پيش درامد
شوق آتشين باز آمدن يا آمدن منجى موعود، قرن ها است بشر وامانده از عدالت، معنويت و آزادى را بى قرار ساخته است. هرچند افق نگاه مردمان، گونه هاى مختلفى به انتظار بخشيده است1، اما اين واژه در معناى عام خود يکى از مشترکات بشر وانسان معاصر به حساب مى آيد. در اين ميان، اديان ابراهيمى به اين مسأله اهميتى ويژه مى دهند؛ چرا که ظهور موعود در هر يک از اين اديان به مفهوم تشکيل حکومت و سرورى بر ديگران است. باتوجه به شرايط کنونى، آنچه دغدغه اين نوشتار را فراهم ساخته است، نگاهى کوتاه به بازخوانى انديشه موعود در جهان مسيحيت است. اين مسأله از آن جا مهم و در خور اعتنا است که هم اينک بخشى از جهان مسيحيت با تکيه بر وعده هاى توراتى انجيلى و فن آورى موجود در دنياى غرب به گونه اى خاص به تأويل و تفسير آخرالزمان و انديشه انتظار مى پردازد و با ارائه نگاهى جنگ طلبانه، تمامى اهرم هاى خود را براى تحميل نظريه خويش به کار مى برد. از اين رو، با گذرى کوتاه بر انديشه بازگشت مسيح، تلاش خواهيم نمود تا از زاويه اى ديگر به اين ماجرا بنگريم.

مسيحيان و بازگشت مسيح
انديشه بازگشت عيسى (عليه السلام) يکى از باورهاى غالب جامعه مسيحيت است. اين شوق و انتظار، در بخش هاى قديمى تر عهد جديد مانند رساله اول و دوم پولس به تسالونيکيان به خوبى منعکس گشته است. اما در رساله هاى بعدى مانند رساله هاى پولس به تيموتاؤس و تيطس، همچنين رساله هاى پطرس به بعد اجتماعى مسيحيت توجه شده است. اين مسأله از آن جا ناشى مى شد که عيسويان با گذشت زمان پى بردند که بازگشت مسيح (عليه السلام) برخلاف تصور آنان نزديک نيست. 2 هرچند اقليتى از آنان بر اين عقيده باقى ماندند که عيسى به زودى خواهد آمد و حکومت هزارساله خود را تشکيل خواهد داد؛ حاکميتى که به روز داورى پايان خواهد يافت. از همين رو، از دير باز گروه هاى کوچکى به نام هزاره گرا در مسيحيت پديد آمده اند که تمام سعى و تلاش خود را صرف آمادگى براى ظهور دوباره عيسى در آخرالزمان مى کنند. 3 البته، وجود آياتى در انجيل اين حالت انتظار را تشديد مى کند و با اشاره به عدم تعيين وقت ظهور، آن را ناگهانى معرفى مى کنند. به عنوان مثال، در انجيل متّا از زبان عيسى اين گونه نقل شده است: «شما نمى توانيد زمان و موقع آمدن مرا بدانيد؛ زيرا اين فقط در يد قدرت خداست. هيچ بشرى از آن لحظه (زمان ظهور) آگاهى ندارد حتى فرشتگان، تنها خدا آگاه است.»4 يا آن که در انجيل لوقا به نقل از مسيح چنين آمده است: «هميشه آماده باشيد؛ زيرا که من زمانى مى آيم که شما گمان نمى بريد.»5
روشن نگه داشتن چراغ انتظار در لابه لاى انجيل به چشم مى خورد: «کمرهاى خود را بسته و چراغ هاى خود را افروخته بداريد، بايد مانند کسانى باشيد که انتظار آقاى خود را مى کشند که چه وقت از عروسى مراجعت کند. تا هر وقت آيد و در را بکوبد، بى درنگ در را براى او باز کنند. خوشا به حال آن غلامانى که آقاى ايشان چون آيد، ايشان را بيدار يابد. پس شما نيز مستعد باشيد؛ زيرا در ساعتى که شما گمان نمى بريد پسر انسان مى آيد.»6
