برقراري نظم در مورد كارهاي معمول روزانه بسيار مفيد و مهم است. ساعت به رختخواب رفتن، غذا خوردن و انجام تكاليف. با ايجاد نظم در مورد كارهاي روزانه، كودكان احساس امنيت و آرامش مي كنند، زيرا دقيقاً در هر مورد مي دانند كه والدين چه انتظاري از آنان دارند. براي بچه هاي كوچكتر رفتن از يك فعاليت به سراغ فعاليت ديگر مشكل است. آگاهي دادن به آنان چند دقيقه قبل از انجام هر كار، كمك مي كند كه آماده شوند مي توانيد بگوييد: «پنج دقيقه ديگر خواب است.» در ضمن بايد واضح صحبت كنيد: «مي تواني شير يا آب ميوه انتخاب كني اما نوشابه نه!» فقط نه گفتن به بچه ها كافي نيست، اغلب كودكان به يادآوري نياز دارند.


ج: با آغاز تكلم و شناخت واژگان (در 18 ماهگى 30 تا 50 كلمه و در 3 سالگى حدود هزار كلمه)، والدين مى‏توانند آموزش‏هاى مستقيم را آغاز كنند. آموزش آداب (سلام كردن، مؤدبانه سخن گفتن، احترام گذاشتن، خداحافظى كردن، درست نشستن، درست غذا خوردن، رعايت نظافت كه شامل شستن دست‏ها پيش و پس از غذا، مسواك كردن، شستن دست‏ها پيش از خواب مى‏شود)، نخستين آموزش‏هاى اين سنين است.
امام على عليه‏السلام فرمود:

حرض بنيك على الاداب فى الصغر
كى ما تقر بهم عيناك فى الكبر **زيرنويس=ديوان منسوب به امام على عليه‏السلام، ص 242.

پسرانت را در كودكى به [آموختن] آداب تشويق كن تا در بزرگسالى‏شان چشمان تو به آنان روشن شود.
با توجه به ايجاد حس مذهبى در كودكان، حدود 3 - 2 سالگى، همين سن، بهترين زمان براى آموزش ارزش‏هاى دينى است.
امام باقر عليه‏السلام توصيه مى‏فرمايد كه در 3 سالگى، لا اله الا الله را به فرزندان خود بياموزيد. **زيرنويس=شيخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 281.
آموزش دوست داشتن خدا، محبت پيامبر گرامى و اهل‏بيت عليهم‏السلام و صلوات بر آنان، آغاز كار با نام خدا، شكر خداوند و سپاسگزارى از نعمت‏هاى او، آموزش‏هاى مناسب اين سن هستند.
دليل تأكيد بر اين گونه آموزش‏ها در اين سن، ذهن و دل پاك كودك و فطرت خداجويى او است.
امام على عليه‏السلام خطاب به فرزندش امام حسن عليه‏السلام نوشت:
فبادرتك بالادب قبل ان يقسو قلبك و يشتغل لبك... و اجمعت عليه من ادبك... و انت مقبل العمر... ذونية سليمة و نفس صافية.... **زيرنويس=نهج‏البلاغه، نامه 31.
[فرزندم!] من پيش از آن كه دلت سخت و ذهنت مشغول شود، به ادب آموزى‏ات پرداختم.... من بر تربيت تو همت گماشتم؛ در حالى كه كودك بودى و نيتى سالم و نفسى پاك داشتى.
براساس فرمايش رسول گرامى، آنچه كودك در اين سنين مى‏آموزد، مانند نقش كندن بر سنگ است كه به سختى از بين مى‏رود (مثل الذى يتعلم فى صغره كالنقش فى الحجر). **زيرنويس=متقى هندى، كنز العمال، ج 10، ص 249.
اغلب والدين تمايل دارند که فرزندانشان از خودشان موفق‌تر باشند و دلشان مي‌خواهد که خودشان نيز بهترين والدين باشند. اين قبيل افراد که چنين آرزوهايي دارند، چه باید بکنند؟

رشد و تربيت صحيح بر مبناي اصول خاص، مستلزم شناخت نيازها و دانستن آداب معتبر و صحيح با اهداف خاص تربيتي است. امکانات کافي، صرف وقت مفيد و هوشياري نسبت به انجام تکاليف مادري و پدري نيز در رسيدن به آن اهداف شرط کافي مي‌باشد. در نهايت تربيت موفق نياز به تمرين، ممارست و کسب مهارت دارد که نتيجه آن رشد و شکوفايي فرزندي صالح، سالم و با نشاط است. همچنين مطالعه کتب آموزشي و تربيتي در اين زمينه شما را ياري مي‌کند تا به اين مسووليت خطير به نيکويي جامه عمل بپوشانيد.
اگر بخواهيم شخصيت کودکانمان را درست پرورش دهيم، چه نکاتي را بايد رعايت کنيم؟

