليه مردم مغرب را «فرنگي» مي خوانند که مأخوذ از کلمه «فرانک» مي باشد. زبان فرانسه در شام، قبرس و ارمنستان متداول شد و حتي امروز هم در شام، با وجود مجاهدات ساير ملل، از انگليسي، آلماني، ايتاليايي و روسي، اين زبان هميشه از ساير زبان هاي فرنگي رايج تر و در حکم زبان دوم بومي هاست.23
با گذشت زمان، همزيستي مسالمت آميز بين مسلمانان و مسيحيان، به ويژه مسيحيان فرانسه، بيشتر شد و در ابعاد گوناگون، يکديگر را ياري نمودند و در واقع، نقش مذهب در سياست خارجي کم رنگ شد تا آنجا که هيچ کدام به دليل تعصّبات مذهبي، يکديگر را نفي نمي نمودند.
سليمان خان، پادشاه ترک عثماني، در سال 1521 م. پيمان اتحاد با فرانسه را منعقد ساخت و در جنگ هاي فرانسه، با ديگر کشورها، پادشاه فرانسه را ياري رسانيد. بين سلطان سليمان خان و فرانسواي اول در سال 1535 م. عهدنامه اي تجاري و اندکي بعد، معاهده اي در خصوص دفاع و تعرّض شارل کن، پادشاه اتريش، بسته شد. ترک ها و فرانسوي ها در حقيقت، دست يکي مي نمودند و با هم کار مي کردند.
مسلّم است که چنين اتحادي در نجات فرانسه مؤثر افتاد و بدين دليل، بايد آن را يکي از وقايع مهم قرن شانزدهم شمرد و هم از اينجا مي توان دانست که چگونه اعتبار افکار مذهبي به تدريج، کاسته مي شد؛ زيرا فرانسه، که در جهاد با مسلمانان بر ساير ممالک پيشي گرفته بود، خود به ديگران آموخت که نبايد در سياست خارجي، به مذهب توجه نمود.
باري، ترک ها، که تا آن زمان دشمنان اروپا به شمار مي رفتند، به واسطه فرانسويان در مسائل مربوط به اروپا شرکت کردند و ـ به اصطلاح سياسي ـ به واسطه ايشان در مجمع اروپايي داخل شدند و اين خود يکي از نتيجه هاي پايدار و با دوام اتحاد فرانسواي اول و سلطان سليمان خان مي باشد.
اتحاد با ترک ها براي فرانسويان نتايج سودمند ديگري نيز داشت: به موجب عهدنامه تجارتي فقط کشتي هاي فرانسه مي توانست در سواحل عثماني تجارت کند و بيشتر از يک قرن، جز کشتي هاي فرانسه، هيچ کشتي ديگري اجازه ورود به بندرهاي عثماني را نداشت. اين وضع، بنادر فرانسه در مديترانه و بخصوص مارسي را غني ساخت. همچنين مطابق عهدنامه مذکور، مکان هاي مقدس اورشليم و تمام کاتوليک هاي مقيم ترکيه تحت حمايت فرانسه قرار گرفتند و به واسطه اين امتيازات، در زمان سلطنت لويي چهاردهم که در عهد انقلاب هم به آنجا توجه داشتند، دولت فرانسه توانست در مديترانه شرقي و مصر و قسمت اروپايي و آسيايي صاحب نفوذ شود.24

4. اعمال مسيحيان نسبت به همنوعان خود
طي هفت قرن ـ يعني از سال 1134 ـ 1834 م ـ که تاريخ آغاز و پايان رسمي محاکم تفتيش عقايد در اسپانياست، ده ها هزار نفر صرفاً به اتهام ارتداد و تخطّي از دين رسمي، در آتش سوزانده شدند و يا پس از شکنجه هاي هولناک به قتل رسيدند و اموالشان مصادر گرديد. در اين دوره، تعصّبات خشک و کور مذهبي، به شدت اعمال مي شد. افراد ملزم مي شدند که عقيده و مذهب خاص داشته باشند. دوران قرون وسطا، با تفتيش عقايد، قتل و شکنجه شناخته مي شود؛ کسي که به داشتن عقيده خلاف مظنون بود، به قتل مي رسيد. نتيجه طبيعي اين سخت گيري هاي مذهبي، اين بود که به محض دميدن فجر آزادي و گشايش روزنه اي، عليه اين طرز تفکر قيام شد و آزادي مذهبي به عنوان مهم ترين دستاورد مبارزه براي حقوق انسان در اعلاميه حقوق بشر و شهروند فرانسه (1789) مطرح گرديد. از آن پس نيز در ساير اسناد بين المللي، به عنوان يک حق اساسي ذکر شده است.
