یكی از عوامل مؤثر در افزایش آمار طلاق در سال های اخیر اعتیاد است. به منظور افزایش آگاهی خوانندگان عزیز، در گفت و گویی با صدیقه یگانه
 (كارشناس ارشد علوم تربیتی و عضو هیئت علمی دانشكده علوم دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی)
به بررسی این معضل اجتماعی و راهكارهای مبارزه با آن پرداخته ایم.
 
§از عوامل مهمی بگویید كه می توانند جوان را به دام اعتیاد بیندازند.
○طبق آمار به دست آمده سن فراوانی اعتیاد 18 تا 25 سالگی است. این مرحله حساس ترین دوران زندگی یك جوان است. عوامل زمینه ساز خطر در این سنین بحرانی عبارتند از: نابسامانی های خانواده، دوری از خانواده و احساس تنهایی ، گریز از خویشتن و آشفتگی هویت، كمبود ارتباط عاطفی بین اعضای خانواده ، فقر فرهنگی، اجتماعی ، اقتصادی، نداشتن برنامه سالم برای اوقات فراغت، هیجان خواهی بالا، عزت نفس پایین، احساس بی ارزشی و بی لیاقتی، فرار از واقعیت ها، افت تحصیلی، شكست های عاطفی، ترس از آینده شغلی، نداشتن هدف در زندگی، تأثیرپذیری شدید از گروه و همسالان و ...
§درباره ی نقش اساسی خانواده در پیشگیری از اعتیاد توضیح دهید.
○ خانواده قلب جامعه است و والدین از عوامل مهمی هستند كه می توانند به نوجوان كمك كنند تا از عهده آن چه لازمه استقلال است برآید و به انسانی توانا، متكی به خود و دارای تصویری مثبت از خویش تبدیل شود و توانمندی ها و قابلیت های خود را باور كند.
یافته های پژوهشی نشان می دهد جوانانی كه سازگاری كم تری دارند و با مشكلات بسیاری روبه رو هستند، متأسفانه غالباً مورد خشونت، خصومت، آزار و اذیت یا سهل انگاری و بی اعتنای قرار گرفته و از پذیرش همراه با احترام، اعتماد و محبت محروم بوده اند.
یكی از جنبه های مهم رفتار پدر و مادر، اقتدار و كنترل صحیح در مقابل خودمختاری است. والدینی كه از قاطیعت همراه با محبت، اعتماد و دموكراسی برخوردارند، در هدایت، نظارت و تربیت فرزندان موفق ترند. یك نوجوان در سن بحرانی عمیقاً به راهنمایی، حمایت و همكاری، اعتماد، انضباط، درك متقابل، دلسوزی، محبت و احترام نیازمند است؛ و كوتاهی پدر و مادر در هر یك از جنبه ها موجب گرایش فرزندان به گروه های ناسالم یا وابستگی به دوست و همسالان نامناسب خواهد شد، وابستگی هایی كه آغاز بسیاری از ناهنجاری هاست. والدین عاقل و آگاه با رفتار همدلانه و صمیمانه خود سعی می كنند از بروز ناهنجاری ها پیشگیری كنند.
§نقش گروه همسالان در تحریك و تشویق فرد به اعتیاد و انحراف چه اندازه است؟
○متأسفانه اخبار و اطلاعات حاكی از نفوذ بسیار شدید گروه همسالان در زمینه گرایش به مصرف مواد مخدر و انواع انحراف است. اگر خانواده نقش هدایتی، حمایتی، نظارتی و تربیتی خود را در شكل گیری شخصیت و رفتار فرزندان به خوبی و به موقع ایفا نكند، نوجوان به دلیل جذابیت های گروه همسالان به محیط هایی غیر از محیط خانه رو می آورد. این در شرایطی است كه پیوند او با والدین خود به تدریج ضعیف تر شده و تحت تأثیر شخصیت، رفتار اجتماعی، ارزش ها و نگرش های همسالان قرار می گیرد و به آسانی با حمایت دوستان به دور از نظارت خانواده به انحراف كشیده می شود.
به علت خصوصیات سنین نوجوانی و جوانی، وابستگی های خاصی میان همسالان این دوره ها به وجود می آید. این حالات گاهی برای افراد تكیه گاه محسوب می شود و به آن ها احساس ایمنی و آرامش می دهد. آنان در كنار یكدیگر با اقدام به ناهنجاری ها، احساس رضایت و شاید جا افتادگی می كنند و پشتیبان خوبی برای تأیید خطاهای یكدیگرند؛ بنابراین محیط خارج از خانه را لذتبخش می یابند.
§نابسامانی های خانواده چگونه در گرایش فرد به اعتیاد و انحراف تأثیر می گذارد؟
○اعتیاد یكی از والدین یا هر دو، زندانی بودن، انحراف جنسی یا انحرافات اخلاقی پدر و مادر، غیبت والدین از خانه، اختلافات میان آن دو، عقب ماندگی فرهنگی خانواده، طلاق و جدایی، بزهكاری والدین و سایر عوامل مشابه در گرایش فرد به اعتیاد و انحراف نقش بسیاری دارد. طبق آمار (روزنامه «همشهری»، 12/10/81، ص 20) ایران از نظر طلاق رتبه چهارم را در جهان دارد و هم اكنون از هر چهار ازدواج یك مورد به طلاق می انجامد. در همین آمار گزارش شده كه در سال 1356 تنها 2 درصد طلاق ها مربوط به اعتیاد بوده و  و درحال حاضر این مقدار به 60 درصد رسیده است. به علاوه، فرزندان طلاق بیش از هر گروهی گرایش به انواع انحراف دارند.
