روحانيت کاتوليک از يک سو خواستار بازگشت به سده هاي مياني و احياي نظام ولايي پاپي در دولت هاي مدرن مي باشد و از سويي هم در جهان سوم مانند آمريکاي لاتين مسيحي به مدل حکومت گراي ارگانيکي رضايت داده است اين مدل حکومت هم در کشورهاي کاتوليک جهان سوم غالب است. 
  
روحانيت کاتوليک از يک سو خواستار بازگشت به سده هاي مياني و احياي نظام ولايي پاپي در دولت هاي مدرن مي باشد و از سويي هم در جهان سوم مانند آمريکاي لاتين مسيحي به مدل حکومت گراي ارگانيکي رضايت داده است اين مدل حکومت هم در کشورهاي کاتوليک جهان سوم غالب است و هم بر پايه مکتب و فلسفه کاتوليکي بنا شده است. که هر يک از اينها ساختار خاص و ويژه خود را دارد. جهت بررسي و تشريح وضعيت ساختار و سيستم سياسي روحانيت کاتوليک. براساس نظام ولايي پاپ هم ميتوان به دو صورت به اين تشکيلات نظر انداخت:

الف) دولت واتيکان: واتيکان به عنوان دولتي مستقل در محدوده ?? هزار متري (?? هکتاري) ايتاليا است که بزرگترين کليساي جهان يعني کليساي بزرگ سن پيترو در آنجا واقع شده است و همچنين کاخ واتيکان که هزار اتاق دارد اين کشور گالريهاي تعاشي و نفيسترين و گرانبهاترين خزائن عالم مسيحيت را دارا ميباشد. پيش از وحدت ايتاليا، از شرق تا غرب اين کشور و از دريا جز قلمرو پاپ اعظم پور اما پس از آنکه سپاهيان ايتاليايي از ???? رم را تصرف کردند بساط سلطنت و فرمانروائي پاپ برچيده شد، اين کار را بدين عذر انجام دادند که اگر رم جزئي از پادشاهي ايتاليا شمرده نشود ايتاليا داراي وحدت نخواهد شد.

پس از انعقاد پيمان لاتران روابط ديپلماسي کامل ميان واتيکان و دولت ايتاليا برقرار شد. پاپ رئيس شهر واتيکان شناخته شد با اختيار کامل قانونگذاري و اجرائي و قضائي اکنون واتيکان مانند ديگر ممالک مستقل جهان با تمام کشورها روابط ديپلماسي دارد.

شهر واتيکان داراي راه آهن مخصوص، يک ايستگاه عالي راديو، يک پستخانه، رصدخانه، کتابخانه، سربازخانه، دادگاه و يک زندان نمونه است اين شهر همچنين روزنامه و مطبوعات مخصوص به خود دارد و نام روزنامه اي که در آن منتشر ميشود اسرواتوره رومانو (نگرنده روم) ميباشد. پاسداران اين شهر به گارد سوئيسي معروفند اينان در ابتدا به خدمت پاپ ژون جوليوس روم درآمدند و طبعآ طرح لباس ايشان را از جامه هاي آن زمان اقتباس کرده اند تا سپس ميکل آنژ آن را تکميل کرد. ساختار تشکيلاتي واتيکان را ميتوان بصورت زير به نمايش گذاشت.

ـ شوراي اساقفه

ـ پاپ

ـ شوراي کاردينالها

ـ رياست دولت شهر واتيکان

ـ رياست و رهبر مقر مقدس

ـ رياست خليفهگري رم و شهر واتيکان

ـ دادگاه ها

ـ کميسيون پاپي دولت شهر واتيکان

ـ اداره vicariato

ـ نايب پاپ در رم (اسقف رم)

ـ اداره

ـ نايب پاپ در واتيکان

ـ دبيرخانه

ـ کميسيون دائمي حفاظت از آثار باستاني و هنري مقر مقدس

ـ بنياد کمکهاي بهداشتي

ـ دادگاه کليسايي

ـ ادارات دبيرخانه دادگاه ها

ـ دولت مرکزي کليساي کاتوليک دبيرخانه دولت

ـ مجمع امور عموميمجمع روابط با دول

? مجامع يا انجمنها شامل:

?) مجمع دفاع از عقيده و ايمان کاتوليکي()

?) مجمع شعائر هفتگانه و عبادات الهي

?) مجمع امور مقدسين

?) مجمع امور اسقفها

?) مجمع تنصير ملل

?) مجمع کليساهاي شرقي

?) مجمع امور روحانيون

?) مؤسسات حيات رهباني و رسول

?) تعليم و تربيت کاتوليک

? شوراهاي پاپي شامل:

?) شوراي پاپي ديالوگ بين الاديان

?) شوراي پاپي صلح و عدالت

?) شوراي پاپي خانواده

?) شوراي پاپي ارشاد کارگزاران بهداشت

?) شوراي پاپي اتحاد مسيحيان

?) شوراي پاپي لائيک

?) شوراي پاپي قلب واحد

?) شوراي پاپي فرهنگ

?) شوراي پاپي مهاجرين و جهانگردان

??) شوراي پاپي تفسير متون قانوني

??) شوراي پاپي ارتباطات اجتماعي

? دادگاه ها:

?) دادگاه خليفه گري

?) دادگاه عالي رسولي

?) ندامتگاه رسولي

?) دادگاه انضباطي

? ادارات و سازمانها:

?) اداره اموال کليساي کاتوليک

?) اداره اقتصادي واتيکان

?) اداره مرکزي آمار کليساها

?) اداره مراسم مذهبي پاپ

?) دفتر مطبوعاتي واتيکان

?) اداره دربار کاخ پاپ

? کميسيون ها و کميته ها:

?) کميسيون ميراث فرهنگي کليسا

?) کميسيون باستانشناسي مقدس

?) کميسيون انتشارات

?) کميسيون اصلاح متون لاتين کتابهاي مقدس

?) کميسيون کليساي خدا

?) کميسيون پاپي تجديدنظر قوانين کليساي آئين شرقي

?) کميسيون پاپي تورات

?) کميسيون بين المللي دينشناسي

?) کميسيون کاردينالها براي عبادتگاه ها

??) کميسيون قضاوت

??) کميسيون بين المللي برگزاري کنگره هاي مذهبي

??) کميته پاپي علوم تاريخي

??) آرشيو شوراي دوم واتيکان

??) گارد سوئيسي

? بنيادهاي وابسته:

?) آرشيو محرمانه واتيکان

?) کتابخانه واتيکان

?) چاپخانه واتيکان

?) روزنامه رسمي واتيکان

?) انتشارات کتابفروشي واتيکان

?) راديو واتيکان

?) مرکز تلويزيوني واتيکان

?) اداره امور کليسايي

?) صدقات مذهبيون واتيکان

??) اداره کليساي سنپائولو()

? اين مجامع در واقع حکم کابينه و دولت را براي پاپ دارند که از ميان اين مجامع، مجمع دفاع از عقيده و ايمان کاتوليکي عاليترين مجمع است که قلب واتيکان و مغز تصميمساز مقر پاپ است اين مجمع وظايفي بر دوش دارد که مهمترين وظيفه آن تدوين، تفسير رسمي و محوري آموزه هاي مسيحيت و نيز دفاع از اصول کليسايي است بهعبارتي اين مجمع زبان پاپ و سخنگوي واتيکان بهحساب مي آيد و دومين وظيفه اين مجمع عبارتست از نظارت بر عملکرد کشيشان مناطق و کاردينالهاي داخل واتيکان. البته اين مجمع حکم قائممقامي پاپ را دارد، اين مجمع همان دادگاه رسمي مرکزي و مقدس تفتيش عقايد ???? ميلادي ميباشد که امروزه مجمع آموزه عقيده و ايمان ناميده ميشود. ر . ک: هانس کونگ، تاريخ کليساي کاتوليک، ترجمه حسن قنبري، ص .???

? مجتبي عبدخدايي، واتيکان، ص ?? و .??

ب) فعاليت واتيکان : ديگر اينکه، روحانيت کاتوليک و واتيکان براساس شعاع و قلمرو کاري واتيکان ?? هزارمتري در جهان را بررسي ميکنيم يعني اين سازمان را فقط در ?? هزار متر محدود نکنيم بلکه گستره مشروعيت و کارآيي اين نظام در سرتاسر جهان را درنظر ميگيريم اگرچه از واتيکان شارژ ميشود.

يعني تشکيلاتي که ???/?? خليفه گري در سرتاسر دنيا دارد که شامل ???/??? کشيش، ???/??? راهبه و ???/??? اسقف و ??? کاردينال ميباشد. سازماني که تمرکز گرا بوده و هسته اساسي آن پاپ بوده که در هر دو صورت کارکردهاي اصلي او عبارتند از ? حل بحرانهاي جهاني اي که يکطرف قضيه را مسيحيان تشکيل داده باشند در آنجا حضور فعال پاپ را مشاهده ميکنيم ? مسيحي سازي جهان معاصر.

