تربیت فرزند از جمله مسئولیت های خطیر و حساس در عالم وظایف و مسئولیت هاست . حساس بودن این امر هم به دلیل پیچیده بودن خصایص انسان و گستره وسیع رفتار هایی است که افراد در طول زندگی با آن مواجه می شوند. محیط ها و شرایط گوناگونی می توانند بر شخص تاثیر گذار باشند و او را در مسیرهای مختلف مطلوب و نا مطلوب جهت یابی نمایند. از این میان نقش پدر و مادر بسیار ظریف و حساس است و می تواند در ابعاد متفاوتی موثر واقع شود. گزیده ای از آنچه در باب تربیت سالم و مفید و موثر می توان به آن اشاره نمود از این قرار است.
عادت دادن به رفتار نیك : بر والدین لازم است كه در روح كودكان خود ، عادات و صفات نیكو كه در یك شخصیت سالم و نیرومند وجود دارد را پرورش دهند . از میان این عادات و صفات ، می توان به موارد زیر اشاره كرد :
الف : دوری كردن از بی باكی ب : دور كردن از غرور ج : دور كردن از بی ارادگی د : پایداری در مقابل بحران ها و گرفتاری ها هـ : پیروز شدن بر كشمكش ها ی روحی و روانی و حل كردن مشكلات زندگی او به طور مثبت و صحیح كه بر اساس تفكر و منطق صحیح باشد .پرورش صفات و عادات نیك و اخلاق كریم در روح كودك ، این عادات در آینده ای نزدیك برای او ، شخصیتی متكامل و ارزشمند را محقق می سازد كه در آن هیچ گونه انحرافی مشاهده نخواهد شد .
مذهب ، منبع اصیل فضایل روحی و معیار صحیح جهت تشكیل شخصیت بلند انسانی می باشد . جامعه شناسان عنوان كرده اند كه هیچ پایگاهی برای رفتار و شخصیت اخلاقی ، بدون دین و مذهب ، باقی نمی ماند .
پرورش روح دینداری در كودك : والدین باید در فرزندان خود ،روح دینداری ، ایجاد و پرورش نمایند ، چرا كه دین و مذهب در آینده ، آنان را از سقوط در جهنم رذائل و پستی ها ، حفظ می كند . مسلح شدن كودك به مذهب ، برای او راه عملی زندگی را ترسیم می نماید . مذهب است كه او را از ذلت بندگی غیر خدا، آزاد می كند و از جرائم اجتماعی همچون تجاوز به حقوق دیگران و ... باز می دارد . مذهب ، منبع اصیل فضایل روحی و معیار صحیح، جهت تشكیل شخصیت بلند انسانی می باشد . جامعه شناسان عنوان كرده اند كه هیچ پایگاهی برای رفتار و شخصیت اخلاقی ، بدون دین و مذهب ، باقی نمی ماند . بنابراین پایگاه شخصیتی كه از عقیده ی مذهبی و دینی تغذیه می شود ، قهراً حكایت از این منش و شخصیت دارد . تربیت اسلامی ، توجه خاصی به تهذیل وجدان و بالابردن سطح فكری و اجتماعی فرد دارد و او را به سوی كارهای خیر و همدلی با مردم و رفع زیان های آنان ، سوق می دهد . پرورش دینی ، انسان را از آلودگی به میكروب های فساد حفظ می كند و او را به عنوان شخصیتی مورد اعتماد و الگویی نیكو برای دیگران قرار می دهد .