کليسا ابتدا سخت با آزادي مذهب مخالف بود. پاپ ششم طي پيامي در 10 مارس 1791، آزادي مذهبي را به «حقوق وحشتناک» توصيف کرد. کاردينال پي اسقف پواتيه در سال 1853 م. به ناپلئون سوم نوشت: «متأسفم که دولت شما همچنان از اعلاميه حقوق بشر الهام مي گيرد که چيزي جز نفي حقوق خدا را دربر ندارد.»
به هر حال، در نهايت، کليسا اعلاميه جهاني حقوق بشر و حق آزادي مذهب را پذيرفت. اين امر در سال 1963 م. طي اعلاميه اي از سوي ژان پل بيست و سوم اعلام شد. انجمن روحانيون واتيکان نيز اين امر را به رسميت شناخت که «انسان حق آزادي مذهبي دارد...، به طوري که در امر مذهب، هيچ کس نبايد بر خلاف وجدانش وادار به انجام کاري گردد و يا از انجام کاري بازداشته شود.
در اجلاس چهل و نهم مجمع عمومي سازمان ملل متحد نيز موضوع سخنراني نماينده واتيکان در مباحث حقوق بشر کميته سوم، آزادي مذهبي و تأکيد بر لزوم آزادي بيان، عقيده و مذهب و تبليغ آن بود.»25
آلبر ماله درباره تفتيش عقايد در کشور فرانسه مي نويسد: مدت هجده سال جنوب فرانسه به آتش و خون کشيده شد، ولي بدعت از آنجا برنيفتاد. مأموران هر چه مي خواستند، مي کردند و به همه کس به مجرّد سوءظن يا مکاتيب بي امضا، امر به توقيف مي دادند. محاکمات، که در بدو امر علني بود، مخفي شد. متهم با متهم کننده مواجه نمي گرديد و حتي نام او را نمي دانست و وکيل مدافع هم نداشت و اگر انکار مي کرد، به شکنجه از او اقرار مي گرفتند. در صورتي که تا آن زمان، روحانيان در امر قضا، به شکنجه متوسل نشده بودند. هرگاه متهم به ميل يا به زور، به ارتداد خود مقر مي آمد و توبه مي کرد، به عقوبتي محکوم مي شد، اما اگر زير بار توبه نمي رفت يا اينکه سابقاً از ارتداد توبه کرده و توبه خود را شکسته بود، حکمش آن بود که زنده طعمه آتش شود و اين عقوبت را به دست «حکّام عرف» ـ يعني مأموران شاه و سرکردگان ـ مي چشيد. در عهد سن لويي يکي از کساني که در شامپاني مأمور تفتيش عقايد بود، يک بار امر داد که 183 نفر مرتد را زنده سوزانيدند. (1239م.)
ديوان تفتيش عقايد مدت هاي متمادي در جنوب فرانسه برقرار بود تا ريشه «ارتداد آلبي» را برآورد و در ايتاليا نيز مدت ها دوام داشت، اما در آلمان هر چند وقت يک بار ايجاد مي شد و باز متوقف مي گرديد.26
به دلايل متعددي، در قرن شانزدهم ميلادي، اصلاحات در دين مسيحيت به وقوع پيوست و بر اساس آن، قدرت پاپ کاسته شد. از جمله اين دلايل، حرص و آز و فساد اخلاق روحانيان مسيحي بود. اين گروه توانسته بودند املاک و اموال فراواني را در انحصار خود درآورند. پاپ، که مي بايست از آلودگي ها برکنار باشد، خود سرچشمه عيب ها و بدي ها شده بود. براي مثال، در فرانسه، به واسطه عهدنامه اي که بين فرانسواي اول و پاپ لئون دهم در سال 1516 م. بسته شد، شاه فرانسه به پاپ پول فراواني داد و بر اساس آن، شاه حق اعطاي شغل هاي مذهبي را دارا بود. تمام مشاغل و مناصب کليسا به کساني که روحاني نبودند و همچنين به نظاميان و مردان و زنان محبوب شاه سپرده مي شد.