بهرحال ساختار تشکيلاتي واتيکان که تلاش جدي جهت احيا، تداوم و استمرار ساختار تشکيلاتي سده هاي مياني و احياي نظام ولايي پاپي در دنياي مدرن دارد يا براساس همان ساختار و سلسله مراتب (هيرارش) بنا شده است و يا اينکه آن را بازسازي نموده است بنابراين سئوالي که مطرح است اين است که آيا مقامات و سلسله مراتبي که امروزه در کليساي کاتوليک به چشم ميخورد از چه زماني و از چه متني استخراج شده است؟

قبل از هر چيز بايد اظهار داشت که «در نامه هاو يا رسائل اوليه پولس رسول تقريبآ هيچ اشاره اي به مقامات و روساي کليسا به چشم نميخورد پس پرسش در مورد مقامات رسمي و ثابت کليسا از آن دوران سئوالي است که بدون پاسخ ميباشد. اما در اواخر دوران عهد جديد افرادي به نام شماس يا خادم کليسا يا بزرگترها presbyters را ميبينيم که در کليساهاي محلي براي منظورهاي معيني کنار گذاشته شده بودند هر چند که امروزه نقش و وظيفه آنان روشن نيست، به هر صورت هر يک از ايشان نقش و اعتبار جداگانه اي داشتند و در حدود سالهاي ?? ميلادي و پس از آن بود که واژه اسقف (اپيسکوپوس Episcopus) بشدت در ميان مسيحيان رايج گرديد فلذا در هر يک از شهرهاي بزرگ آن روزگار يک اسقف اعظم وجود داشت که بر کليساهاي موجود در آن شهر و اطراف آن کنترل و اعمال نظر و حاکميت مينمود. البته ميزان قدرت و اعتبار اسقفان در آن سالهاي نخستين کاملا متفاوت بوده بعضي از ايشان افراد بينهايت مهمي بوده و بر قلمروي خارج از محدوده اختيار قانوني خود کنترل فراواني داشتند اما بتدريج اسقفان به پادشاه روحاني (کليسايي) تبديل شدند و تمام قدرت و اقتدار کليساهاي زيرنظر يک اسقف در دست قدرت وي بود و او بود که بايد تعيين ميکرد که نظريه عقيدتي مسيحيت در مواجهه با نظريات و آراء معارض چه باشد به هر حال تا تشکيل شوراهاي اسقفي که در آن اسقفها در شورايي جهاني (نظير شوراهاي نيکائيه يا نيقيه ـ قسطنطنيه و جالسدون) شرکت ميجستند، اسقفها کم و بيش مثل پادشاهاني مستقل عمل ميکردند.

به هرحال، کاتوليک ها ، پاپ را اسقف رم و به عنوان جانشين پتروس petrus و رهبر مسيحيان عالم مي دانند، فلذا کليساي کاتوليک خود را وابسته به نظامي مي داند که پتروس باني آن بود به همين دليل اسقفها که خود را مجري احکام او مي دانند، نايبان عيسي مسيح ميخوانند. امروزه ساختار تشکيلاتي کليسا يا سازمان کليساي کاتوليکي در سلسله مراتب و هيروکراسي قابل توضيح و تبيين ميباشد.

? واتيکان و پاپ

?) پاپ: در رأس کليساي کاتوليک پاپ يعني جانشين پترس قديس قرار دارد که سه مقام رسمي با خود همراه دارد که عبارتند از

? رياست و رهبري مقر مقدس، بعنوان دولت مرکزي کليساي جهاني کاتوليک

? رياست دولت ـ شهر واتيکان بعنوان دولت ملي مستقل

? رياست خليفهگري دولت ـ شهر واتيکان و شهر رم.

يکي از ويژگي هاي پاپ خطاناپذير بودن ـ عصمت ـ پاپ است که در شوراي اول واتيکان مصوب و اعلام شد. براساس اين اصل پاپ در هنگام صدور بيانيه رسمي يعني در مقام کشيشي همه مسيحيان، به واسطه مرجعيت عالي رسولي خود، هنگامي که آموزه اي را تبيين ميکند، يا حکمي اخلاقي و يا ايماني را واجب ميشمرد، از آنجا که با مساعدت پترس قديس همراه است، داراي مقام خطاناپذيري است بر اين اساس بيانيه هاي پاپ رم تغييرناپذير مي باشد.

