امام و خانواده

احترام به همسر
همسر امام كه سال ها در سایه این آفتاب جهانی می زیسته و صندوقچه ای از خاطرات و حوادث تلخ و شیرین زندگی امام را در سینه دارد؛ درباره رفتار امام می گوید:
"حضرت امام به من خیلی احترام می گذاشتند و خیلی اهمیت می دادند. هیچ حرف بد یا زشتی به من نمی زدند... امام حتی دراوج عصبانیت هزگز بی اخترامی و اسائه ادب نمی كردند. همیشه در اتاق جای بهتر را به من تعارف می كردند."
به واقع احترام متقابل، اكسیری است كه زندگی خانوادگی را به كانون سعادت و كامیابی مبدل می سازد.اگر ارتباط همسران و رفتار و گفتار آنان با احترام و تكریم باشد، بهترین آموزشگاه ادب در خانه، این دنیای كوچك، ایجاد خواهد شد و در این آموزشگاه ، فرزندان و انسان های فردا آموزش خواهند دید. احترام امام به همسرشان چنان مشهود بود كه همه اهل خانه به گونه ای صحنه هایی از آن را ترسیم كرده و در مورد رفتار كریمانه و احترام آمیز امام بسیار سخن گفته اند؛ از جمله دختر امام می گوید:
" برخورد حضرت امام با همسرشان در عین صمیمت و محبت بسیار محترمانه بود. در تمام مسائل شخصی و خانوادگی نظر خانم محترم بود و ایشان هیچ گونه دخالتی در امور داخلی منزل نداشتند."
احترام به سلیقه های یكدیگر یكی از بهترین شیوه های ایجاد تفاهم در خانواده هاست. امام در زندگی خود از این اخلاق نیكو بسیار استفاده می كردند. در احادیث و روایات نورانی ائمه (ع) نیز بحث اكرام و احترام به همسربه عنوان یك اصل اساسی برای استحكام روابط خانوادگی مطرح شده است. امام صادق(ع) در این زمینه می فرماید:
"مَن اَتَّخَذَ اِمرأة فـَلیَكرمَها.، هر كس زنی بگیرد، باید او را احترام كند.
و نیز پیامبر گرامی اسلامی می فرماید:
"... اخذتموهنّ علی امانات الله ...، شماها زنان را به عنوان امانات الهی گرفتید."
پیامبر می فرماید:" آن قدر جبرئیل سفارش زنان را نمود، تا آن جا كه گمان كردم برای شوهر جایز نیست به زنش اف بگوید".
احترام زن در اسلام به گونه ای تأكیدی مطرح شده است.
" زن از نظر اسلام میهمان محترمی است كه از جنبه احترام، میهمان است و از جهت دخالت در امور زندگی، شریك صاحب خانه ( شوهر) و از نظر امور داخلی، مدیر و سرپرست است."
در مورد مصادیق روایات ذكر شده با تأملی كوتاه در زندگانی امام می بینیم چگونه این احادیث شریف مورد توجه قرار گرفته و تطبیق با عترت، زندگی ایشان را نورانی كرده است. همسر امام آن گاه كه از احترام امام به خود سخن می گوید، بیان می كند:
" تا من نمی آمدم سرسفره، خوردن غذا را شروع نمی كردند. به بچه ها هم می گفتند، صبر كنید تا خانم بیاید."
در همین زمینه دختر بزرگ ایشان می گوید:" اگر بگویم كه در طول شصت سال زندگی، زودتر از خانم دستشان توی سفره نرفت، دروغ نگفته ام. اگر بگویم كوچك ترین توقعی از ایشان نداشتند، دروغ نگفته ام. حتی می توانم بگویم در طول شصت سال زندگی هیچ وقت یك لیوان آب هم از خانم نخواستند."
احترام فراوانی كه امام برای همسر خویش قائل بودند، جزء روش و منش زندگی ایشان شده بود، به گونه ای كه حتی در تبعید، آن جا كه همسرشان همراه ایشان نبود، همواره نسبت به وضع خانواده دغدغه خاطر داشتند. این مطلب را از نامه های آن بزرگوار به فرزندانش می توان دریافت. امام  در نامه هایی به فرزند بزرگوارش، مصطفی، از تركیه (بورسا) چنین می نویسد:
"... لازم به تذكر نیست كه باید با مادر و متعلقین با كمال مهربانی و عطوفت رفتار نمایید، مخصوصاً خدمت كنید به مادر كه رضای خدای تعالی در آن است."
 
میزان علاقه امام به خانواده و به ویژه همسر بزرگوارشان، در نامه ها و سخنان و پندهایی كه به فرزندان خویش داشته اند، كاملاً مشخص و مشهود است. علاقه امام به همسرشان تا آن جاست كه همسر ایشان می گوید:
" احترام مرا نگه می داشتند و حتی حاضر نبودند كه من در خانه كار كنم. همیشه می گفتند: جارو نكن. و اگرمی خواستم لب حوض روسری بچه را بشویم، می آمدند و می گفتند: بلند شو، تو نباید بشویی. من پشت سرایشان اتاق را جارو می كردم... یك روز وقتی ناهار تمام شد من نشستم لب حوض تا ظرف ها را بشویم. ایشان همین كه دیدند من دارم ظرف ها را می شویم، به فریده، یكی از دخترها كه در منزل ما بود، گفتند: فریده! بدو، خانم دارد ظرف می شوید حتی وقتی وارد اتاق می شدم، به من نمی گفتند كه در را پشت سرم ببندم."