دليل ديگر ظهور جنبش مذهبي، اختراع صنعت چاپ بود. از سال 1457ـ1517 م. چهارصد جلد کتاب مقدس به چاپ رسيد. تا پيش از صنعت چاپ، مسيحيان فقط مقدار کمي از دستورات انجيل را مي دانستند، ولي از اين پس، تمام انجيل در اختيار مسيحيان قرار گرفت. از جمله دستورات مهم حضرت عيسي(عليه السلام)، چشم پوشي از علايق دنيوي، فقر، مسکنت و نرم خويي بود، در حالي که اعمال روحانيان مذهبي چيزي جز کبر، نخوت، تجمّل و ثروت اندوزي نبود و اين عمل آنها نزد مردم، بيشتر ناپسند و زشت مي نمود. بنابراين، به واسطه کلمات معنوي حضرت عيسي(عليه السلام)، اصلاح مذهب، خواسته عموم مردم گرديد.27
همچنين برخوردهاي ناشايست اربابان کليسا و مخالفت و آزار دانشمندان از ديگر دلايل بود. هر عقيده علمي و جديدي به اتهام اينکه مخالف دين مسيحيت است، محکوم مي شد. محکمه تفتيش عقايد يا «انگيزيسيون» لطمات و صدمات جبران ناپذيري بر هواخواهان علم وارد ساخت. عده اي از دانشمندان مجبور شدند نظريات علمي خود را پس بگيرند.
«تخميناً در بين سال 1481 و 1801، دادگاه روحاني به وضع 340000 نفر رسيدگي نمود و سپس آنها را مجازات کرد و تقريباً 32000 نفر از آنها را زنده زنده سوزانيد؛ از جمله، دانشمند بزرگ برونو (Bruno) که تنها گناهش اعتقاد به تعدد جان ها بود و آن را به مردم تعليم مي داد. وي به اتهام تأليفات غيرمذهبي محاکمه شد و پس از محکوم شدن، بنا شد که به شديدترين و بي رحمانه ترين وضع ممکن و بدون اينکه خونش ريخته شود، مجازات گردد و اين موضوع در حقيقت، بهانه خوبي براي سوزانيدن يک زنداني بود.
گاليله، دانشمند با ارزش ديگري، بي رحمانه محاکمه شد تا اينکه در زندان جان سپرد؛ براي اينکه بر خلاف نصّ مقدّس (انجيل) عقيده داشت که زمين به دور خورشيد مي چرخد.»28

5. جنگ در دين مسيحيت
«جهاد» همانند شرع اسلام، در دين مسيحيت وجود ندارد و هيچ قانوني هم در اين خصوص ندارد؛ چه اينکه براي حضرت مسيح(عليه السلام)زمينه اي براي تدوين قوانين جامع براي جامعه مسيحيت، در بعد داخلي و خارجي پيش نيامد، ولي به هر حال، حضرت مسيح(عليه السلام)مردم را به صلح و دوستي و جهاد با نفس دعوت مي کرد: «شنيده ايد که به اولين گفته شده است: قتل مکن و هر که قتل کند، سزاوار حکم شود، ليکن من به شما مي گويم: هر که به برادر خود بي سبب خشم گيرد، مستوجب حکم باشد و هر که برادر خود را راقا گويد مستوجب قصاص باشد و هر که احق گويد، مستحق آتش جهنم بُوَد.»29
در جاي ديگر از انجيل آمده است: «خوشا به حال حليميان! زيرا ايشان وارث زمين خواهند شد. خوشا به حال گرسنگان و تشنگان عدالت! زيرا ايشان سير خواهند شد. خوشا به حال رحم کنندگان! زيرا بر ايشان رحم خواهد شد. خوشا به حال پاک دلان! زيرا ايشان، خدا را خواهند ديد. خوشا به حال صلح کنندگان! زيرا ايشان پسران خدا خوانده خواهند شد. خوشا به حال زحمت کشان براي عدالت! زيرا ملکوت آسمان از آنِ ايشان است. خوشحال باشيد و شادي عظيم نماييد؛ زيرا اجر شما در آسمان عظيم است؛ زيرا به همين طور، بر انبياي قبل از شما جفا مي رسانيدند.»30