§
چه راهكارهایی را برای مبارزه با اعتیاد و كاهش آسیب های روانی و اجتماعی در خانواده ها توصیه می كنید؟○تقریباً در تمام پژوهش ها نقش مؤثر روابط خانوادگی در پدید آمدن اعتیاد و تداوم آن یا درمان اعتیاد و پیشگیری از آن مورد تأیید قرار گرفته است. همه افراد شخصیت مقاوم و مبارز ندارند كه بتوانند هنگام بروز مشكلات با موفقیت عمل كنند و بحران های زندگی را به خوبی پشت سر بگذارند. بعضی از انسان ها در برابر موقعیت های استرس زا به شدت احساس درماندگی می كنند در چنین موقعیت هایی خانواده ی خوب و روابط عاطفی رضایت بخش می تواند تكیه گاه مطمئنی برای فرد باشد.
به هر حال راهكار اساسی حل بحران، آگاهی جوانان و خانواده هاست تا بتوانند قاطعانه به وسوسه مصرف مواد مخدر « نه » بگویند. افزایش حضور والدین در منزل، تقویت ارتباط های عاطفی میان اعضای خانواده، توجه به ارزش های اخلاقی و معنوی در زندگی و اهمیت قائل شدن پدر و مادر برای مبانی اعتقادی ، ارزشی و مذهبی كمك می كند. كه جوان با بكارگیری راهكارهایی از جانب خانواده، بتواند سكان زندگی خویش را در میان دریای پر تلاطم جوانی به سلامت هدایت كند و به ساحل نجات و خوشبختی دست یابد.
هر نوع كمبود عاطفی یا روابط آشفته در خانواده، فرد را به دنبال عامل تسكین دهنده میكشاند و این خطر بزرگ به ویژه وقتی جدی تلقی می شود كه گروه های سود جوو پلید، به آسانی در گوشه و كنار شهر مواد مخدر را توزیع می كنند و باندهای قاچاق به این فاجعه دامن می زنند.
در خانواده ای امن، آرمش دهنده و اطمینان بخش، نوجوان می آموزد كه هر خطری را نباید در زندگی تجربه كرد و می پذیرد كه تحت هیچ شرایطی و حتی در اوج مشكلات، مواد مخدر را تجربه نكند؛ زیرا اعتیاد، همزاد تمام تباهی ها، ویرانگر همه زیبایی ها و مولد تمام آسیب ها و مشكلات جسمی و روانی است
§
آیا افراد تحصیلكرده  هم در معرض خطر اعتیاد قرار می گیرند؟○انتظار می رود كسب مدارج دانشگاهی و تحصیل علم به دلیل افزودن بر سطح آگاهی و ارتقای مرتبه اجتماعی به عنوان عاملی حفاظت كننده در برابر آسیب های اجتماعی عمل كند؛ اما متأسفانه همیشه چنین نیست. طبق پژوهشی كه در مهرماه 1379 در زندان های استان تهران انجام شده، 6/5 درصد از زندانیان این استان تحصیلات و مدارج دانشگاهی داشته اند. همچنین 10 درصد از زندانیان مواد مخدر از تحصیلكرده های دانشگاه بوده اند.
§
آیا افرادی كه عزت نفس بالایی دارند، در معرض اعتیاد قرار می گیرند؟○      در سنین 15 تا 25 سالگی اصلی ترین رویداد زندگی هر انسان به وقوع می پیوندد؛ رویدادی كه طی آن به تدریج كودك ناتوان دگرگون شده و به موجودی بزرگسال  تبدیل میشود.
ناهمترازی میان كمال واقعی انسان و كمال اجتماعی او، از جمله عواملی است كه ایجاد بحران می كند و باعث تشدید جدال جوانان تشنه ی استقلال با جامعه ای می شود كه آنان را از حقشان (استقلال) محروم می كند.
اگر فرزندان خانواده با احساس لیاقت ارزشمندی، حرمت و عزت نفس رشد یابند و مورد پذیرش و تأیید واقع شوند و روابط سالم اجتماعی و عاطفی با دیگران داشته باشند، می توانند قاطعانه و بدون تردید در برابر وسوسه های ویرانگر آلوده شدن به مواد مخدر،" نه" بگویند.
"پایین بودن عزت نفس" و" احترام قائل نشدن برای خویش "می تواند قدرت كنترل بر موقعیت های زندگی را از انسان بگیرد و احساس حقارت، درماندگی، ناتوانی و پوچی  ناامیدی را در او تشدید كند. انسانی كه برای خود ارزش و حرمتی قائل نشود. به سادگی در دام انواع اعتیاد و انحراف اسیر می شود.