بچهها زیاد با هم دعوا میكنند. دعوای بچهها تقریبا از هر چیزی ممکن است شروع شود: این اسباببازی مال منه، فلانی چی كار كرد، نوبت منه و غیره...
بچهها اغلب از جر و بحث و دعوا لذت میبرند اما اگر این جر و بحث از كنترلشان خارج شود، خیلی سریع نظرشان را عوض میكنند. بحث و جدل خواهر و برادرهای کوچک، خیلی عادی اما ناراحتكنندهاست. ولی ناراحت نباشید، آنها از همین دعواها چیزهای زیادی میآموزند. با این حال، سوال اصلی ما در این بحث چیز دیگری است: وقتی فرزندان کوچک ما با هم دعوا میکنند، ما پدر و مادرها چگونه باید قائله را خاتمه بدهیم؟ راهحلهای زیر را به شما پیشنهاد میکنیم.
یكی از مهمترین شگردهای رفع یك مشكل رفتاری، تعیین و شناخت دقیق آن است. بیشتر مردم فكر میكنند كه مشكل را دقیقا میشناسند اما هرگاه لازم میآید تا آن را به صورت واضح و روشن بیان كنند، درمییابند كه برای روشن ساختن مشكل در ذهن خود، به تفكر و تامل بیشتری نیاز دارند. شما در قدم اول باید موضوع دعوای کودکان را بشناسید؛ و اما بعد:
واکنش صحیح شما زمانی که عصبانی میشوید و یا با همسرتان اختلاف نظر دارید، میتواند بهترین الگو برای فرزندانتان باشد تا آنها هم در هنگام خشم واختلاف رفتار معقولی داشته باشند.
تنبیهرا كاهش دهید
شاید برای شما تعجبانگیز باشد ولی اقدام مناسب ما برای رهایی یافتن از مشاجره و دعوا، این است كه شما از مجازات و تنبیهی كه اعمال میكنید، بكاهید. هر چه مقررات خانه شما سختتر باشد، برنامه جدید كمتر میتواند به عنوان یك مساله جدید و متفاوت جلوه كند و كمتر موثر خواهد بود. تجربهنشان میدهد كه هر چه كودكان بیشتر تنبیه و مجازات شوند، بیشتر مشاجره و دعوا میكنند. خواهر و برادرها باید یاد بگیرند كه بدون ملاحظه شما با هم كنار بیایند. آنها باید یاد بگیرند كه چگونه با یكدیگر گفتگو كنند حتی وقتی با هم مخالفاند.
چند دقیقه از اتاق خارج شوید
هیچ قانونی نمیگوید كه شما باید با گوش دادن به این بحثها خودتان را شكنجه كنید. به آنها بگویید كه اگر اختلافنظری دارند، میتوانند تا حدی كه دوست دارند در مورد آن بحث كنند اما باید این كار را در جای دیگری انجام دهند. به بیان دیگر، از آنها بخواهید تا اتاق را ترك كنند. چنددقیقه از اتاق خارج شوید. احتمالا وقتی برمیگردید، بحث و جدل تمام شده است. این طرح خروج، اغلب نتیجهبخش است زیرا خواهر و برادر گاهی اوقات به این امید وارد معركه میشوند كه شما مداخله كرده و یك نفر را برنده اعلام كنید، پس بدون مخاطب، این مساله به خودی خود از بین میرود.
آنها را از هم جدا کنید
به بچهها بگویید كه تا یك ساعت جداگانه بازی كنند. اجازه ندهید كه هیچ یك از آنها طی این یك ساعت، تلویزیون تماشا كند یا مشغول بازیهای رایانهای شود. اولین واكنش آنها احتمالا این است كه: «چه عالی! من به هیچ وجه دلم نمیخواست با او بازی كنم». اما وقتی بازی كردن به تنهایی به قدر كافی خستهكننده باشد، كمكم تمایل نشان میدهند كه یك بار دیگر با هم بازی كنند.
گرچه هیچ گاه درست نیست كه كودكی دیگری را كتك بزند اما وظیفه شماست كه از اذیتهای پشت صحنهای كه كاسه صبر فرزندتان را لبریز میكند، آگاه باشید.
اجازه گرفتن را به کودک یاد بدهید
اگر متوجه شدید كه خواهر یا برادری بدون اجازه دیگری وسایل او را «قرض میكند»، باید مقدار كرایهای را كه از قبل تعیین كردهاید به او بپردازد. اگر آن شیء خراب یا كم شود، آن كودك باید چیزی با ارزش مساوی با آن شیء یا باپول توجیبیاش،کارش را جبران كند. كودكی كه دیگری یكی از وسایلش را برداشته است، میتواند چیزی از وسایل خواهر یا برادر دیگر را به مدت یك روز استفاده كند (البته به غیر از بعضی وسایل خاص!). هر گاه كودك از دیگری برای برداشتن وسایلش اجازه میگیرد، جمله مثبتی بیان كنید تا نشان دهید كه این كارش را تحسین میكنید.