بنابراين، اساس دين مسيح بر صلح خالص استوار است، ولي اين موضوع سه قرن بيشتر دوام نياورد تا اينکه اِکستين کشيش مسيحي در اول قرن چهارم ميلادي، ظاهر شد. به عقيده او، جنگ داراي مشروعيت است، از آن نظر که موجب تضمين صلح است. او بين «جنگ دفاعي» و «جنگ متجاوزانه» تفکيک قايل نشد و هر دو را مباح شمرد. اين نظريه به صورت کامل، با اساس دين مسيحي اصيل، در تعارض است.31
اخيراً علماي مذهبي اظهار داشته اند که نزد آنها «جنگ» مشروع نيست، مگر از باب «دفاع از اجتماع» که گاهي از آن به «جنگ عادلانه» تعبير مي کنند. اين نظريه توسط توماس اکوين و ديگر کشيشان ساخته و پرداخته شد و نظريه «حقوق طبيعي» در قرون 16 و 17 و 18 شکل گرفت. به دنبال آن، در اروپا، انديشه تفکيک «جنگ عادلانه» و «جنگ غيرعادلانه» به وجود آمد که اولي جايز و دومي ممنوع است.
بدينوسيله، رجال ديني مسيحي به اصولي هدايت شدند که شبيه قواعد اسلامي در «جنگ مشروع» و «جنگ عادلانه» است. و آن زماني است که دفاع از نفس يا براي نصرت مظلوم يا براي جلوگيري از فتنه در دين باشد.32
در تأييد مطلب مزبور، عباراتي در انجيل از زبان حضرت مسيح(عليه السلام) نقل شده که بيانگر اين نکته است که لازمه عقيده به دين و دين داري اين است که انسان نهايت صبر و تلاش را در راه حفظ عقيده ديني به کار بندد، اگرچه در اين راه، بين فرزند و پدر جدايي ايجاد شود که نبايد به اين جدايي اهميت داد؛ «گمان مبريد که آمده ام تا سلامتي بر زمين بگذارم؛ نيامده ام تا سلامتي بگذارم، بلکه شمشير را؛ زيرا که آمده ام تا مرد را از پدر خود و دختر را از مادر خويش و عروس را از مادر شوهرش جدا سازم و دشمنان شخص اهل خانه او خواهند بود. و هر که پدر يا مادر را بيش از من دوست دارد، لايق من نباشد. و هر که پسر يا دختر را از من زياده دوست دارد، لايق من نباشد.»33
از اين مطالب به دست مي آيد که حضرت مسيح(عليه السلام)همان گونه که به صلح و دوستي دعوت مي نمايد، به جهاد در راه عقيده اعتراف دارد.
اما مسيحيان جنگ هاي صليبي را عليه اسلام، در اسپانيا، فرانسه، ايتاليا و در شرق اروپا، ايجاد کردند و از طريق جنگ، قهر و غلبه، مدت ده قرن کامل، دين خود را ترويج مي کردند: سه قرن پيش از ظهور اسلام و هفت قرن بعد از اسلام.
امپراتوري روم قسطنطنيه در سال 312 م. دين مسيحي را به عنوان دين رسمي اعلام کرد، آزادي عقيده را به «آزادي دين مسيحيت» تفسير نمود و تمام قواي خود را در اين راه صرف نمود و استبداد کليسا را بر اين اساس استوار ساخت: «سلطنت که مصدر آن، اراده الهي است، هيچ حد و قيدي براي آن متصوّر نيست.»34

نتيجه
انصاف اين است که اديان آسماني و از جمله دين مسيحيت، ظلم و ستم را قبول ندارند و وقتي اعمالي اين چنين در قالب ديانت صورت پذيرد، دين از آن اعمال بيزار است.
با اين وجود، به اسم «مسيحيت» و در راه مسيحيت، خون هاي زيادي در تاريخ بشريت ريخته شده است، بلکه قارّه اروپا، که مقرّ مسيحيت محسوب مي شود، طي هزار ساله اخير، مرکزي براي جنگ و خون ريزي بوده است. آيا مي توان گفت که صلح و همزيستي در دين مسيحيت، يک حقيقت واقعي است؟ يا مسيحيت بر اساس محبّت و صلح استوار مي باشد؟!