با توجه به تعالیم و دستورهای دین مبین اسلام در روایات و آیات، انجام امور خانه و به عبارت دیگر خانه داری، جزء وظایف واجب زن به شمار نمی آید؛ حتی شیردادن به فرزند نیز بر زنان واجب نیست. انجام كارهای مربوط به خانه از سوی زن جنبه احسان و لطف دارد. اگر متون روایی را بررسی كنیم، می بینیم خدمت زن در خانه مستحب است. چنان كه در "وسایل الشیعه" بابی به عنوان " باب استحباب خدمة المراة زوجها فی البّیت" وجود دارد. در این باب می خوانیم:" زن صالحه از هزار مرد غیر صالح بهتراست و هر زنی به مدت هفت روز در خانه به همسرش خدمت كند، خدا هفت در از درهای جهنم را بر او ببندد و هشت در از درهای بهشت را بر او بگشاید و او از هر دری كه خواست، وارد شود"، پس گر چه امور خانه وظیفه زن نیست، ولی به قصد تقرب به خداوند متعال، وی در انجام آنها باید كوشا بوده، با اخلاص، به امر خانه داری بپردازد.
در همین كتاب شریف آمده است:
" اگر بانویی با ظرف آبی همسرش را سیراب كند، به اندازه عبادت یك سال كه روزها روزه باشد و شب ها در حال عبادت، به او خیر عطا می شود."
اكنون كه دانستیم اسلام در مورد "زن" و وظایف او چه دیدگاهی دارد، به سیره عملی حضرت امام بر می گردیم و مصداق بارز برخورد دینی و اسلامی را بررسی می كنیم.
حضرت امام هرگز از همسر خویش توقعی نداشتند و انجام امور منزل را جزء  وظایف ایشان نمی دانستند و حتی از انجام برخی از امور خانه توسط همسر خود ممانعت كرده، به فرزندان خویش متذكر می شدند كارها را انجام دهند.
یكی از فرزندان امام می گوید: " اگر روزی خانم غذا را تهیه می كردند، هر چقدر هم كه بد می شد، كسی حق اعتراض نداشت و امام از آن غذا تعریف می كردند. خانم اگر كاری در خانه انجام می دادند، حتی اگر استكانی را جا به جا می كردند و ما نشسته بودیم، امام با ناراحتی به ما می گفتند: شما نشسته اید و خانم كار می كنند!".
یكی از نتایج مهم و ارزشمند احترام به دیگران، آموزش و تعلیم اخلاق نیكو به دیگران و به ویژه كودكان است. آن گاه كه مرد در خانه به عنوان همسری و ظیفه شناس همواره همسر خود را مورد احترام قرار داده، در مقابل فرزندان از زحمات وی سپاسگزاری كند و نیز زن، مقام همسر را در نظر داشته، با او محترمانه و مهربانانه برخورد كند، فرزندان آن ها نیز، این سجیه اخلاقی را در زندگی خویش خواهند داشت.
در سخنان فرزندان امام اثر شگرف احترام و تكریم بسیار واضح و بارز است. فرزند امام می گوید:" اگر ما دو سه نفری با هم نزد امام می رفتیم و صحبت می كردیم امام می فرمودند:
چرا این جا نشسته اید و مادرتان در آن حیاط تنهاست؟ بروید پهلوی مادرتان صحبت كنید".
ابراز علاقه و محبت به همسر كه نماد بارز آن در احترام به او ظهور می كند، فرزندان را نسبت به عظمت مادر آگاه كرده، آنان نیز برخوردی كریمانه و محترمانه خواهند داشت. فرزند امام در جای دیگر می گوید:" ( امام ) همیشه خیلی به خانم احترام می گذاشتند و خیلی به ایشان اظهار محبت و علاقه می كردند و مقید بودند این اظهار محبت و علاقه را جلوی ما فرزندان علنی كنند."23
یكی دیگر از فرزندان امام می گوید:
" یك روز من ایستاده بودم و دخترهایم نشسته بودند. ایشان ( امام) با ناراحتی گفتند:
بلند شوید، بروید، مادر شما جلوی شما ایستاده، چرا شما نشسته اید، بلند شوید از جایتان!"
احترام به مادر درمبانی دینی ما بسیار مهم شمرده شده و بر آن تأكید فراوان شده است؛ به همین دلیل پیشوایان دینی و رهبران مذهبی ما این نكات را در زندگی خود رعایت می كردند. بر ماست كه به عنوان پیروان آنها دنباله روی شیوه و منش آنها باشیم و رفتار آنها را سرلوحه ی زندگی خود قرار دهیم.