مسيحيت ضمن تأکيد بر غيرمنتظره بودن بازگشت عيسى، هدف از اين بازگشت را ايجاد حکومتى الهى در راستاى حکومت الهى آسمان ها ارزيابى مى کند. 7 علاوه بر اين، ظهور مسيح يگانه راه حل براى ادامه حيات و زندگانى برشمرده مى شود8 و عيسى منجى انسان ها و پادشاهِ پادشاهان معرفى مى گردد. 9وى براساس سخنان دانيال نبى، نظام اجتماعى، اقتصادى، سياسى، تربيتى و مذهبى جهان را عوض خواهد کرد و جهانى بر مبناى راه و روش خدا بنا مى کند. 10 مسيحيان همچنين علاماتى براى ظهور عيسى بن مريم قايل مى باشند: «عنقريب بعد از آن آزمايش سخت، روزگاران خورشيد تيره و تار مى گردد و ماه نور خود را از دست خواهد داد و ستارگان افول خواهند کرد و قدرت هاى آسمانى نيز به لرزه درخواهند آمد و سپس آثار و علايم ظهور آن مرد آسمانى آشکار خواهد شد و سپس تمامى قبايل زمين نگران و غمگين مى گردند و آن گاه عيسى از ابرهاى آسمان با جلال و شکوه و قدرت فرو خواهد آمد.»11
در انجيل مرقس نيز ضمن تأکيد بر همين مضامين، به جمع آورى ياران توسط مسيح اشاره شده است: «سپس عيسى با شکوه و جلال و قدرت خواهد آمد و فرشتگان تحت امر خود را به اطراف و اکناف عالم روانه خواهد کرد و منتخبان خود را از چهارگوشه جهان از بالاترين نقطه آسمان تا پايين ترين نقطه زمين جمع خواهد کرد.»12 روايات اسلامى نيز بر آمدن مسيح (عليه السلام) صحه مى گذارند. از جمله آن که، پيامبر (صلى الله عليه وآله) فرمودند: «سوگند به آن که جانم به دست او است، به طور يقين عيسى بن مريم به عنوان داورى عادل و پيشوايى دادگر در ميان شما فرود خواهد آمد.»13
مفسران در تفسير آيه 159 سوره نساء، آن را با بازگشت حضرت مسيح در آخر الزمان مرتبط مى دانند و اين آيه را در همين رابطه ارزيابى مى کند. 14 به هر حال، مسأله فرود آمدن مسيح و بازگشت وى در آخرالزمان، از موضوعات مشترک انديشه انتظار نزد مسلمانان و مسيحيان است. البته، اسلام در اين رابطه منجى موعود را مهدى (عليه السلام) معرفى نموده، او را پيشواى آخرالزمان تلقى مى کند: «چگونه خواهيد بود، آن گاه که عيسى بن مريم در ميان شما فرود آيد و پيشواى شما از خود شما باشد.»15 يا آن که در روايتى ديگر از امام باقر (عليه السلام) نقل شده است: «پيش از قيامت (عيسى) به دنيا فرود مى آيد و هيچ کس از ملت يهود و مسيحى نمى ماند مگر آن که پيش از مرگ به او ايمان آورد و آن حضرت پشت سر مهدى نماز مى گذارد.»16
بى گمان بر هر پژوهشگر آگاه روشن است که روايات اسلامى و اعتقادات مسيحى در رابطه با مسأله ظهور بسيار به هم نزديک هستند. مقايسه خبرهاى رسيده از روايات اسلامى در رابطه با پيشرفت غيرقابل تصور علوم در زمان ظهور17، ايجاد رفاه اجتماعى18، علايم ظهور19 و ساير موارد با آنچه آمد به روشنى اين مدعا را ثابت مى کند.