سخن پاياني
قرآن مجيد همه اديان را به عنوان «اسلام» ياد مي کند: آيين حضرات ابراهيم، موسي، عيسي و ساير پيغمبران(عليهم السلام) را؛ به اين معنا که «اسلام» ديني است که پيامبران ابراهيمي(عليهم السلام) پيام آور آن هستند و اين خود مي رساند که اصل دين يکي است و نبايد تفاوتي بين گفته هاي پيامبران الهي(عليهم السلام) گذاشت.
سلسله انبيا(عليهم السلام)، که همچون دانه هاي تسبيح در تاريخ بشريت به نظم آمده اند، به مقتضاي شرايط زمان و مکان، عهده دار ابلاغ رسالت بوده اند و همه افراد بشر بايد به آنها با ديده تعظيم و تکريم بنگرند. سلسله مراتب پيامبران(عليهم السلام)خود نشاني از سير تدريجي هدايت الهي است؛ به اين معنا که دين واحد و ثابت است، به تناسب زمان و مکان، کامل تر شده تا به کمال نهايي رسيده است.
ناگفته پيداست که هيچ نقصان و عيبي متوجه شرايع الهي نيست و دامان پيامبران بزرگي همچون موسي و عيسي(عليهما السلام) از اين تنگ نظري ها منزّه است، بلکه به عکس، پيامبران(عليهم السلام)همگي مروّج توحيد و منجي بشريت بوده اند. ولي پيروان اديان با گذشت زمان و در اثر دوري از رهبري اولياي خدا، به تدريج، انحرافاتي را پذيرا شده و گاه تحت تأثير ديگر ملل، منکر زندگي مسالمت آميز با ديگر مذاهب و اديان گرديده و همواره سعي کرده اند از طريق قهر، غلبه و جنگ، اديان و پيروان مذاهب ديگر را نابود سازند و دين و عقيده خود را در گيتي گسترش دهند.
از اين رو، ما همواره در تاريخ، شاهد جنگ و نزاع در ميان پيروان اديان الهي و غيرالهي بوده ايم. جنگ و دشمني پيروان دو آيين يهود و مسيحيت با يکديگر، هر يک از آن دو با آيين اسلام و در مواردي، جنگ و نزاع بين پيروان يک آيين نيز مطرح بوده و در تاريخ، از اين نوع جنگ ها فراوان رخ داده و تنها از زمان به رسميت شناخته شدن مذهب پروتستان و پيروزي آنان بر کاتوليک ها، تا حدي جنگ هاي عقيدتي متوقف گرديده است.
اسلام هيچ گاه اديان پيامبران ديگري همچون حضرات ابراهيم، موسي و عيسي(عليهم السلام) را نفي نکرده، بلکه آنها را تصديق و تأييد نيز نموده است. از نظر قرآن کريم، از صفات مؤمنان، اين است که به همه کتب آسماني و پيامبران الهي(عليهم السلام) ايمان داشته باشند و در ميان هيچ يک از پيامبران الهي(عليهم السلام) فرق نگذارند: «... و همه مؤمنان به خدا و فرشتگان او و کتاب ها و پيامبرانش، ايمان آورده اند؛ (و مي گويند:) ما در ميان هيچ يک از پيامبران او، فرقي نمي گذاريم (و به همه ايمان داريم.) و (مؤمنان) گفتند: "ما شنيديم و اطاعت کرديم. پروردگارا، (انتظارِ) آمرزش تو را (داريم) و بازگشت (ما) به سوي توست."» (بقره: 285)
نيز قرآن کريم، کتب آسماني پيشين را، که دست تحريف آنها را مخدوش نکرده، مورد تصديق قرار داده است: «و آنچه از کتاب (قرآن) به تو وحي کرديم، حق است و تصديق کننده و هماهنگ با کتب پيش از آن. خداوند نسبت به بندگانش خبير و بيناست.» (فاطر: 35)
