محمد علي خنجي را بشناسيم  
محمد علي خنجي قبل از اينکه يک منتقد فرقه بهائيت باشد يک محقق بود و همواره در پي حق و حقيقت قدم مي زد و قلم مي نگاشت .
در سال ???? از دانشکده حقوق دانشگاه تهران موفق به اخذ درجه ليسانس در رشته حقوق قضايي گرديد؛سپس جهت ادامه تحصيل به فرانسه عزيمت کرد و از دانشگاه پاريس موفق به اخذ درجه دکتراي اقتصاد شد.
وي در سال ???? به ايران بازگشت و به عنوان وکيل دادگستري به فعاليت مشغول شد و در کنار وکالت به پژوهش و تحقيقات علمي در حيطه جامعه شناسي،تاريخ،اقتصاد،زبان شناسي،مردم شناسي و ساير شاخه هاي علوم انساني پرداخت و نيز از همان سال بازگشت به کشور، درمسير هدفهاي ميهني دکتر محمد مصدق در مبارزه براي ملي شدن صنعت نفت عليه استعمار و نفوذ بيگانه به همکاري مؤثر پرداخت.ايشان در کنار تسلط در تحليل مسايل اقتصادي و اجتماعي،بر زبان و ادب پارسي احاطه داشت و در ضمن با زبانهاي فرانسه،عربي،انگليسي،آلماني و روسي و چک نيز آشنا بود.

 دکتر محمد علي خُنجي (????ــ????.ش) پژوهشگر، نويسنده، مترجم، روزنامه نگار، نظريه پرداز و سياستمدار مبارز و نام آشناي ايران در دوران معاصر است که «فرهنگ» و «سياست»، دغدغ? اصلي و هميشگي زندگي او بود و عاقبت نيز در همين مسير جان باخت.
اين تحليلگر مسائل اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فلسفي، سال ????، در بحرين (که هنوز رسماً از ايران جدا نشده بود) در خانواده اي فرهنگي ديده به جهان گشود و پس از طي تحصيلات ابتدايي و متوسطه، در دانشکد? حقوق دانشگاه تهران به تحصيل در رشت? قضائي پرداخت و به اخذ مدرک ليسانس نائل گشت (????). سپس به فرانسه رفت و تحصيلات عاليه را، اين بار در رشت? اقتصاد، در دانشگاه پاريس ادامه داد و پس از اخذ دکتراي اقتصاد از آن مرکز علمي (????) به ايران بازگشت.
بازگشت خنجي به وطن، مقارن با دوران شکوفايي نهضت ضدّ استعماري ملي کردن صنعت نفت بود و او که همواره دغدغ? آزادي و پيشرفت ملت ايران را داشت، در صف فعالان اين جنبش و هواداران پابرجاي دکتر مصدق درآمد و پس از وقوع کودتاي انگليسي ــ امريکايي ?? مرداد، نيز در نهضت مقاومت ملي به مبارزه ادامه داد و در تحرير مقالات روزنام? مخفي نهضت مقاومت: «راه مصدق»، و تدوين اعلاميه هاي آن، همکاري گسترده اي داشت. پيداست که طي اين مسير، براي وي بي رنج و دردسر نبود و خصوصاً انتشار مقال? کوبنده اش بر ضدّ رژيم ديکتاتوري وقت در آن روزنامه با عنوان «مجسمه ابوالهول کودتا در دانشگاه تهران نصب مي شود»، سبب شد که دستگير و در زندان لشکر ? زرهي به بند کشيده شود. در تداوم اين مبارزه، هنگام تجديد حيات جبهه ملي در اواخر ده? ????، به همکاري گسترده اي با آن دست زد که عضويتش در شوراي مرکزي جبهه ملي (دوم) در ???? از جلوه هاي بارز آن بود.