اين مسأله به خودى خود مى تواند زمينه هاى گفتوگو و هم انديشى بين انتظار اسلامى و مسيحى را فراهم آورد. ناگفته نماند که حتى در برخى از انجيل هاى مورد پذيرش گروهى از پروتستان ها، به روشنى از ظهور نجات دهنده اى صحبت به ميان مى آيد که از فرزندان پيامبر عربى است: مسيح در وصاياى خود به شمعون پطرس مى فرمايد: «اى شمعون! خداى من فرمود، تو را وصيت مى کنم به سيد انبيا، که بزرگ فرزندان آدم و پيغمبران امى عربى است. او بيايد، ساعتى که فرج قوى گردد و نبوت بسيار شود و مانند سيل جهان را پرکند.»20

بازگشت مسيح از زاويه اى ديگر
هزاره گرايى در ميان مسيحيت همواره وجود داشته است. اين انديشه اگرچه در طول تاريخ داراى فراز و نشيب هاى فراوانى بوده است، اما هم اينک با گذر از قرن بيستم و ورود به قرن بيست و يکم، اميدهاى تازه اى را پديد آورده است. با نگاهى به پايگاه هاى اينترنتى و حجم گسترده اطلاعات آن ها، شور انتظار به راحتى محسوس است. 21 اين مسأله به تنهايى خطرخيز نيست، اما اگر اين مطلب را در کنار وقوع انقلاب اسلامى، ادعاى زمينه سازى ظهور، که به وسيله برخى روايات نيز تأييد مى شود، 22 نگاه هژمونيک و جهان شمول اسلام23 جذابيت هاى ذاتى شيعه و محتواى غنى آن را در نظر بگيريم، مسأله پيچيده تر خواهد شد. حال، اگر به آنچه گذشت تماميت طلبى غرب، نظريه جهانى سازى، انديشه «پايان تاريخ فوکوياما» و «جنگ تمدن ه» را بيافزاييم، خواهيم ديد که انديشه انتظار يکى از موضوعات چالش خيز ميان جهان اسلام، به ويژه ايران و جهان غرب است. ساخت فيلم هاى روز استقلال، آرماگدون و ماتريس در پايان دهه نود و نوستراداموس در دهه هشتاد، نمادى از همين تقابل است؛ تقابلى که با گذشت زمان، روز به روز جدى تر مى شود.

منتظران هارمجدون (آرماگدون) 24
يکى از موضوعاتى که همواره در انديشه انتظار مسيحيت و اسلام به عنوان چالش مطرح بوده، نبرد آخرالزمان است. با نگاهى به تاريخ اروپا و امريکا در مقاطعى حساس، رهبران آنان با اشاراتى کوتاه و بسيار مبهم مطالبى را بيان مى داشتند که بيان گر انديشه هاى درونى حاکم بر آنان بوده است. ناپلئون وقتى به دشت جرزال ميان جليله و سامريه در حوالى کرانه غربى رود اردن رسيد، گفت: «اين، ميدان بزرگ ترين نبرد جهان است.»25 وى اين مطلب را براساس آموزه هاى انجيلى ابراز داشت. اما به نظر نمى رسد هيچ پژوهشگر مسلمانى اين گفتار وى را، که در تاريخ ثبت شده است، مورد توجه، تجزيه و تحليل قرار داده باشد. بيش از صد سال بعد، هنگامى که فرانسه توانست با سوء استفاده از ضعف امپراطورى عثمانى، سوريه و لبنان را اشغال کند، ژنرال گورو فرمانده فرانسوى و فاتح دمشق، در حالى که پاى خود را با تنفر و تکبر تمام بر مزار صلاح الدين ايوبى گذاشته بود، اظهار داشت: «هان اى صلاح الدين ما بازگشتيم!» اين رفتار متفرعنانه مخصوص اين فرمانده فرانسوى نبود. آلن بى، ژنرال انگليسى نيز که خود در جنگى ديگر در زمان جنگ جهانى اول در هارمجدون پيروزى ارزشمندى را به دست آورده بود، هنگام ورود به قدس، سرمست از پيروزى خويش در برابر کنيسه قيامت ابراز داشت: «امروز جنگ هاى صليبى به پايان رسيد.» اين حادثه براى يهوديان از چنان اهميتى برخوردار بود که اسرائيل زانگوئيل آن را «جنگ هشتم صليبى» ناميد. 26