اين قانون به عنوان يک اصل رعايت مي شده و هر پيامبري، کتاب و پيامبر پيشين را مورد تصديق قرار مي داده است. براي مثال، حضرت عيسي(عليه السلام)کتاب تورات را تصديق کرد: «و به دنبال آنها (پيامبران پيشين)، عيسي بن مريم را فرستاديم، در حالي که کتاب تورات را، که پيش از او فرستاده شده بود، تصديق داشت و انجيل را به او داديم که در آن، هدايت و نور بود و (اين کتاب آسماني نيز) تورات را، که قبل از آن بود، تصديق مي کرد و هدايت و موعظه اي براي پرهيزگاران بود.» (مائده: 46)
از نظر قرآن کريم، هر پيامبري، پيامبر آينده خود را نيز معرفي مي نمود: «و (به ياد آوريد) هنگامي را که عيسي بن مريم گفت: اي بني اسرائيل، من فرستاده خدا به سوي شما هستم، در حالي که تصديق کننده کتابي که قبل از من فرستاده شده (تورات) مي باشم و بشارت دهنده به رسولي که بعد از من مي آيد و نام او «احمد» است مي باشم. هنگامي که او (احمد) با معجزات و دلايل روشن به سراغ آنان آمد، گفتند: اين سحري است آشکار.» (صف: 6)
از آنچه گذشت، به دست مي آيد که از نظر اسلام، انبيا(عليهم السلام)و کتب الهي همچون دانه هاي تسبيح به يکديگر مرتبط هستند و همواره يکديگر را مورد تأييد و حمايت قرار مي دهند و همزيستي اسلام با ديگر اديان الهي، امري است که در صميم اسلام نهفته که هيچ گاه در صدد نفي و نابودي اديان و پيروان اديان نبوده است. اسلام از همان آغاز، ضمن آيات متعددي بر تنگ نظري هاي مذهبي، خط بطلان کشيد و اعلام داشت که پيروان اديان و عقايد گوناگون مي توانند در کنار يکديگر، زندگي مسالمت آميزي داشته باشند و نه تنها از جنگ با يکديگر بپرهيزند، بلکه در ارزش هاي مشترک با يکديگر همکاري کنند.
قرآن کريم ضمن آياتي، يهود و نصارا را به دليل اختلافاتشان مورد ملامت قرار داده است: «اي اهل کتاب، چرا درباره ابراهيم، گفتوگو و نزاع مي کنيد (و هر کدام، او را پيرو آيين خودتان معرفي مي نماييد)، در حالي که تورات و انجيل، پس از او نازل شده است؟! آيا انديشه نمي کنيد؟!... ابراهيم نه يهودي بود و نه نصراني، بلکه موحّدي خالص و مسلمان بود و هرگز از مشرکان نبود.»35
معيار زندگي مسالمت آميز مسلمانان با ديگر ملل، عدم دشمني آنان با اسلام و مسلمانان است. پس از احراز اين، هيچ مانعي در زمينه همکاري با ديگر ملل و اقوام وجود نخواهد داشت، حتي دشمني هاي قبلي نيز مانع همکاري نخواهد بود. اختلافات عقيدتي مجوّزي براي جنگ و خون ريزي نخواهد بود، بلکه پيروان اديان مي توانند در کنار يکديگر، بدون تعصّب و تنگ نظري به زندگي فردي و اجتماعي خويش ادامه دهند.

پي نوشت ها
1ـ ر.ک. ناصر مکارم شيرازى و ديگران، تفسير نمونه، چ شانزدهم، تهران، دارالکتب الاسلاميه، 1366، ج 2، ص 312ـ313. در مورد خرافات آشکار در اناجيل کنونى، نک. به. انجيل يوحنّا، باب 2، جمله هاى 2 تا 12 در مورد شراب سازى مسيح و نيز: انجيل لوقا، باب 7، جمله هاى 36 تا 47 در مورد داستان مريم مجدليه.
2ـ آلبر ماله و ژول ايراک، تاريخ رم، ترجمه ميرزا غلامحسين خان زيرک زاده، تهران، دنياى کتاب، 1362، ص 283 و نيز ر.ک. آلبر ماله، تاريخ ملل شرق و يونان، ص 108.
3ـ انجيل متى، باب 22، آيه 21.
4ـ انجيل يوحنّا، باب 18، آيه 36.