 • يکي از بهترين راه‌ها، هم‌بازي شدن با کودکان است. هم‌بازي شدن با کودک روانش را سرشار از مسرت و شادي مي‌سازد و اعتماد به نفس و احساس خودارزشمندي را در وي تقويت مي‌کند. توجه داشته باشيد همه آنچه به پندار ما فراتر از قوه درک کودک است در صورتي که به شيوه و زبان کودک بيان شود، از عهده درک آن برخواهد آمد. در نظر داشته باشيد هفت سال اول زندگي کودک دوره شناخت از جهان است و کودکان ياد مي‌گيرند که چگونه با پديده‌هاي اطراف خود برخورد کنند و در پي آن حس بينايي و لامسه آنها بهتر به کار گرفته مي‌شود. ذهنشان قدرت ابتکار و روانشان اعتماد به نفس مي‌يابد. هم‌بازي شدن با کودک علاوه بر اينکه او را غرق در لذت و شادي مي‌کند، بسياري از اصول اخلاقي را نيز به‌طور مستقيم و غيرمستقيم مي‌آموزد بنابراين والدين بايد خود را تا سر حد طفوليت پيايين آورده، هم سطح کودک شوند تا بتوانند شخصيت فرزند خويش را به روش صحيح پرورش داده و مطلب را از طريق بازي به آنها آموزش دهند.

اگر به هنگام تربيت و ياد دهي انضباط بچه ها عصباني شدند چه كار بايد بكنم؟

عصبانيت آنها دليلي براي اين نيست كه شما احساس كنيد كه مادر بدي هستيد. بچه ها معمولاً در اين موارد عصباني مي شوند. تا وقتي شما عادلانه رفتار كنيد. اشكالي ندارد. اجازه دهيد آنها عصباني باشند، اما شما خونسردي خود را حفظ كنيد. بچه ها بايد احساس عصبانيت خود را بيرون بريزند به آنان اجازه دهيد شكلي بكشند، چيزي بسازند با گل رس يا خمير بازي كنند، به موسيقي گوش دهند و يا حتي به اتاقي رفته و تنهايي در آنجا فرياد بكشند. و از همه مهمتر اينكه وقتي آمادگي دارند، به آنان كمك كنيد كه در مورد احساسات خود صحبت كنند. اجازه صحبت به كودكان همانند آن است كه يك تراشه فرو رفته در دست را قبل از عفونت بيرون بكشيد.به آنان ياد دهيد كه چگونه بدون حمله و يا صدمه زدن به ديگران در مورد احساسات خود صحبت كنند به خاطر داشته باشيد كه انضباط بايد به بچه ها ياد دهد كه چگونه افرادي شاد، سالم و منطقي در جامعه باشند. بزرگ كردن بچه ها كار سختي است، اما به محض آنكه بچه ها ياد مي گيرند كه بر رفتار خود كنترل داشته باشند. اين آموزش آسان تر مي شود. تلاشهاي اوليه شما در اين راه ارزش مند است، زيرا كودكان را فردي مسؤول بار مي آورد و شما مي توانيد به خود مغرور باشيد كه در اين راه عاشقانه و مسؤولانه فرزند خود را راهنمايي و مراقبت كرده ايد.

اگر کودک در نخستين سال‌هاي زندگي خود از محبت محروم بماند، از نظر رواني چه اتفاقاتي برايش خواهد افتاد؟

 • در اين حالت، هسته اصلي و اساسي عصبيت و بيماري‌هاي رواني در وي تکوين مي‌يابد که بعدها در بزرگسالي، منشا بسياري از درگيري‌هاي عاطفي و اضطراب عميق در او خواهد شد. نقل شده است روزي مردي نزد پيامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمد و گفت: «من فرزندي دارم که تاکنون او را نبوسيده‌ام!» همين که او از نزد رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) دور شد آن حضرت فرمودند: «اين مرد از نظر من از دوزخيان است»

با تولد اولين فرزند و پديد آمدن موقعيت جديد، مسووليت‌هاي والدين چه قدر تغيير مي‌کند؟

 
در اين حالت شما به عنوان والدين فرزندتان بايد به تدريج بين مسووليت‌هاي زن و شوهري و والديني سازگاري ايجاد کنيد. بايد در روابط و مسايل بين يکديگر، حضور فرد ديگري را در نظر بگيريد. اگر بدانيد که چه بايد بکنيد و برنامه مشخصي در ارتباط با همسر و فرزند خود داشته باشيد، بهترين مادر براي فرزند خود و در عين حال بهترين همسر براي شوهرتان خواهيد بود.

بداخلاقي در روابط بين زن و شوهر معمولا از کجا ريشه مي‌گيرد؟

پاسخ از آقای دکتر ميرعمادالدين فريور، روان‌شناس:
هر رفتار بد و يا خوب در اثر تربيت حاصل مي‌شود. تربيت خانوادگي چنان تاثير عظيمي روي کودکان و نوجوانان دارد که مي‌تواند تا پايان عمر رفتارهاي آدمي را تحت تاثير قرار دهد. تجاربي که يک فرد از دوران قبل از ازدواج در منزل پدري‌اش داشته، مشاهداتي که از نحوه برخورد والدين با يکديگر داشته، نوع رابطه‌اي که والدين با فرزند داشته‌اند، کمبودها و تنگناهايي که وجود داشته؛ همه و همه در تشکيل و تکوين شخصيت افراد تاثير دارند. لذا در علت‌يابي رفتار نادرست همسران بايد به زمينه‌هاي تربيتي پيشين توجه کنيم و واقع‌بين باشيم. نه تنها از جهت رواني اين تاثير‌پذيري و الگوگيري نقش موثر دارد بلکه از جهت امور جسمي و جنسي نيز الگوپذيري از پدر و مادر قابل توجه است.