در ادامه، خط سير اين انديشه را در رفتار جنگ جويانه آيزنهاور رئيس جمهور امريکا، در دهه پنجاه پى مى گيريم. وى اعلام کرد: «بزرگ ترين جنگى که در پيش داريم، جنگى است براى تسخير افکار انسان ها.»27 اما وى ابراز نداشت که سخن وى در واقع روشى براى تحقق نظريه حمبس برونهام، در کتاب «مبارزه براى جهان» است که نوشته بود: «هدف ما ايجاد دولت جهانى امريکايى است، به گونه اى که با دولت هاى جهان به رقابت برخيزد.»28
در پى اين اظهارات تند و مهار گسيخته در دهه هشتاد با جنگ ستارگان ريگان، تفکر مذهبى وى در رابطه با مشيت الهى، جنگ براى نابودى دشمنان خدا و حکومت هزارساله مسيح29 روبه رو مى گرديم. پس از ريگان، بوش پدر با فروپاشى اتحاد جماهير شوروى، نظريه نظم نوين جهانى را مطرح مى سازد و فرزندش پس از حوادث يازده سپتامبر بار ديگر با نبش قبر انديشه ها و انگيزه هاى مدفون مذهبى، سخن از جنگ هاى صليبى به ميان مى آورد و کشورهاى ايران، عراق و کره شمالى را محور شرارت مى نامد. نگاه تفوق جويانه و نامدارى غرب نسبت به مسلمانان، با فراز و نشيب هايى مصلحتى در طول چند قرن اخير به خوبى روشن است.
حال، اين پرسش مطرح مى شود که آيا همه اين اظهارنظرها اتفاقى است و از نگرش ليبراليستى غرب ناشى مى شود يا برآيندى است از ناگفته هاى ذهنى و عقيدتى غربيان، که با بيان هاى گوناگون ابراز مى شود؟ از سوى ديگر، آيا اين نگاه خصمانه در انديشه انتظار منجى آخرالزمان نيز ردپايى از خود برجاى گذاشته است يا خير؟ گريس هال سل در جستوجوى پاسخ اين پرسش ها، کتاب «تدارک جنگ بزرگ» را به رشته تحرير درآورده است. اين نويسنده مسيحى امريکايى به ريشه يابى دشمنى هاى غرب پرداخته، با دلايل گوناگون و مستند اين نظريه را اثبات مى کند که برخى موضع گيرى ها و رفتارهاى خصمانه يا دوستانه برخى از سردمداران کشورهاى قدرتمند مسيحى، ناشى از يک عامل عقيدتى است؛ عاملى که از سوى حرکت هاى راست افراطى مسيحى به شدت در جامعه مسيحى تبليغ مى گردد و تاکنون با اقبال خوبى روبه رو بوده است. اين عامل چيزى جز «نبرد آخرالزمان» نيست؛ نبردى که در دره مجدون رخ خواهد داد. براساس اين روايت عهد عتيق، پيکارى بزرگ بين ارتش دويست ميليونى شرق از يک سو، و ارتش يهودى مسيحى از سوى ديگر، به وقوع خواهد پيوست.
نبردهاى مجدون همزمان با بازگشت مسيح روى خواهد داد. براساس تأويل هاى گروهى از کشيشيان پروتستان، در اين جنگ از سلاح هاى هسته اى استفاده خواهد شد: 30 «اى پسر انسان نظر خود را بر جوج، که از زمين مأجوج و رئيس روش و ماشک و توبال است، بدار و بر او نبوت نما و بگو خداوند «يهوه» چنين مى فرمايد «اينک من اى جوج رئيس روش و ماشک و تو بال بر ضد تو هستم و تو را برگرانيده قلاب خود بر چانه ات مى گذارم و تو را با تمامى لشکرت بيرون مى آورم. اسبان و