5ـ محمّد حميداللّه، حقوق روابط بين الملل در اسلام، ترجمه و تحقيق سيدمصطفى محقق داماد، تهران، نشر علوم اسلامى، 1373، ص 135.
6ـ همان، ص 136.
7ـ ناصر مکارم شيرازى و ديگران، پيشين، ج 1، ص 405 و 406، به نقل از: فضل بن حسن طبرسى، تفسير مجمع البيان / محمّدبن احمد الانصارى القرطبى، تفسير قرطبى / محمد رشيدرضا، تفسير المنار، ذيل آيه 113 سوره بقره.
8ـ محمّد حميداللّه، پيشين، ص 144.
9ـ انجيل متى، باب 5، جمله 44.
10ـ همان، باب 5، جمله 38.
11ـ جان. بى. ناس، تاريخ جامع اديان، ترجمه على اصغر حکمت، چ سوم، تهران، پيروز، 1354، ص 399.
12ـ ر.ک. آلبر ماله و ژول ايزاک، تاريخ ملل شرق و يونان، ترجمه عبدالحسين هژير، تهران، دنياى کتاب، 1362، ص 93 و 94.
13ـ دفتر همکارى حوزه و دانشگاه، اسلام و حقوق بين الملل عمومى، تهران، سمت، 1377، ج 2، ص 51، به نقل از: محمّدباقر عطيّه، پناهندگى سياسى، ص 38.
14ـ همان، ص 51، به نقل از: تاريخ يهود.
15ـ جوليوس کرينستون، انتظار مسيحا در آيين يهود، ترجمه حسين توفيقى، قم، مرکز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب، 1377، ص 167.
16ـ همان، ص 130.
17ـ زين العابدين قربانى، اسلام و حقوق بشر، چ پنجم، تهران، دفتر نشر و فرهنگ اسلامى، 1375، ص 373، به نقل از: آلبر ماله، تاريخ عمومى.
18ـ همان، ص 374 / ويل دورانت، تاريخ تمدّن اسلام و عرب، ج 13، ص 15.
19ـ همان، ص 374، به نقل از ويل دورانت، پيشين، ص 410.
20ـ ر.ک. آلبر ماله و ژاک ايزاک، تاريخ قرون وسطى تا جنگ صدساله، ترجمه ميرزا عبدالحسين خان هژير، تهران، کميسيون معارف، 1311 ش، ص 218ـ220.
21ـ همان، ص 220ـ224.
22ـ همان، ص 238.
23ـ همان، ص 239.
24ـ آلبرماله، تاريخ قرون جديد، ترجمه سيد فخرالدين خان شادمان، تهران، مجلس شوراى ملى، 1312 ش، ص 102 و 103.
25ـ حسين مهرپور، نظام بين المللى حقوق بشر، تهران، اطلاعات، 1377، ص 319 و 320.
26ـ آلبرماله و ژاک ايزاک، تاريخ قرون وسطى تا جنگ صدساله، ص 292.
27ـ آلبر ماله، تاريخ قرون جديد، ص 106ـ108.
28ـ دارالتبليغ اسلامى، غذاى فکرى براى مسيحيان، چ سوم، قم، دارالتبليغ اسلامى، 1347، ص 7.
29ـ انجيل متى، باب 5، جمله 22.
30ـ همان، باب 5، جملات 5ـ13.
31ـ ر.ک. وهبة الزحيلى، آثارالحرب فى الفقه الاسلامى: دراسة مقارنة، چ چهاردهم، دمشق، دارالفکر، 1992 م، ص 47 به نقل از: حامد سلطان، القانون الدولى العالم، ص 746 به بعد.
32ـ همان، ص 48 به نقل از: مجيد خدورى، الحرب و الاسلام، ص 58.
33ـ انجيل متى، باب 10، جمله هاى 34ـ38.
34ـ وهبة الزحيلى، پيشين، ص 51 به نقل از: ثروة بدوى، النظم السياسية، ص 148.
35ـ همچنين در مورد تکذيب نمودن يهود و نصارا يکديگر را، ر.ک. سوره بقره، آيه 113.

منبع: / ماهنامه / معرفت / شماره106
نويسنده : محمد مهدي کريمي نيا