یکی از صفاتی که در همه ادیان الهی به آن اشاره شده و در چند دهه اخیر، مورد توجه روانشناسان نیز قرار گرفته خویشتنداری است. روانشناسی به نام لوتانز(Luthans) خویشتنداری را چنین تعریف میکند: حالتی است در درون فرد كه او را به انجام وظایفش متمایل میسازد، بدون آنكه عامل خارجی او را كنترل كرده باشد. هدفی كه در خویشتنداری دنبال میشود ابزار یک شخصیت سالم است كه به بلوغ فكری رسیده است، در برابر انواع مشكلات از خود مقاومت نشان میدهد، با بینش كامل آن را انتخاب میكند و در همه ابعاد زندگی قادر به کنترل خویش است.
فرایندخویشتنداری، مطابق تقسیمبندی «بریف» شامل چهار مرحله است :
1 تعیین اهداف و استانداردها
هر شخص برای خود اهدافی دارد و برای دستیابی به آنها از هنجارهای ویژهای پیروی میکند. کسی که میخواهد خود را کنترل كند، بر مبنای فرایند کلی کنترل، قبل از هر چیز باید بداند که میخواهد از وضع موجود به سوی چه وضع مطلوبی حرکت كند. در این مرحله، فرد به خود متعهد میشود که از برخی رفتارها بپرهیزد و یا خود را به انجام دادن پارهای از کردارها مقید كند که آنها را مطلوب میداند. اجرای این تعهد به دلیل روشن بودن هدف برای فرد آسان تر بوده و او را دارای انگیزه ای بهتر می کند .
شخص خویشتندار به بلوغ فکری بالایی رسیده و انتخاب هایی بر اساس تفکر و تدبر دارد و شیوه زندگی خود را بر پایه احساس و خوش آمدن بنا نمی کند .
2 اقدامات رفتاری
دومین مرحله گام برداشتن در راه تحقق هدفی است که فرد برای خود تعیین کرده. این مرحله، در واقع، همان رفتار و عمل او است. در مقایسه با فرایند کلی کنترل، رفتار در واقع همان عملکرد فرد در تحقق اهداف از پیش تعیین شده است.
 
3 خودارزیابی
سومین مرحله انطباق اهداف فرد با عملکرد خود بر اساس استانداردهای موردنظر است. به عبارت دیگر، در این مرحله، فرد عملکرد خود را ارزیابی میكند که تا چه حدی توانسته است در تحقق اهداف و آرزوهای خود موفق باشد. نتیجه این ارزیابی از سه حال بیرون نیست:
الف - عملکرد فرد بیش از انتظاری است که از خود داشته و توانسته است اهداف مورد نظر را کاملاً پوشش دهد، که در این صورت حاصل آن رضایت فرد از عملکرد خویش و یا اعتماد به نفس است.
ب - عملکرد فرد کاملاً با اهداف از قبل تعیین شده انطباق دارد، که در این صورت فرد به آنچه میخواسته رسیده است.
ج - عملکرد و رفتار او با اهداف مورد نظر فاصله دارد، که در این صورت لازم است که فرد در برنامهریزی و راهکارهای رسیدن به اهداف خود تجدید نظر کند.
مهم آن است که ابتدا شخص بتواند عیوب و ضعف های خود را بشناسد تا برای ترک و از بین بردن آنها برنامه بریزد .
4 خود مدیریتی
در آخرین مرحله، فرد براساس مقایسه عملکرد و رفتار با اهداف و استانداردها (آرزوها و آمال) تلاش میكند که به اصلاح خود بپردازد و ضعفهای احتمالی موجود در رفتار خود را برطرف كند. قطعاً در این مرحله پاداش و تنبیه خود میتواند در اصلاح رفتار در فرایند خویشتنداری نقشی بسزا داشته باشد.
 
این برنامه می تواند در زمینه های مختلف به مرحله اجرا در آید . خویشتنداری هم حیطه های جسمی را در بر می گیرد و هم معنوی و اخلاقی را . مهم آن است که ابتدا شخص بتواند عیوب و ضعف های خود را بشناسد تا برای ترک و از بین بردن آنها برنامه بریزد . خویشتنداری در زمانی مکه فرد بر خود نظارت و خودآگاهی نداشته باشد معنا پیدا نمی کند . اما درزمان آگاهی بر خود می توانیم با اجرای مراحل فوق گام های خوبی را در جهت ارتقا خود برداریم .
 
 قربانی- سپیده دانایی