وقتی کار به کتککاری میکشد، حتما مداخله کنید
وقتی رقابت بچهها صورت فیزیكی به خود میگیرد و فرزندان كتكزدن یكدیگر را آغاز میكنند، شاید وسوسه شوید كه كناره بگیرید و به تماشای پایان طبیعی مشاجره و ستیز بنشینید و اینكه خودشان قضیه را حل كنند اما این یك راه چاره منطقی به نظر نمیرسد و ممکن است به کودکان آسیبی برسد.
از او تقدیر کنید
یكی از رایجترین صحنهها، دعوای كودك كمسالتر (معمولا یك نوپای 18 تا 24 ماهه) با كودك بزرگتر و كتك خوردن كودك بزرگتر است، هر چند كه او درشت هیكلتر، حساستر و آرامتر است. «مامان، امیر موهایم را میكشد.» بعد از شنیدن این شكایت توام با گریه از كودك بزرگتر، راهحل بهتر، تقدیر و تشویق كودك بزرگتر به خاطر تحملش است و یاد دادن این نكته كه از او فاصله بگیرد و به اتاق دیگری برود.
بعد از مدتی، آنها را آشتی بدهید
وقتی بچهها به طور فیزیكی دعوا میكنند، فورا آنها را از هم جدا كنید و به دو اتاق مجزا بفرستید تا برای مدتی در آنجا باشند و آرام بگیرند. وقتی هر دو آرام شدند، آنها را در یك جا بنشانید و گفتگویی را بین آن دو ترتیب دهید تا مشكل حل شود. آن دو را وادارید تا با فاصله از هم بنشینند. به آنها بگویید هر وقت مشكلشان حل شد، میتوانند از جایشان بلند شوند. ابتدا، میتوانید به آنها جهت دهید. به آنها فرصت دهید تا با صحبت های شما به علل و پیامد های رفتاری خود پی ببرند. و به راه های دیگری علاوه بر رفتار های فعلی فکر کنند. به مرور زمان یاد خواهند گرفت كه چگونه خودشان باهم مذاكره كنند و به توافق برسند.
وقتی فرزندانتان بدون دعوا با هم بازی میكنند، چنین تحسینی به كار ببرید: «خوشحالم كه شما بچهها از بازی با هم لذت میبرید.»
توافقنامهای ترتیب بدهید
از بچهها بخواهید با كمك شما توافقنامهای بین خود امضا كنند. دقیقا توضیح دهید كه چه چیزهایی غیرقابل قبول است و مجازات زیر پا گذاشتن مفاد قرارداد چیست. بچهها را وادارید تا توافقنامه را امضا كنند و آن را در محلی قابل دید بچسبانید. در مواقع ضروری، براساس مجازاتهای توافق شده عمل كنید. همیشه تصور نكنید كودكی مقصر است كه دیگری را میزند. بعضی اوقات «قربانی» خواهر یا برادرش را به حد جنون تحریك كرده، اذیت كرده و یا مورد سوءاستفاده قرار داده است. گرچه هیچ گاه درست نیست كه كودكی دیگری را كتك بزند اما وظیفه شماست كه از اذیتهای پشت صحنهای كه كاسه صبر فرزندتان را لبریز میكند، آگاه باشید. اگر متوجه شدید چنین مسالهای درباره آنها صادق است، براساس نوع رفتارشان با آنها برخورد كنید.

تشویق را فراموش نکنید
سعی كنید لحظاتی را بیابید كه آن دو رفتاری مناسب با هم دارند. با توجه مثبت، آنها را به ادامه این كار تشویق كنید. وقتی فرزندانتان بدون دعوا با هم بازی میكنند، چنین تحسینی به كار ببرید: «خوشحالم كه شما بچهها از بازی با هم لذت میبرید.» نه آنکه بگویید "خوشحالم که با هم دعوا نمی کنید". وقتی همه چیز خوب پیش میرود، توجه مثبت شما آنها را تشویق میكند تا رفتار مثبتشان را ادامه دهند. حتی در این مواقع به همبازی شدن با انها بپردازید و متوجه کنید که روابط گرم و دوستانه انها توجه و محبت و حمایت شما را بر می انگیزد. والبته فراموش نکنید واکنش صحیح شما زمانی که عصبانی میشوید و یا با همسرتان اختلاف نظر دارید، میتواند بهترین الگو برای فرزندانتان باشد تا آنها هم در هنگام خشم واختلاف رفتار معقولی داشته باشند. به علاوه محروم کردن هر دو آنها از بازی در محدوده زمانی خاص باعث می شود تا خلاقانه تر به راه حل های کنار آمدن فکر کنند.

دکتر پروین ناظمی