سواران، که جميع ايشان با اسلحه تمام آراسته، جمعيت عظيمى با پسرهاو مجنّ ها و همگى اين ها شمشير به دست گرفته. فارس و کوش و فوط با ايشان و جميع ايشان با سپر و خود، جومرو تمامى افواجش و خاندان توجَرمه از اطراف شمال با تمامى افواجش و قوم هاى بسيارى همراه تو. پس مستعد شو و تو تمامى جمعيت که نزد تو جمع شده اند، خويشتن را مهيا سازيد و تو مستحفظ ايشان باشد. پس از روزهاى بسيار از تو تفقد خواهد شد و در سال هاى آخر به زمينى، که از شمشير استرداد شده است، خواهى آمد که از ميان قوم هاى بسيار بر کوه هاى اسرائيل، که به خرابه هاى دائمى تسليم شده بود، جمع شده است و آن از ميان قوم ها بيرون آورده شده و تمامى اهلش به امنيت ساکن مى باشند.»31 علاوه بر اين آيات، که به چگونگى تشکيل سپاهيان مهاجم و پايان خوش جنگ مى پردازد، برخى ديگر جنبه هاى دهشت بار نبرد را روشن مى سازند: «خداوند يهوه مى گويد: در آن روز، يعنى در روزى که جوج به زمين اسرائيل برمى آيد، همانا حدّت خشم من به بينيم خواهد برآمد... هر آينه در آن روز تزلزل عظيمى در زمين اسرائيل خواهد شد و ماهيان دريا و مرغان هوا و حيوانات صحرا و همه حشراتى که بر زمين مى خزند و همه مردمانى که بر روى جهانند و به حضور من خواهند لرزيد و کوه ها سرنگون خواهد شد و صخره ها خواهد افتاد و جميع حصارهاى زمين منهدم خواهد گرديد.»32 در کتاب زکرياى نبى، به چگونگى کشته شدن جنگاوران مهاجم اشاره شده است: «گوشت ايشان در حالتى که بر پاى هاى خود ايستاده اند، کاهيده خواهد شد و چشمانشان در حدقه گداخته خواهد گرديد و زبان ايشان در دهانشان کاهيده خواهد شد.»33 شدت حادثه و تعداد کشتگان در اين نبرد عظيم، چنان زياد است که در مکاشفه يوحنا از آن به عنوان ضيافت خداوند براى پرندگان ياد مى شود: «و ديدم فرشته اى را در آفتاب ايستاده که به آواز بلند تمامى مرغانى را که در آسمان پرواز مى کنند ندا کرده، مى گويد: بياييد و به جهت ضيافت عظيم خدا فراهم شويد. تا بخوريد گوشت پادشاهان و گوشت سپه سالاران و گوشت جباران و گوشت اسبان و سواران آن ها و گوشت همگان را چه آزاد، چه غلام و چه صغير و چه کبير.»34
اين روايات عهد عتيق و انجيل، شباهت بسيارى با واقعه و نبرد قرقيسيا35 در روايات شيعى دارد. براى مثال، از امام صادق (عليه السلام) در همين زمينه نقل شده است: «ان لله مائدة بقرقيسيا يطلع مطلع من الماء...»36 «همانا براى خداوند در قرقيسيا سفره اى است که سروش آسمانى از آن خبر مى دهد، پس ندا مى دهد اى پرندگان و اى درندگان زمين! براى سير گشتن ازگوشت ستمکاران شتاب کنيد.» امام باقر (عليه السلام) نيز ضمن تأکيد بر شدت واقعه مى فرمايند: «همانا واقعه اى براى فرزندان عباس و مروانى در قرقيسيا روى خواهد داد که نوجوان را پير مى کند و خداوند هرگونه يارى را از آنان دريغ داشته، به پرندگان آسمان و درندگان زمين الهام مى کند تا از گوشت ستمگران سير شوند.»37 براساس تحليل هاى معتقدان نبرد آخرالزمان، 32 جمعيت جهان طى وقايع و حوادث ظهور از بين خواهند رفت. «خداوند