?) حوزه هاي اسقفي، بعد از واتيکان حوزه هاي اسقفي بالاترين مرجع ديني کاتوليک محسوب ميشوند هر اسقف ميتواند و هر ديني يک يا چند حوزه اسقفي باشد در جهان حدود ???? حوزه اسقفي و ??? حوزه اعظم اسقفي وجود دارد البته محل اجراي مراسم و عبادات مذهبي از جانب اسقف و مرکز فعاليت او، کليساي جامع است بر همين اساس تاج و مرصع اسقفي در کليساي جامع نگاهداري ميشود. به دنبال برگزاري دومين شوراي واتيکان که طي آن به افراد غير روحاني نيز اجازه داده شد در مراسم عشاء رباني شرکت جويند بدين ترتيب افراد لائيک نيز رسما به خدمت کليسا درآمدند و موظف به تبعيت از سلسله مراتب اسقفي شدند.

?) کاردينالها، پس از پاپ درجه کاردينالي بالاترين مقام در کليساي کاتوليک است، کاردينالها از سوي پاپ انتخاب ميشوند و بالاترين شوراي کليسا را که شوراي کاردينالي يا شوراري مقدس نام دارد را تشکيل مي دهند اغلب کاردينالها را پاپ از ميان اسقفهاي حوزه اي انتخاب ميکند تعداد کاردينالها در ابتدا ?? نفر بود اما تا سال ???? به ??? نفر رسيد و امروز به پيش از ??? نفر رسيده اند وظايف آنها اين است که بدنبال مرگ پاپ، جانشين او را از ميان اعضاي خود تعيين ميکنند.

? منابع قدرت روحانيت کاتوليک

منابع قدرت روحانيت کاتوليک اعم از کتاب و سنت ميباشد.

الف) کتاب: کتاب آنها به دو عهد، عهد عتيق و عهد جديد شناخته ميشود که عهد عتيق همان کتاب ديني يهوديان است که از سوي مسيحيان به «عهد عتيق، معروف شد. و عهد جديد عنوان مجموعه آثاري است که مسيحيان به کتاب مقدس افزوده اند اين مجموعه مشتمل بر بيست وهفت اثر است که جملگي به زبان يوناني نگاشته شده اند.

اين بيست وهفت نوشته جايگاه يگانه اي در منابع مسيحيت دارند چرا که معيار ايمان و عاليترين منبع ديني مسيحيان شمرده ميشوند. با اينکه حضرت عيسي در طول حيات جز يکبار که با انگشت بر خاک نگاشت نوشته اي از خويش باقي نگذاشت ولي در اناجيل چهارگانه زندگي حضرت عيسي از بدو تولد تا صعود به آسمان شرح داده شده و تعاليم ديني وي بيان گشته است با اين توضيح که سه انجيل متي، مرقس (مارکوس) و لوقا خيلي با هم شباهت دارند اين سه انجيل که شامل پيامهاي رستگاري صحيح است در سالهاي بين ?? تا ?? ميلادي نگاشته شده اند و تا اندازه زيادي مشابه هم هستند ولي انجيل يوحنا از لحاظ ساختار متن با سه انجيل ديگر تفاوتهايي دارد و در آن تعاليم و کلامهاي مسيح با سبک ديگري و حدود سال ??? ميلادي نگاشته شده است بغير از اناجيل چهارگانه، رساله ها و اعمال رسولان و مکاشفه (يا حکايت حواريون) مکاشفات يوحنا درباب قيامت را در عهد جديد مشاهده ميکنيم بنابراين ميتوان گفت مجموعه اي چنين متنوع که از آثاري با گونه هاي مختلف تشکيل شده است در دل کتابي واحد گرد آمده که تحت عنوان عهد جديد شناخته ميشود با اينکه اين آثار برحسب گونه يا حجمشان نظم و ترتيب يافته اند اما ترتيب قرار گرفتن آنها همواره يکسان نبوده است، با اين همه ترتيب فعلي انجيلها اينگونه است که پس از انجيلها و اعمال رسولان، نامه هاي پولس و سپس رساله هاي عام (کاتوليک) مي آيند.

ب) سنت: اگرچه توماس آکويين ، قديس کاتوليک نخستين فردي بود که اعلام کرد مبناي ديني مسيح هماني است که در کتاب مقدس مکتوب است اما کاتوليکها علاوه بر کتاب مقدس، سنت کليسايي را نيز از اعتبار برخوردار مي داند. سنت يعني آنچه که در شوراهاي کاتوليکي به تصويب رسيده است. مانند تعميد اطفال، اين عمل در انجيل ذکر نشده ولي چون سنت شده بايد انجام شود. البته سنت شفاهي هم مانند احکام کتبي از اعتبار برخوردار است.

  
نويسنده: رضا عيسي نيا