 
تغذیه ی عاطفی و محبت : بر والدین لازم است كه كودكان خود را در كانونی گرم و پر از محبت و دلسوزی بدون افراط ، پرورش دهند . كودكی كه محبت و عاطفه ی والدین خود را از دست بدهد ، دچار عقده های خطرناك روانی می شود كه از آن جمله می توان به دزدی، دروغ، سنگدلی ،خشونت ، شرارت، حمله به دیگران و ... اشاره كرد . بر پدر و مادر است تا از اعمال «خشونت » در تربیت كودكان خود ، اجتناب نمایند و آنان را از محبت و عاطفه ، سیراب سازند . مباحث روان شناسی ثابت كرده است كه مهمترین عوامل نگرانی و اضطراب ، به عدم وجود عاطفه در خانواده ، احساس محرومیت از محبت و عاطفه در كودك و این كه او یك موجودی زائد و ضعیف است كه در میان جهانی پر از دشمن زندگی می كند ، باز می گردد . والدین باید در تربیت كودك خود ، از پدیده های زیر اجتناب نمایند زیرا این گونه برخوردها با كودك ، باعث می شود او دچار عقده های خطرناك روانی شده و به سوی انحراف و ارتكاب اعمال زشت و یا حتی جنایت كشانده شود و این موضوع برای جامعه بسیار خطرناك است . بعضی از این رفتارها عبارتند از :
1. رفتار با خشونت و سنگدلی بیش از حد ؛ 2. استفاده از تنبیه بدنی ؛ 3. به طور دائم از او ایراد گرفتن و بر ملا كردن عیب های او در برابر دیگران ؛ 4. نسبت به او بی اهمیت بودن و او را در معرض اتهام قرار دادن ؛ 5. او را به نیكی یاد نكردن ؛ 6. او را در برابر دیگر برادران و خواهرانش بی ارزش جلوه دادن ؛ 7 . به وجود آوردن روحیه ی وابستگی در كودك : كودك را بایستی مستقل تربیت كنند تا كارها و اموری كه مربوط به شخص خودش است را به صورت مستقل انجام دهد .
روان شناسان می گویند :«فردی كه دارای شخصیت و اراده ی ضعیف می باشد . شخصیتی مستقل نداشته و در كودكی وادار نشده است تا خودش به دست خود كارهایش را انجام داده و مشكلاتش را حل كند .»
اگر خانواده علقه های مناسب و بجا را ایجاد کند می تواند عاملی با نفوذ برای انتقال ارزش ها باشد.
عدالت میان فرزندان : اسلام بر رعایت مساوات و عدالت میان فرزندان ، تاكید فراوانی نموده و آن را عنصری مهم از عناصر تربیت موفق دانسته است . بنابراین والدین ، نباید برخی از فرزندان خود را بر برخی دیگر ترجیح و امتیاز دهند ، چرا كه این موضوع منجر به شیوع بیزاری و دشمنی میان آنان می شود.
راویان حدیث می گویند : رسول خدا(ص) به مردی نگاه می كرد كه دو فرزند داشت . او یكی از آنان را بوسید و دیگری را نبوسید . رسول خدا (ص) با خشم به آن مرد فرمود : میان آنان به مساوات رفتار نكردی .» مباحث روان شناسی به خوبی ثابت كرده اند كه عدم رعایت عدالت میان فرزندان ، احساس نگرانی را در درون كودك بر می انگیزاند و بصیرتی كه باعث می شود تا راه زندگی را با آرامش و راحتی ، طی كند ، كاهش می یابد . طبعاً آدمی كه نگران و مضطرب است ، همواره احساس پوچی و شكنجه های روحی و روانی می كند .
اجتناب از گفتار نامناسب: بر والدینی كه می خواهند فرزندان خود ، در آینده بر ایشان مایه ی افتخار شوند ، باید از ادای گفتارهای زشت و مخالف آداب و معیارهای اخلاقی ، اجتناب و دوری نمایند . زیرا كودك در رفتارش از والدین خود تقلید می كند و آنان را الگو قرار می دهد . بنابراین اگر آنان را پایبند به اخلاق ، ارزش ها و آداب اسلامی نبیند ، همچون والدین خود رفتار خواهد نمود . طبعاً چنین الگوهایی در آینده او را با ناملایمات و دشواری های بزرگ زندگی روبرو خواهند ساخت .
در واقع تربیت فرزندی كه از لحاظ روانی در حالت اعتدال قرار داشته باشد و به ارزش ها پایبند باشد . خانواده ای متعادل و روابطی سالم را طلب می كند كه با آن ها به لحاظ عاطفی اشباع شده و احساس كرامت كند و به كمك آنها و با اعتماد به نفس كه در او رشد یافته به مبارزه با مشكلات بپردازد . اگر خانواده علقه های مناسب و بجا را ایجاد کند می تواند عاملی با نفوذ برای انتقال ارزش ها باشد.
حضرت رسول (ص) : فرزندانتان را بر سه خصلت تربیت كنید : دوستی پیامبرتان و دوستی اهلبیتش و تلاوت قرآن .
پی نوشت حدیث: ینابیع الموده ، ص 271
طنین یاس همراه با اضافات
تنظیم برای تبیان : کهتری