مى گويد: "در تمامى زمين دو حصه منقطع شده، خواهند مُرد و حصه سوم در آن باقى خواهد ماند و حصه سوم را از ميان آتش خواهم گذرانيد و ايشان را مثل قال گذاشتن نقره قال خواهم گذاشت و مثل مصفا ساختن طلا ايشان را مصفا خواهم نمود و اسم مرا خواهند خواند و من ايشان را اجابت نموده، خواهم گفت: ايشان قوم من هستند و ايشان خواهند گفت که يهوه خداى ما مى باشد. "38 اين نگاه نيز با روايات اسلامى مطابقت دارد؛ چرا که از اميرمؤمنان (عليه السلام) در اين باره نقل شده است: «لا يخرج المهدى حتى يقتل ثلث و يموت ثلث و يبقى ثلث.»؛ مهدى زمانى خروج خواهد نمود که31 کشته مى شوند، 31 مى ميرند و31 باقى مى مانند. 39 روايتى ديگر از امام صادق (عليه السلام) نيز بر همين مضامين تأکيد دارد. 40
مجموع اين روايات توراتى و انجيلى، دستاويزى قابل اعتنا به دست هزاره گرايان مسيحى و پيروان تندرو مشيت الهى داده است. البته، لازم به يادآورى است که پيروان اين نظريه حتى به متحدان يهودى خود نيز رحم نمى کنند و ضمن آن که معتقدند ميليون ها نفر از يهوديان در اين جنگ کشته مى شوند. آينده عده باقى مانده را نيز چنين ترسيم مى کنند: «پس از نبردهاى مجدون، تنها صد و چهل و چهار هزار نفر يهودى زنده خواهند ماند؛ و همه آنان اعم از مرد، زن و کودک، در برابر مسيح سجده خواهند کرد و به عنوان مسيحيان نوآيين، خود به تبليغ کلام مسيح خواهند پرداخت.»41 با وجود اصرار معتقدان به نبرد آخرالزمان بر واژه هاى مجدون، اين کلمه تنها يک بار در انجيل مطرح شده است. 42 با اين حال، اين تفسير جنگ طلبانه در جوامع مسيحى به شدت بازتاب يافته است، به گونه اى که در سال 1985 م. اين گونه تفسيرها، که در قالب برنامه هاى تلويزيونى ارائه مى شد، تنها در امريکا حدود شصت ميليون مخاطب را به خود جذب نموده بود. همچنين فروش کتاب، «مرحوم سياره بزرگ زمين» که در همين رابطه نوشته شده بود، به مرز هجده ميليون نسخه رسيد و در سراسر دهه هفتاد پرفروش ترين کتاب پس از انجيل به شمار مى رفت. 43 هم اکنون امريکاييان به بيش از هزار و چهارصد ايستگاه راديويى، که برنامه هاى مذهبى پخش مى کنند، گوش فرا مى دهند44 و هشتاد هزار کشيش بنيادگراى پروتستان روزانه از چهارصد ايستگاه راديويى به تبليغ مرام و مکتب خويش مى پردازند. اکثريت آن ها را هواخواهان مشيت الهى (نبرد پيروزمند مسيحيان در آخرالزمان) تشکيل مى دهند. 45 اين مبلغان جنگ، که بيش تر درباره حمايت خداوند از مسيحيان و عظمت و آينده درخشان ايشان سخن مى گويند، با استفاده از شبکه هاى تلويزيونى خويش هم اکنون حدود شصت کشور را تحت پوشش برنامه هاى خود قرار داده اند.