«فرهنگ» نيز، در کنار «سياست»، دل مشغولي عمد? دکتر خُنجي در تمام عمر بود. او، گذشته از فارسي، با زبان هاي گوناگون فرانسوي، انگليسي، آلماني و روسي آشنا بود و در کارنام? قلمي او، به تأليف و ترجم? کتاب هاي متعددي همچون کتاب ارزش (انتشار در سال ????)، ناسيوناليزاسيون «ملي کردن صنايع» (????)، تحليلي از فراماسونري (????) و بررسي تاريخ ماد و منشأ نظريه دياکونوف (????) بر مي خوريم که اين آخري، به نقد ديدگاه هاي خشک و جزمي مارکسيسم در مورد تاريخ مي پردازد. نيز بايد از مقالات بسيار خنجي در موضوعات گوناگون سياسي، اجتماعي، تاريخي و انتقادي ياد کرد که در نشريات مختلف دهه ???? و ???? (شاهد، نيروي سوم، راه مصدق، انديشه نو، علم و زندگي، و راهنماي کتاب) درج يافته است و بعضاً نام مستعار وي (روزبهان) را بر پيشاني دارد. هرچند ديدگاه هاي او بعضاً خالي از تأمل نمي نمايد، بايد اذعان کرد که عمر خويش را تماماً به انديشه خدمت به وطن و مبارزه با دشمنان ملت گذرانده است.
صبح سه شنبه ? بهمن ???? جسد دکتر خنجي در محل مسکوني او (واقع در خيابان بهار تهران)، درحالي که مدتي از مرگش گذشته بود، به دست آمد. افسر پليس با تأخير بر سر جنازه اش حاضر شد و به رغم اصرار افراد خانواده، از هرگونه رسيدگي و تحقيق و بررسي خودداري ورزيد. اين امر و ديگر قرائن، در ذهن دوستان مبارزش، اين حدس را تقويت کرد که وي قرباني توطئه ساواک شده است، و البته اين امر، در مورد آن انديشمند مبارز، به هيچ رو بعيد نبود. هشت سال پس از مرگ مشکوک خنجي، در نخستين بهار آزادي، سازمان نويسندگان و پژوهشگران و هنروران جبهه ملي، يکي از شماره هاي نشري? خويش را به «يادنامه» دکتر خنجي اختصاص داد[?] و در آن، علاوه بر زندگي نامه خنجي (که پايه شرح حال فوق قرار گرفته) و ارائه فهرستي از کتب و مقالات او، بعضي از رساله ها و مقاله هاي وي را درج کرد، که يکي از آن ها مقال? تحليلي و انتقادي وي دربار? فرق? ضالّه بود که با عنوان «تحقيقي در باب مذاهب ”بابي“ و ”بهائي“ قبلاً در نشريه انديشه نو نشر يافته بود.[?] خنجي در اين مقاله، دو شعار اصلي بهائيت را، که اطاعت از حکومت و عدم دخالت در سياست، و برقراري صلح عمومي مي باشد، بررسي و نقد کرده است. در ادام? اين نوشتار ديدگاه فوق، و دلايل ضعف بهائيت در عمل به اين شعارها از نظر محمدعلي خنجي شرح داده شده است.
برخي از تأليفات به چاپ رسيده ايشان در زير ذکر مي گردد:
رساله اي در بررسي تاريخ ماد و منشا نظريه دياکونوف
بيانيه جبهه بين المللي
ناسيوناليزاسيون(ملي کردن) صنايع
سوسياليسم و اخلاق
تاريخ تحولات اجتماعي ايران(جلد اول)
ترجمه کتاب “توتم و تابو” نوشته زيگموند فرويد
ـــــــــــــــــــ پي نوشت
[?]ــ يادنامه به مناسبت هشتمين سالگرد فقدان دکتر محمدعلي خنجي، نشريه سازمان نويسندگان و پژوهشگران و هنروران جبهه ملي ايران، ش ??، به اهتمام فرشيد افشار خرمشاهي، ص?? به بعد. مطالب مورد اشاره در مقاله حاضر، در صفحات ??? به بعد مأخذ اخير آمده است.
[?]ــ نقل از: محمدعلي خنجي، «تحقيقي درباره مذاهب ”بابي“ و ”بهائي“»، انديشه نو، ج ?، بخش ?، ?? بهمن ????، ص ? به بعد