انسان نخستين از دود براى برقرارى ارتباط استفاده مى کرد. دود يکى از اولين نمادهاى ارتباطى بشر است که بعدها با اختراع زبان، اين نماد ارتباطى به فراموشى سپرده شد. اما اتفاقى که چند روز پيش از انتخاب پاپ جديد روى داد، نشانه هاى ديگرى به همراه داشت. نشانه هايى که شايد نظريه پردازان ارتباطات را وادار به تامل در نظريه هاى ارتباطاتى کند.
بنا به يک سنت قديمى دود سياه نشانه انتخاب نشدن پاپ جديد و دود سفيد نماد انتخاب رهبر جديد کاتوليک هاى جهان است. تلويزيون هاى خبرى ايتاليا در چند روزى که چنين اتفاقى روى مى داد صفحه تلويزيونى خود را به دو قسمت تقسيم کرده، در يک قسمت به طور مستقيم دودکش کليساى سيستين را نشان مى دادند و در قسمت ديگر جريان عادى اخبار ادامه داشت. بدين ترتيب يک دوربين پخش مستقيم، که خود يکى از مدرن ترين فناورى هاى ارتباطى محسوب مى شود، ??ساعته مشغول فيلمبردارى از سنتى ترين نشانه ارتباطى بود. اين همه زمانى روى مى داد که پاپ ژان پل دوم، واتيکان را از نظر استفاده از وسايل ارتباط جمعى دگرگون کرد. او رابطه خوبى با کامپيوتر، اينترنت و وسايل ارتباط جمعى داشت اما از آنها فقط براى کارهايش استفاده مى کرد.
ژان پل دوم معتقد بود که واتيکان وارد عصر اطلاعات شده است. او سايت رسمى واتيکان را در سال ???? راه اندازى کرد و از آن هنگام سخنرانى ها و موعظه هايش را در سايت واتيکان قرار مى داد و آن را به روز مى کرد.
او در کنفرانس جهانى ارتباطات که در سال ???? برگزار شد، شرکت کرد و در آنجا پيرامون اهميت استفاده کليسا از اينترنت به سخنرانى پرداخت. او گفته بود: «کليسا در جهان جديدى که فضاى سايبر نام دارد، دعوت شده تا با استفاده از توانايى هاى بالقوه اينترنت، پيام انجيل را جار بزند. به همين دليل من از همه کليساهاى جهان دعوت مى کنم تا در خط شروع استفاده از فضاى سايبر قرار گيرند.»
واتيکان در روزهايى که او در بستر بيمارى افتاده بود و زائران نگران خود را به ميدان سنت پيتر رسانده بودند، از فناورى هاى جديد به خوبى استفاده کرد. زمانى که روزنامه نگاران اجازه ورود به ساختمان کليسا را نداشتند، واتيکان جريان اطلاع رسانى را به دست گرفت. اخبار سلامتى پاپ از طريق اس ام اس (پيام کوتاه) به دست خبرنگاران مى رسيد و سپس اطلاعات کامل تر از طريق پست الکترونيک به دست خبرنگاران مى رسيد. دقايقى پس از مرگ پاپ، بسيارى از مردم ايتاليا از طريق اس ام اس متوجه درگذشت او شدند. اولين پيامى که پس از درگذشت پاپ روى تلفن هاى همراه منتشر شد، درباره چگونگى استقرار زائرانى بود که مى خواستند در مراسم وداع با پاپ در ميدان سنت پيتر شرکت کنند.
دومين پيام واتيکان به زائران درباره اين موضوع بود که آنها قادر به ديدن پاپ در ميدان مرکزى شهر نيستند. سرويس اس ام اس در سال ???? به دستور پاپ ژان پل دوم در واتيکان راه اندازى شد و مشترکان توانستند از اين ابزار سودمند به طور روزانه در جريان فعاليت ها، مراسم و اخبار مربوط به واتيکان قرار گيرند.
پاپ عکاسى و تايپ کردن را به خوبى با لپ تاپش انجام مى داد. او يک اى ميل شخصى نيز داشت که در آخرين هفته زندگى اش از انبوه پيام هاى محبت آميز و تسلى دهنده دوستدارانش پر شده بود.
بسيارى از زائران و ايتاليايى هايى که در مراسم وداع با پاپ شرکت کرده بودند با استفاده از تلفن هاى دوربين دار خود از پاپ عکس گرفتند. مقامات رسمى واتيکان هم جلوى عکس بردارى زائران را نگرفتند. شايد آنها هم قدرت رسانه اى اين عمل را درک کرده بودند. در مراسم تشييع جنازه بيش از ?? تلويزيون بزرگ در سطح شهر رم نصب شده بود تا زائران و شهروندان ايتاليايى که به علت کمبود فضا توانايى حضور در ميدان سنت پيتر را نداشتند، از طريق تصاوير تلويزيونى به طور زنده در جريان اين رويداد قرار بگيرند. بسيارى از سايت هاى اينترنتى نيز اين مراسم را به صورت زنده براى کاربران آن لاين خود پخش کردند.
پاپ طى ?? سالى که رهبر مذهبى کاتوليک ها بود به اشکال گوناگون از فناورى هاى نوين براى تماس براى
?/? ميليون کاتوليک جهان کمک گرفت. بدين ترتيب در مراسم تشييع جنازه او ميليون ها بيننده تلويزيونى ثابت کردند که هيچ اختلافى ميان استفاده از فناورى هاى نوين با برگزارى يک مراسم رسمى وجود ندارد. دود سفيدى که از دودکش کليساى سيستين برخاست نشان داد که بشر از يک سو نشانه هاى سنتى ارتباطات را حفظ کرده و از سوى ديگر زندگى اش با فناورى هاى مدرن ارتباطى در آميخته است. در مدرن ترين جوامع نه تنها برخى از نمادهاى ارتباطات سنتى از بين نرفته بلکه با فناورى هاى نوين به صورت سمبليک پايدار باقى مانده است.
 
منبع: / روزنامه / شرق
نويسنده : مصطفي قوانلو قاجار