لازم به يادآورى است که يکى از ايستگاه هاى تلويزيونى مروج اين نوع ديدگاه در جنوب لبنان حضور فعال دارد. يکى ديگر از فعاليت هاى درخور توجه اين گروه تربيت يک صد هزار کشيش متعصب و مدافع مسيحيت جنگ طلب مى باشد، که عمده فعاليت خود را در امريکا متمرکز نموده اند. جالب است بدانيم مفسران و نظريه پردازان اين نظريه تا پيش از فروپاشى اتحاد جماهير شوروى واژگانى همچون روش، ماشک، توبال، فارس، جومر و توجرمه را، که به زعم اينان حريفان اصلى نبرد مجدون را تشکيل مى دهند، به ترتيب بر روسيه، مسکو، توبولسک (يکى از شهرهاى شوروى سابق (، ايران، شمال افريقا يا کشورهاى اروپاى شرقى و قزاق هاى جنوب روسيه تطبيق مى کردند. 46 اين گروه نسبتاً قدرتمند علاوه بر آن که، روابط خويش را با اسرائيل مستحکم مى سازند و تشکيل رژيم صهيونيستى را مقدمه ظهور مسيح ارزيابى مى کنند، در عين حال با توجه به اعتقادات خويش، با جريان صلح يا سازش خاورميانه مخالفت مى کنند. جرى فال ول، که يکى از کشيشان معروف و از رهبران اين گروه هاى افراطى مى باشد، درباره روند صلح خاورميانه و پيمان کمپ ديويد مى گويد: «به رغم انتظارهاى خوش بينانه و دور از واقع بينى دولت ما، اين قرارداد پيمان پايدارى نخواهد بود. ما از صميم قلب براى صلح در اورشليم دعا مى کنيم، ما به يقين بالاترين احترام ها را براى نخست وزير اسرائيل و رياست جمهورى مصر قايل هستيم... اما شما و ما مى دانيم تا روزى که خداوندگار ما عيسى بر روى تخت داوود در اورشليم (قدس) جلوس نکنند، صلحى در خاورميانه برقرار نخواهد شد.»47 متأسفانه بايد اظهار داشت اين ديدگاه افراطى تنها به پژوهشگران راست مسيحى و برخى کشيشان محدود نمى شود، بلکه رسوبات اين طرز تلقى در يکى از مهم ترين نظريات سياسى راهبردى، يعنى نظريه جنگ تمدن ها و در پيوند با اهداف درازمدت قدرت هاى بزرگ به خوبى قابل مشاهده است. نظريه جنگ تمدن ها، که استخوان بندى سياست خارجى و دفاعى امريکا را شکل داده است، در رابطه با آينده جوامع بشرى به ويژه دو تمدن اسلام و غرب، نگاهى نزديک به مشيت طلبان مسيحى داشته و ابراز مى دارد: «تقابل اصلى جوامع بشرى برخورد فرهنگ اسلامى و فرهنگ غربى است.»48

حاصل سخن
با جمع بندى آنچه گذشت، مى توان اين حقيقت را دريافت که در صحنه انتظار موعود رقبايى سرسخت و پرکار حضور دارند؛ انديشه هايى که با ارائه تفاسير خويش در تلاش هستند تا موجوديت ساير نگرش ها را به خطر اندازند. اين مسأله زمانى جدى تلقى مى شود که بدانيم هويت شيعه پيوندى حياتى با انديشه انتظار داشته و در ارتباط با اين مفهوم قوام مى يابد. ازاين رو، مى توان با اطمينان اظهار داشت که بار گران تبيين انديشه مهدويت بيش از هرجا بر دوش شيعه دوازده امامى سنگينى مى کند. حال، اگر اين واقعيت را با وقوع انقلاب اسلامى و داعيه دارى زمينه سازى ظهور حضرت حجت (عج) ملاحظه نماييم، عمق مسأله بيش از پيش آشکار خواهد شد. بى گمان فرا رسيدن هزاره سوم فرصتى کم نظير و طلايى را فراروى مبلغان واقعى منجى آخرالزمان قرار داده است. استفاده هدفدار و روشمند از اين موقعيت ممتاز با توجه به غنا وگيرايى انديشه انتظار در شيعه، مى تواند راه را بر انديشه هاى رقيب بسته يا دست کم آنان را بى رقيب رها نکند. در برابر بى توجهى به فرصت هاى پيش آمده راه نفوذ و هجوم ديگرى را براى دشمنان فراهم خواهد ساخت؛ دشمنانى که با انديشه انتظار نيز برخوردى ابزارى خواهند داشت.

پى نوشت‌ها
1 ر. ک به: على موحديان، گونه شناسى موعود در اديان مختلف، مجله هفت آسمان، ش 12و 13
2 حسين توفيقى، آشنايى با اديان بزرگ، چ اول، تهران، طه، سمت، مرکز جهانى علوم اسلامى، ص 170
3 ر. ک به: حسين توفيقى، هزاره گرايى در فلسفه تاريخ مسيحيت، مجله موعود، شماره 17، ص 14ـ20
4 انجيل متا، باب 24: 36
5 لوقا، باب 12: 40
6 لوقا، باب 12: 35ـ40
7 انجيل متا، باب 6: 10
8 همان، باب 24: 2
9 مکاشفه، باب 17: 14 و باب 19: 16
10 دانيال، باب 2: 44ـ45
11 انجيل متا، باب 24: 29ـ30
12 مرقس، باب 13: 24ـ27، همچنين متا، باب 24: 31
13 على کورانى عاملى، عصر ظهور، ص 341 به نقل از ابن حماد، الفتن (خطى)، ص 162
14 ر. ک به: مجمع البيان، ج 3، ص 212 / تفسير نمونه، ج 4، ص 204 / الميزان (عربى (، ج 5، ص 143 / همچنين در رابطه با آيات عروج و تصليب عيسى (عليه السلام): آل عمران: 55 / نساء: 157ـ158
15 نبى اسلام (صلى الله عليه وآله)، بحارالانوار، ج 14، ص 344؛ محمدبن اسماعيل بخارى، صحيح بخارى، ج 4، ص 143 / مسلم بن الحجاج النيابورى، صحيح مسلم، ج 1، ص 94
16 بحارالانوار، ج 14، ص 349؛ محمدباقر مجلسى، بحارالانوار، بيروت، الوفاء، ج 51، ص 71، 77، 84
17 حديث از امام صادق (عليه السلام)، بحارالانوار، ج 52، ص 336؛ همچنين على کورانى العاملى، عصر الظهور) عربى)، ص 327
18 بحارالانوار، ج 51، ص 68، همان، ج 52، ص 351
19 نک: محمدرى شهرى، ميزان الحکمه، دارالحديث، ج1، ص177
20 همشهرى، 26/10/74، به نقل از مصلح جهانى به نقل از: آرمان شهر در اديان، محمدعلى بزنونى، پگاه، ش 24، ص 2
21 ر. ک: سيد احمدرضا يکانى فرد، آخرالزمان، منجى گرايى در اينترنت، مجله موعود، ش 31، ص 64
22 ر. ک به: على کورانى العاملى، عصر ظهور، ص 299 به بعد.
23 الاسلام يعلو ولا يعلى عليه؛ پيامبراکرم، شيخ حر العاملى، وسايل الشيعه، قم. آل البيت لاحياء التراث، ج 26، ص 14
24 ر. ک: آيا واقعه ارماگدون پايان جهان است؟، جرولدانست، فاطمه شفيعى سروستانى و فرشاد زاهد، موعود، ش 32، ص 20
25 تدارک جنگ بزرگ، گريس هال سل، ترجمه خسرو اسدى، ص 50
26 نک: نقد و نگرش بر تلمود، ظفرالاسلام خان، محمدرضا رحمتى، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، ص 71
27 احمد رزاقى، تبليغات دينى، تهران، سازمان تبليغات اسلامى، ص 20 و 21
28 احمد رزاقى، تبليغات دينى، تهران، سازمان تبليغات اسلامى، ص 20 و 21
29 گريس هال سل، پيشين، ص 74
30 گريس هال سل، پيشين، ص 74
31 عهد عتيق، حزقيال نبى، باب 38، آيات 2ـ8
32 همان، باب 38، آيات 18ـ20
33 کتاب زکريا، باب 14، آيه 12
34 مکاشفه يوحنا، باب 19: 17ـ18
35 بحارالانوار، ج 52، ص 246
36 محمدبن ابراهيم النعمانى، الغيبه، تهران بى نا، 1397 هـ. ق، ج 64 ص 278
37 النعمانى، همان، ص 303، ح 12
38 زکريا، باب 13: 8ـ9
39 ميزان الحکمه، ج 1، ص 185 به نقل از کنزالعمال
40 همان، به نقل از بحارالانوار، ج 52، ص 113
41 تدارک جنگ بزرگ، ص 54
42 مکاشفه يوحنا، باب 16: 16
43 تدارک جنگ بزرگ، ص 19
44 ر. ک به: زندگى در عيش، مردن درخوشى، نيل پستمن، ترجمه دکتر صادق طباطبايى، فصل هفتم، ص 219
45 تدارک جنگ بزرگ، پيشين، ص 26
46 تدارک جنگ بزرگ، پيشين، ص 26
47 همان، ص 59
48 هويت، ص 26

منبع: / ماهنامه / معرفت / شماره 59، ويژه نامه عزت و افتخار حسيني
نويسنده : على اقليدى نژاد